امام خمینی(ره) و رویدادهای بزرگ ایران معاصر (پیش از انقلاب اسلامی)

هر انقلابی پس از زنجیره‌ای از حوادث و تحولات مختلف تاریخی اتفاق می‌افتد. انقلاب اسلامی ایران نیز که با رهبری امام خمینی در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید، پس از سلسله‌ای از حوادث و تحولات خاص در تاریخ معاصر کشور اتفاق افتاد. در این بررسی، دیدگاه امام‌خمینی درباره حوادث عمده پیش از رخداد انقلاب اسلامی– یعنی نزدیک شدن علما به صفویان، قیام تنباکو، انقلاب مشروطه، دوره رضاشاه، ملی شدن صنعت نفت، قیام 15 خرداد 1342 و غیره – مورد توجه و بررسی قرار گرفته است

ده سال تا پانزدهم خرداد

هر چند دستگیری حضرت امام خمینی (ره) در سال 1342، که تجاوز آشکار و بی‌پروا به حریم مرجعیت و روحانیت تلقی می‌شد، باعث وقوع انفجار سیاسی و نهضت مردم ایران در پانزدهم خرداد را در پی داشت، اما در مقاله حاضر اوضاع سیاسی – اجتماعی ایران در دهه پیش از قیام پانزده خرداد مورد تحلیل قرار می‌گیرد و نگارنده تحولات اقتصادی، اجتماعی و ... پس از کودتای امریکایی بیست‌وهشتم مرداد 1332 را زمینه‌ساز اصلی شکل‌گیری قیام گسترده و اعتراض‌آمیز مردم در واقعه پانزدهم خرداد 1342 قلمداد می‌کند.

نشریه درسهایی از مکتب اسلام در مواجهه با لایحه

پژوهش حاضر با عنوان «بررسی فعالیت و عمل‌کرد نشریه درس‌هایی از مکتب اسلام در مواجهه با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی»، با مفروض حاکم بودن جریان روحانیت در نشریه مکتب اسلام، به بررسی رویکرد این نشریه به عنوان جزیی از جریان نهضت اسلامی در مواجهه با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی پرداخته است و در بررسی مقالات این نشریه، مخالفت و اعتراض به لایحه مزبور را از سوی آن نشریه بیان می‌دارد.

سند بدون شرح روحانیت و قیام پانزدهم خرداد

این مقاله در واقع تحلیلی جامع است که در 15 خرداد سال 1349 به مناسبت گرامی‌داشت هفتمین سال قیام مردم ایران در 15 خرداد سال 1342، در خارج از کشور منتشر شده است این تحلیل که به شکل یک نشریه و با عنوان روحانیت و 15 خرداد نشر یافته از آن جهت حائز اهمیت است که تا سال ۱۳۹۰ منتشر نشده و توسط ساواک جمع‌آوری و بایگانی شده است و خواننده را با ادبیات انقلابی آن سال‌ها آشنا می‌سازد.

بازسازی مدرسه فیضیه قم توسط بازاریان تهران

واقعه مدرسه فیضیه یکی از بزرگترین فجایع در عصر پهلوی دوم محسوب می شود و این رخداد خود زمینه ساز قیام تاثیرگذار پانزده خرداد1342 بود، قیامی که با داشتن رهبری منسجم توسط امام خمینی، منشاء تحولات عظیمی در تاریخ معاصر شد. از این رو همواره توجه بسیاری از محققین را به سوی خود جلب نمود و هر یک از پژوهشگران با رویکردی متفاوت سعی در واکاوی این واقعه تاریخی را دارند. بنابراین این مقاله نیز به نوبه خود قصد دارد به روند بازسازی این مدرسه و در نهایت نتایج این نوع کمک رسانی ها که از سوی اقشار مختلف مردمی صورت گرفت بپردازد.

هم اندیشی ادبیات و نهضت

به موازات حضور سیاست در شئون مختلف زندگی بشری یکی از وجوه شعری یعنی شعر سیاسی نیز متولد گردید و رشد یافت. در بررسی ادبیات سیاسی دوره دوم پهلوی به حوادث و رخدادهای سیاسی زیادی برمی‌خوریم که در این میان قیام 15 خرداد اهمیت ویژه‌ای دارد. قیام 15 خرداد با آنکه به شدت سرکوب شد اما در عرصه‌های مختلفی تأثیر شایان توجهی گذاشت. پس از این قیام بود که شاعران سیاسی مذهبی ظهور کردند و چهار جریان شعر سیاسی قوت و تداوم یافت. با آنکه به دلیل جوّ خفقان حاکم شاعران نتوانستند تراوشات ذهنی‌شان را درباره علل و اهداف وقوع قیام 15 خرداد انتشار دهند اما چند شعر باقی مانده از آن دوران درباره 15 خرداد، تداوم شعر سیاسی را اثبات می‌کند. با پیروزی انقلاب اسلامی شعرای اسلام‌گرا با استفاده از فرصت به دست آمده، علل و اهداف قیام 15 خرداد را به زبان شعر بیان نمودند.

محک عیار پانزده خرداد در بیست و دو جلد

پس از تجربه موفق دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در نگارش روزشمار انقلاب اسلامی، با توجه به جایگاه ممتاز قیام 15 خرداد در تاریخ معاصر ایران، نگارش روزشمار 15 خرداد در سال 1376 در دستور کار این دفتر قرار گرفت. در ابتدا با توجه به حوادث و تحولاتی نظیر رحلت آیت‌الله بروجردی، اصلاحات ارضی، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انقلاب سفید، واقعه مدرسه فیضیه، عاشورا، بازداشت امام خمینی، قیام 15 خرداد، کاپیتولاسیون، تبعید امام خمینی به ترکیه، ترور حسنعلی منصور و ... مقطع زمانی 1340-1343 برای نگارش روزشمار 15 خرداد انتخاب شد تا به عوامل و زمینه‌های قیام 15 خرداد، خود واقعه 15 خرداد و پیامدهای آن بپردازیم. در این دوره چهار ساله ما شاهد نخست‌وزیری 5 نفر (شریف‌امامی، امینی، عَلَم، منصور و هویدا) هستیم یعنی کشور هر سال نخست‌وزیر جدیدی داشت این نشانه بحران برای حکومت پهلوی است.

بررسی و تحلیلی از شخصیت امام خمینی (1343-1340)

برای بررسی و تحلیلی از شخصیت و رویکردهای سیاسی ـ مذهبی آیت‌الله روح الله خمینی در دوره آغاز نهضت اسلامی، لازم است موضوع را در برشی از زمان بررسی کرد. بدین‌منظور مقطع رحلت آیت‌الله العظمی حاج سیدحسین بروجردی در فروردین 1340 تا تبعید آیت‌الله خمینی از ایران در آبان 1343 در نظر گرفته شد.

تشریح انگیزه‌‏ها و اهداف قیام 15 خرداد در کلام امام خمینی

این سخنرانی در تاریخ سه شنبه 15 خرداد 1358 و در اولین سالگرد این واقعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برگزار شد. محل این سخنرانی قم است. ایشان به مناسبت سالگرد قیام 15 خرداد 42، اهم سخنان خود را به قیام 15 خرداد 42 و تشریح اهداف و انگیزه های آن اختصاص داده بودند. این سخنرانی در میان ازدحام شدید مردم و طلاب انجام شد که متن آن به تشریح در ادامه مطلب آمده است

حوزه نجف و تحولات سیاسی ایران (از حادثه مدرسه فیضیه تا قیام 15 خرداد)

در ادامه تحولاتی که در ایران در نیمه دوم سال 1341رخ داد و روحانیون را به واکنش اعتراض‌آمیز وادار ساخت، با آغاز سال 1342 و حمله ایادی حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه در قم، رویارویی حکومت با نیروهای مذهبی به صورت کاملاً آشکاری درآمد. این حادثه و حوادث پس ازآن موجب شد تا حوزه نجف درحمایت از روحانیون و تقبیح رفتارحکومت ایران مجددا برانگیخته شود.دراین میان ، همانند مقطع نیمه دوم سال1341، مراجع حوزه نجف مواضع دقیقا یکسانی نداشتند. نحوه واکنش چهره های سرشناس روحانیت نجف بویژه حضرات آیات سیدمحسن حکیم وسیدابوالقاسم خویی موردتوجه این تحقیق است.