مقالات
بازتاب قیام 15 خرداد در رودسر
سیدرضا فندرسکی
16 خرداد 1397
در روزهای پایانی سال 1341 و نخستین روزهای سال 1342 اعلامیه‌های امام خمینی و سایر علما در مورد تحریم عید نوروز در بین مردم توزیع گردید. اکثریت بازاریان رودسر و بسیاری از روحانیون از جمله سیدهادی روحانی از این دستور پیروی می‌کردند، به گونه‌ای که مردم عادی نیز متوجه شده بودند که نباید به دید و بازدید اقوام بروند.[1]
یکی از افراد فعال در رودسر به نام ابراهیم کوچکی توانسته بود به عنوان خبرنگار روزنامه کیهان از روز ششم فروردین سال 1342 شروع به کار کند. وی درصدد بود مغازه مطبوعاتی دایر کند تا احتمالاً از این طریق راحت‌تر بتواند نشریات جبهه ملی و دیگران را در رودسر پخش نماید. در نتیجه تلاش‌های مخالفین دولت حکومت پهلوی اخبار مناطق مختلف ایران از حمله مأموران حکومت به مردم قم و تبریز، خیلی زود از طریق روحانیون و اعضای جبهه ملی در رودسر به مردم منتقل می‌شد.[2]
شهربانی رودسر که مدتی درصدد بود تا شهباز شهبازی دبیر دبیرستان پانزدهم بهمن را دستگیر نماید، سرانجام در روز اول خرداد سال 1342 وی را جلب کرد. در بازرسی بدنی، تعدادی اعلامیه از وی به دست آمد. شهبازی که در بازجویی‌ها خود را سمپات جبهه ملی معرفی می‌کرد به شهربانی رشت تحویل داده شد و قرار شد منزل وی نیز مورد بازرسی قرار گیرد.[3]
در تیر سال 1342 مردم شهر رودسر و بخش رحیم‌آباد طی دو تلگراف جداگانه به دفتر مخصوص شاه خواهان آزادی امام خمینی شدند.[4] به گفته ساواک در مرداد سال 1342 در اغلب مغازه‌های شهر رودسر عکس امام خمینی نصب شده بود.[5]
در همین ایام دو روحانی به نامهای میرعبدالحسین هاشمی (ساکن روستای چایخان‌سر از توابع رودسر) و سیدمحمدعلی صدرایی اشکوری مردم را نسبت به اهداف نهضت اسلامی آگاه می‌کردند. همچنین فردی به نام نظام قوامی در روستای چایخان‌سر عکس شاه را در حضور تعدادی از مردم پاره کرده و ناسزا می‌گوید. به گزارش ساواک معمولاً در گاراژ مسافربری کلاچای (از بخش‌های تابعه رودسر) عده‌ای از مخالفین با سخنان خود مردم را علیه دستگاه‌های دولت حکومت پهلوی تحریک می‌کردند، اما صاحب گاراژ مسافربری حاضر به ارائه اطلاعات در این زمینه نبوده است.[6]
یکی از روحانیون رودسر به نام شیخ عبدالله جاذبی و اهل روستای سرایدشت رودسر در روزهای 29 و 30 تیر سال 1342 در مسجد روستای گواسرا امام خمینی را دعا و مخالفین ایشان را نفرین کرد. پس از آزادی امام در فروردین سال 1343 حجت‌الاسلام نصرت‌الله نخجیری تلگراف تبریکی به آیت‌الله محمد محمدی گیلانی که از روحانیان مبارز اهل رودسر و از نزدیکان امام بود فرستاد.[7]
در نخستین روزهای اردیبهشت 1343 سیدمحمد نوری، یکی از روحانیون رحیم‌آباد (از بخش‌های تابعه رودسر) که ساکن قم بود نوار سخنرانی امام را در مسجد جامع رحیم‌آباد از تریبون پخش کرد. با توجه به اینکه مطالب نوار به خوبی شنیده نمی‌شدند وی سخنان امام را برای حاضرین در مسجد تشریح کرده و اظهار داشت که خود در سخنرانی امام حضور داشته و مطالبی که می‌گوید عین گفتار امام است. ساواک به محض اطلاع از موضوع دو نفر از مأموران خود را به محل اعزام کرد، اما چون نوری بلافاصله به تهران رفته بود موفق به دستگیری وی نشدند.[8]
در همین ایام شیخ عبدالله جاذبی اعلامیه‌های امام را در رودسر بین طرفداران توزیع کرده و از جمله یکی از آنها را به شخصی به نام رضی عصام داد. فعالیت‌های وی باعث شده بود که اعمال و رفتار او تحت مراقبت مأموران حکومت پهلوی قرار گیرد.[9]
در واپسین روز اردیبهشت 1343 شیخ عباس محفوظی که اهل روستای سالومحله رودسر و در قم طلبه بود طبق دعوت یکی از اهالی رودسر به نام میراحمد میررئیسی در مسجد حیدرپور این شهر سخنرانی کرد. وی در این سخنرانی به عدم وجود آزادی در کشور و وجود فحشا، دستگیری امام در سال 1342 و کشتار مردم در واقعه 15 خرداد اشاره کرد. پس از این سخنرانی میراحمد رئیسی به عنوان بانی مراسم مورد بازخواست قرارگرفت، اما از سخنان محفوظی اظهار بی‌اطلاعی کرد. به دستور ساواک قرار شد سخنران مجلس جهت ادای توضیحات به گونه‌ای که ایجاد سوء‌تفاهم نکند به شهربانی رشت اعزام شود و از بانی مجلس نیز خواسته شود عذر وی را بخواهد.[10]
طبق گزارش ساواک در خرداد سال 1343 در شهرستان رودسر آقایان محمد جعفری گیلانی، قربانی، محمدی گیلانی، رجایی، عباس محفوظی و شیخ عبدالله بازرگانی با یکدیگر در تماس بوده و به نفع امام خمینی تبلیغ می‌کردند و یکی از اهالی رحیم‌آباد به نام مقصودی نیز با آنها در ارتباط بود. ساواک از شهربانی منطقه خواست تا اعمال و رفتار این افراد را تحت مراقبت قرار دهد.[11]
در مورد محل تکثیر اعلامیه‌ها در رودسر ساواک همواره به چاپخانه سینا، متعلق به یکی از روحانیون به نام موسی تجلی، مشکوک بود. بر اساس گزارش ساواک شخصی به نام جعفر صراف‌زاده با سرمایه شخصی به نام مهندس غروی به اعضای جبهه ملی کمک می‌کرد و مغازه وی مرکز رفت وآمدهای مشکوک بود.[12]
مغازه کتابفروشی شهباز شهبازی در رودسر در اواخر سال 1343 محل تماس و ارتباط روحانیون، طلاب و اعضای جبهه ملی بود. وی در روز هفتم اسفند این سال در مورد ترور حسنعلی منصور، نخست‌وزیر وقت حکومت پهلوی گفت: یکی از خائنین کشته شده و نوبت دیگران هم خواهد رسید. فعالیت‌های وی منجر به تعلیق او در آموزش و پرورش شد.[13]
پس از ترور حسنعلی منصور مجلس ختمی از طرف توکلی، فرماندار رودسر در مسجد قاسم‌زاده برگزار شد، اما روحانیون و بازاریان در آن شرکت نداشتند و بیشتر شرکت‌کنندگان را کارکنان دولت و دانش‌آموزان تشکیل می‌دادند که بالاجبار در آن شرکت کرده بودند. فرماندار تلاش زیادی کرد تا یکی از روحانیون مشهور منطقه در مراسم سخنرانی کند، اما موفق نشد و در نهایت یکی از روحانیون گمنام به نام اشراقی با اصرار مسئولین شهر مجبور به سخنرانی شد. البته وی در سخنرانی خود از شاه و مسئولین دولت حکومت پهلوی نامی نبرد.[14]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (استان گیلان)، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ج 1، 1389، ص 8.
[2]. همان، ص 9.
[3]. همان، ص 11.
[4]. قیام 15 خرداد به روایت اسناد، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ج 3، 1378، ص 449.
[5]. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (استان گیلان)، ج 1، ص 26.
[6]. همان، ص 25.
[7]. همان، ص 54.
[8]. همان، ص 62.
[9]. همان، ص 322.
[10]. همان، صص 69 ـ 67.
[11]. همان، ص 70.
[12]. همان، ص 81.
[13]. همان، ص 93.
[14]. همان.
تعداد بازدید: 3067
آرشیو مقالات
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
