مقالات

قیام 15 خرداد در ورامین و پیشوا به روایت اسناد ساواک

فاطمه دفتری


یکی از اتفاقات مهم در سال 1342 که در تاریخ انقلاب اسلامی به ثبت رسیده است، قیام خودجوش و انقلابی مردم ورامین است که پس از شنیدن خبر دستگیری امام خمینی(ره) برای پیوستن به برادران دینی‌شان در اعتراض به اقدامات حکومت پهلوی راهی تهران شدند و در راه توسط مأموران متوقف و برخی از ایشان کشته، مجروح یا بازداشت شدند.

مردم ورامین و پیشوا، روز 15 خرداد 1342 در حالی که به مناسبت ایام عزاداری امام حسین(ع) در صحن مطهر امامزاده جعفر(ع) اجتماع کرده و مشغول عزاداری بودند، شنیدند که مأموران حکومت پهلوی امام را دستگیر کرده‌اند. شنیدن این خبر مردم عزادار را برآشفت و تصمیم گرفتند در اعتراض به این عمل به سمت تهران حرکت کنند. در این میان برخی غسل شهادت کردند و کفن پوشیدند و نامشان در تاریخ انقلاب به عنوان «کفن‌پوشان ورامین» ثبت شد. کفن‌پوشان ساعت دو بعدازظهر از پیشوا حرکت کردند و در طول مسیر، روستاییان مناطق مختلف از محمدآباد، پیشوا، قلعه‌سین و ورامین دست از کار کشیدند، با چوب‌دستی، داس و هرچه به گمانشان برای مبارزه با قوای حکومت پهلوی نیاز بود به آنها ملحق شدند. به این ترتیب جمعیتی حدود پنج هزار نفر(1) عازم تهران شدند.(2)

 قیام‌کنندگان در نزدیکی پل باقرآباد با سربازان و مأمورانی که از پیش خبر حرکت مردم ورامین را شنیده و با سلاح‌های گرم منتظر آمدنشان بودند، رو‌به‌رو شدند. سربازان به سمت مردم تیراندازی کردند و در این میان طبق اسناد ساواک 9 نفر به نام‌های آقاکوچک محمدآبادی، ابراهیم جعفری، حسن تاجیک،‌ اکبر ملک‌آبادی، محمد جعفری، غلام رضایی، حسین اردستانی، محمد حیدری و عابد بیلچی مجروح(3)و طبق فهرست بنیاد شهید ورامین هفت نفر به نام‌های ابوالقاسم اردستانی، مسیب مهابادی، امیر معصوم‌شاهی، جعفر عرب مقصودی، مرتضی طباطبایی رفیعی، حسن خانی و عزت‌الله رجبی نارکی شهید شدند.(4)

مأموران حکومت پهلوی اجساد شهیدان و به روایت برخی شاهدان بدن‌های نیمه‌جان مجروحان را در گورستان بزرگ مسگرآباد در نزدیکی منطقه‌ای که اکنون سه راه خاوران خوانده می‌شود دفن کردند و در روزهای بعد با ساز و برگ کامل اطراف گورستان را محاصره نمودند.(5) تظاهرکنندگان ورامین پس از متفرق شدن، در راه بازگشت و در شهر خود تظاهرات کردند.(6)

اما مأموران ساواک در گزارش‌های خود با نادیده گرفتن موج پنج هزاری نفری از مردمی که به صورت خودجوش و بدون برنامه از پیش تعیین شده قیام ‌کرده بودند، آنها را تعدادی کشاورز، ماجراجو و فرصت‌طلب نامیدند که در حوالی میدان خراسان با مأموران درگیر و کشته شده‌اند!(7)

در روزهای پس از قیام، مأموران شهربانی ورامین، گروهان ژاندارمری و ساواک سعی در دستگیری عاملان اصلی قیام کردند و در این میان احمد تاجیک، اکبر رضایی‌، محمدعلی ‌رضایی، یزدانی، سیدمحمد کاظمی‌، ابراهیم فرجی، حاج‌حسن‌ جعفری، شیخ ‌ابوالقاسم‌ محی‌الدین، مجتبی‌ حسینی، عباس ‌فاطمه‌قمی، عبداله حیدری، فتح‌اله ‌صانعی، آقابزرگ‌ عرب‌خوان، جواد جعفری، محسن‌ جنیدی، ابراهیم‌ باقری، ابراهیم مقنی‌جعفری، عباس‌ معانی، سیدعبدالحسین ‌رضوی، علی ‌سیری و موسی ‌سیری را دستگیر و بازداشت کردند که با آزادی زندانیان در مرداد ماه 1342 اکثر آنها نیز آزاد شدند.(8) 

 پی‌نوشت‌ها:

1- مأموران ساواک قیام‌کنندگانی را که از ورامین و کن به سمت تهران حرکت کردند چهار هزار نفر ذکر کرده‌اند. (قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک (ج 3)، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1378، ص 20)                  
2- روزنامه جمهورى اسلامى (14 /03 /1363)، شماره مسلسل:  1451
3- حاجی بیگی کندری، انقلاب اسلامی در ورامین، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383، ص 263
4- همان، ص 259
5- قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک (ج 7)، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی،1387، ص 502
6- قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک (ج 3)، ص 21
7- قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک (ج 7)، ص 205
8- قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک (ج 9)، ص 272



 
تعداد بازدید: 2631



آرشیو مقالات

نظر شما

 
نام:
ایمیل:
نظر:
تصویر امنیتی:

جدیدترین مطالب

پربازدیدها

© تمامی حقوق برای پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 1342 محفوظ است.