کتاب و نشریه

خاطرات ابوالفضل توکلی بینا

حسن تاریخی (کشاورز)


پر آوازه ترین و موثر ترین تشکل مذهبی – سیاسی نیمه دوم دهه 1320 و اوایل دهه 1330 شمسی، بدون شک جمعیت فدائیان اسلام بود که سید مجتبی میرلوحی معروف به نواب صفوی بنیان گذار و رهبر آن به شمار می رفت. دستگیری گسترده فدائیان اسلام  پس از کودتای 28 مرداد 1332 و شهادت نواب صفوی، برای سالیان سال این گروه را به باد فراموشی سپرد. اما در آستانه دهه 1340 شمسی و آغاز نهصت امام خمینی، شماری از بازماندگان فدائیان اسلام، مجددا با همان شور و هیجان سابق به وارد صحنه های سیاسی کشور شدند. فعالترین آنها «جمعیت هیات های موتلفه اسلامی»  بود که از دل بازار به میدان آمدند و کم کم به بازوی اجرائی اهداف امام تبدیل شد و بخش عظیمی از بار مالی نهضت امام خمینی را بر عهد گرفت.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در پنجاه و سومین کتاب از مجموعه طرح تدوین تاریخ انقلاب اسلامی، جمعیت هیات های موتلفه اسلامی را مورد هدف قرار داده است و به سراغ خاطرات آقای ابوالفضل توکلی بینا رفته است. آقای توکلی بینا یکی از اعضای شورای مرکزی موتله اسلامی است که از بدو تاسیس به همراه دوستان خود در مسجد امین الدوله به ائتلاف پیوست و امروزه همچنان از جمله فعالان آن بشمار می رود.
او پس از اعدام انقلابی حسنعلی منصور، بهمراه دیگر اعضای جمعیت دستگیر و به دوسال زندان محکوم شد و پس از آزادی نیز دست از فعالیت نکشید و تبلیغات و مبارزات خود را در مسجد قبا و مدرسه رفاه ادامه داد. خاطرات ایشان نکات بکر و جالبی از نهضت اسلامی و فعالیتهای جمعیت موتلفه و همینطور نحوه شکل گیری و نقش مسجد قبا در پیروزی انقلاب اسلامی در بر دارد. در دل خاطرات ایشان موارد ناگفته ای از زندگی امام خمینی در مدرسه علوی، از جمله عزیمت ایشان به حرم حضرت عبدالعظیم جهت زیارت وجود دارد که خواندن آنها خالی از لطف نیست.
مصاحبه ها را آقای مرتضی میردار انجام داده است و تدوین کتاب بر عهده محمود طاهر احمدی بوده است.
در پیشگفتار کتاب، تاریخچه جمعیت فدائیان اسلام و هیئت های موتلفه اسلامی به طور خلاصه ارائه شده اند و خواننده با مطالعه این قسمت، پیش زمینه مناسبی از شالوده کتاب بدست می آورد.
فصل اول با عنوان از تولد تا شروع نهضت اسلامی، مروری دارد بر مراحل اولیه زندگی آقای توکلی بینا. ایشان در لابلای خاطرات خود از دوران کودکی و نوجوانی، به وقایع و جریانات زیادی سرک می کشد و برای ما تعریف می کند. تلاشهای نیروهای ملی و مذهبی برای ملی شدن صنعت نفت، جریانات مربوط به مرجعیت امام پس از رحلت آیت الله بروجردی، همراهی با نهضت اسلامی، اولین دیدارشان با امام خمینی در قم، اولین زندان، جریان سفر ناموفق شاه به قم، اعلام عزا در عید سال 1342 و اربعین شهدای فیضیه و 15 خرداد 1342 همگی از مواردی هستند که ایشان در این فصل به آنها می پردازد.
فصل دوم، همانطور که از عنوان آن پیداست، گزارشی است جامع از جمعیت هیئت های موتلفه اسلامی.
در این فصل ما علاوه بر آشنایی با شالوده اصلی هیئت های موتله، از نحوه دیدار و اتحاد آنها با امام و روند همراهیشان با نهضت اسلامی آشنا می شویم. توکلی بینا در این فصل از فعالیتها و مبارزات خود و همراهانش در وقایع تاریخی عاشورای 1342، قیام پانزده خرداد و نقش اساسی هیئت های موتلفه در مهاجرت اعتراضی علما پس از دستگیری امام به تهران می گوید. قضیه کاپیتولاسیون و موضع گیری قاطعانه امام هم در همین فصل به میان کشیده می شود. مابقی فصل به طور اختصاصی به اعضای موتلفه تعلق می گیرد. توکلی ابتدا جریان دستگیری و بازداشت دوم  و سوم خود را تعریف می کند و سپس ما را با خود به زندان می کشد تا از روند دستگیری، بازجویی و محاکمه دیگر اعضای موتلفه از جمله حاج مهدی عراقی، حاج صادق امانی و محمد بخارایی، صفار هرندی، نیک نژاد، سید علی اندرزگو و... اطلاع پیدا کنیم. زندان قزل قلعه، زندان عشرت آباد و زندان قصر مکانهایی هستند که آقای توکلی بینا و همرانانش حبس در آنها را تجربه کرده اند.
در فصل سوم که عنوان آن در راه انقلاب است، آقای توکلی بینا خاطرات خود پس از آزادی از زندان در اسفند 1345 را به میان می کشد. ابتدا از فعالیتهای خود در مدرسه رفاه می گوید. سپس بحث به مسجد قبا و نحوه ساخت و فعالیت آن  کشیده می شود و از فعالیت های شهید مفتح و شهید مطهری در این مسجد سخن گفته می شود. ادامه فصل مربوط می شود به خاطرات آقای توکلی بینا از همراهی امام در پارسی تا ورود امام به تهران و تشکیل ستاد استقبال از امام توسط اعضای موتلفه.
پس از ورود امام، عنوان آخرین فصل این کتاب را تشکیل می دهد. آقای توکلی بینا، جزو همراهان نزدیک امام پس از ورود به تهران بودند و خاطرات خوبی از این همراهی در مدرسه علوی، در سفر به حرم حضرت عبدالعظیم و سفر به قم دارند. در ادامه سخن از نهضت آزادی و روی کار آمدن دولت موقت به میان می آید. همچنین نا آرامیهای کردستان در اسفند 57 نیز بررسی می شوند. آقای توکلی جزو مامورینی بود که از طرف امام برای فرونشاندن این نا آرامیها به کردستان اعزام شد. تشکیل بنیاد مستضعفان و بررسی هویت گروه فرقان و منافقین پایان بخش این فصل هستند.
در انتهای کتاب گاه شماری از زندگی آقای توکلی بینا و حوادث تاریخی انقلاب جهت امور تحقیقاتی ضمیمه شده است. دیگر ضمائم کتاب که حجم نسبتا خوبی را تشکیل می دهند عبارتند از زندگینامه امام خمینی و اسناد مبارزاتی و تصاویری از دوره های مختلف زندگی آقای توکلی بینا. فهرست اعلام اماکن و اشخاص پایان بخش این کتاب است. کتاب 322 صفحه دارد و در بهار 1384 برای اولین بار توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی راهی بازار نشر گردید.



 
تعداد بازدید: 4812



آرشیو کتاب و نشریه

نظر شما

 
نام:
ایمیل:
نظر:
تصویر امنیتی:

جدیدترین مطالب

پربازدیدها

© تمامی حقوق برای پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 1342 محفوظ است.