برگزاری جلسات خانگی با رویکرد نقد حکومت پهلوی

ساواک در گزارشی به تاریخ 3 اسفند 1342 با موضوع «جلسه منزل شیخ جواد فومنی (امام جماعت مسجد نو)» می‌نویسد: «ساعت 20 روز دوشنبه 28/11/42 جلسه‌ای با حضور در حدود 60 نفر از روحانیون، وعاظ، اعضا جمعیت نهضت آزادی، جبهه ملی... در منزل شیخ جواد فومنی واقع در خیابان خراسان تشکیل گردید. در این جلسه ابتدا درباره تظاهرات دانشجویان ایرانی مقیم اطریش علیه شاهنشاه صحبت شد و اعلامیه مردم مسلمان ایران[1] (نهضت آزادی) قرائت و نسبت به مفاد آن ابراز احساسات شد... آنگاه سید...

انتقاد آیت‌الله لواسانی از عملکرد دولت

ساواک در گزارشی به تاریخ 28 بهمن 1342 در خصوص اظهارات آیت‌الله سیدصادق لواسانی می‌نویسد: «ساعت 1700 روز شنبه 21 /11 /42 سیدصادق لواسانی نماینده [آیت‌الله] خمینی در منزل خود واقع در امام‌زاده یحیی، کوچه تقوی در حضور سیدابراهیم ملک‌حسینی ـ شیخ علی صفایی ـ شیخ عزیزالله حسنی اردکانی اظهار داشته: چند روز اخیر شایع شده که روز عید فطر آقای خمینی را دولت آزاد می‌کند و همه مردم منتظر این آزادی بودند، لکن اکنون معلوم شد که کذب محض بوده[1] و این خبر دروغ [به]وسیله...

انتقاد آیت‌الله بهاءالدین محلاتی از حکومت پهلوی

ساواک در گزارشی به تاریخ 27 بهمن 1343 از قول آیت‌الله بهاءالدین محلاتی خطاب به «عده‌ای از طلاب شیراز و سایر شهرهای دیگر که از محل تبلیغ برگشته و عازم شهرهای خود و قم بودند» می‌نویسد: «آنچه که را خود دیده و شنیده و مشاهده کرده‌اید به آقایان روحانیان و مسلمانان بازگو خواهید نمود. فشاری که از طرف دستگاه به شما وارد آمده و مانع شما بودند که حق را مخفی بدارید بیان نمایید به آنان بگویید چقدر تحت فشار بوده‌اید. جریان روز جمعـه که یک قـدم وحشیگری دستگاه...

ناکارآمدی سیاست‌های اقتصادی حکومت پهلوی و سیل مهاجرت از روستاها به شهرها

کشاورزی ایران در فاصله سال‌های 1332 تا 1357 دستخوش دگرگونی کیفی عظیمی شد که ناشی از اثرات پردامنه (خواسته یا ناخواسته) برنامه اصلاحات ارضی بود. تولید دهقانیِ سهم‌بری که قرن‌ها و شاید هزاره‌ها در ایران مرسوم بود، با برنامه اصلاحات ارضی در طول یک دهه دستخوش دگرگونی سریعی شده، جای خود را به کشاورزی سرمایه‌داری داد که تأثیرش بر زمین‌داری، ساختار طبقاتی روستاها و عملکرد کشاورزی بسیار بارز و عمدتاً منفی بود. در نتیجه جمعیت شهری ایران از 22 درصد در سال 1319 به 31...

حکومت پهلوی و فریب افکار عمومی به نفع بهائیان

در دوران صدارت هویدا تعلق او به بهائیت بر سر زبان‌ها افتاده، ابقاء وی علیرغم جریحه‌دار شدن احساسات مذهبی مردم، نشانگر عمق بی‌اعتنایی شاه به افکار عمومی بود. انتصاب هویدا به صدارت نه تنها اعتراض عامه مردم بلکه حتی اعتراض خواص حکومت را نیز برانگیخت. با اوج‌گیری اعتراضات مردم به انتصاب هویدا به ریاست دولت، ساواک با همکاری آخوندهای درباری طرحی ارائه داد که هدف آن خنثی ساختن تأثیرات منفی انتصاب هویدا و ارائه یک چهره مسلمان! از او بود.[1] به هر روی...

نگرانی از اقدامات روحانیت علیه انقلاب سفید

علیرغم همه مخالفت‌ها و اعتراضات، رفراندوم یا «تصویب ملی» لوایح شش‌گانه پیشنهادی شاه در موعد مقرر یعنی 6 بهمن 1341 برگزار و مطابق ادعای دستگاه‌های تبلیغاتی رژیم با استقبال پرشور و بی‌نظیر روبه‌رو شده!  با پنج‌میلیون و ششصد هزار رأی موافق در مقابل چهارهزار و صدوپنجاه رأی مخالف به تصویب ملت رسید! روحانیون در واکنش و به عنوان اعتراض به نادیده گرفتن مخالفت‌هایشان و برای جلب توجه افکار عمومی داخلی و خارجی به پیشنهاد امام خمینی بر آن شدند که ماه...

جبهه ملی دوم و بحران موضع‌گیری در قبال پهلوی

با کاهش اندک نظارت‌ها و سخت‌گیری‌ها در سال‌های 1339-1342جبهه ملی که به واسطه کودتای 28 مرداد متلاشی شده بود با عنوان جبهه ملی دوم احیا شد. این جبهه به مدت 3 سال فعال بوده، به اقداماتی چون انتشار روزنامه، سازماندهی اعتصاب در دانشگاه‌ها و دبیرستان‌های مهم، برگزاری کنگره سراسری و راهپیمایی دست زد. با این حال طولی نکشید که جبهه ملی دوم نیز به دلیل سرکوب حکومت و بروز اختلافات داخلی فروپاشید.[1] گزارش ساواک با موضوع «جبهه ملی» به تاریخ 22 بهمن 1341 از وجود...

سخنان حجت‌الاسلام محلاتی در اعتراض به فقدان آزادی

حجت‌الاسلام فضل‌الله محلاتی از بدو نهضت امام خمینی با آن همراه بود. انتقال اعلامیه‌های امام به تهران و چاپ و نشر آنها و ابلاغ  فرامین و رهنمودهای ایشان به وعاظ از جمله فعالیت‌های وی در جریان نهضت بود. محلاتی در تعقیب اهداف نهضت خود نیز به منبر رفته، به افشاگری علیه حکومت می‌پرداخت.[1] گزارش ساواک با موضوع «بیانات آقای محلاتی واعظ در مسجد جامع» به تاریخ 21 بهمن 1342 در همین مورد است: «... آقایان معذرت می‌خواهم که دیر آمدم علتش این است که یک عده...

اصلاحات ارضی، در خدمت ایرانیان یا آمریکا؟

در ابتدای دهه 1960 م. به دلیل ناتوانی حکومت‌های نظامی و دیکتاتورهای مورد حمایت آمریکا - که غالباً با کودتای سازمان سیا بر سر کار آمده بودند - ترس از انقلاب‌های مردمی و ملی و سقوط دولت‌های دست‌نشانده به دست شوروی، بازنگری و تجدیدنظر در سیاست‌های خارجی آمریکا مورد توجه مقامات این کشور قرار گرفت. کندی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و با توجه به شرایط و اوضاع و احوال کشورهای تحت سلطه آمریکا در سخنرانی‌های انتخاباتی و نطق‌های خود در سنا به ارائه راهبردها...

آغاز مرحله دوم اصلاحات ارضی

روزنامه اطلاعات مورخ 19 بهمن 1343 از آغاز مرحله دوم اصلاحات ارضی خبر داده، از قول عبدالعظیم ولیان رئیس سازمان اصلاحات ارضی می‌نویسد: «به دستور تیمسار سپهبد ریاحی، وزیر کشاورزی، روز چهارشنبه به رضائیه [ارومیه] مسافرت خواهم کرد تا در کمیسیونی با حضور رؤسای اصلاحات ارضی و مدیران کل کشاورزی استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاهان برای آغاز اجرای مرحله دوم اصلاحات ارضی و همچنین اتمام باقی‌مانده کار مرحله اول اصلاحات ارضی، تصمیمات لازم اتخاذ...