طیب حاج رضایی

"طیب حاج­رضایی" فرزند "حسینعلی" در سال 1280ش.، در محله صام پزخانه «تهران» دیده به جهان گشود. پدرش از اهالی قزوین بود که به تهران مهاجرت کرده بود و ریاست بوته فروشی‌ها را بر عهده داشت، کار او تقسیم‌بندی ­بوته برای سوخت نانوایی‌ها بود. طیب از همان اوان جوانی به جرگه باستانی کاران و لوطیان پیوست و پس از بازگشت از خدمت سربازی نامش بر سر زبان‌ها افتاد. بارها به دلیل دعوا و درگیری‌های جاهلانه دستگیر شده بود و به زندان رفته بود. وی در سال­های جوانی سابقه خوبی نداشت، از جمله اينكه در سال 1316ش. به اتهام درگیری و زد و خورد با پاسبان شهربانی به دو سال زندان انفرادی محکوم شده بود. در سال 1319 نیز به اتهام نزاع، تحت تعقیب بوده که به قید کفیل آزاد شده است. در سال 1322 نیز به 5 سال حبس با اعمال شاقه محکوم گردید و در سال 1323ش. نیز به بندرعباس تبعید شد. او در سال 1332 از کودتاچیان 28 مرداد بود که «تاج­بخش شاه» تلقی می‌شد؛ اما در اثر یک تحول روحی طیب به نهضت اسلامی پیوست.

گزارش لحظه به لحظه تبعید امام خمینی (ره) به ترکیه

روز 13 آبان 1343 امام خميني متعاقب نطق كوبنده‌اي كه 9 روز پيش از آن عليه لايحه كاپيتولاسيون ايراد كردند، بازداشت و به تركيه تبعيد شدند. در لحظات اوليه بامداد روز 13 آبان 1343 صدها كماندو و چترباز مسلح حكومت شاه منزل امام را در قم محاصره كرده از بام و ديوارها وارد منزل شدند و پس از دستگیری، ایشان به را فرودگاه منتقل کرده و به ترکیه تبعید کردند. در ادامه گزارش لحظه به لحظه این دستگیری تا تبعید به ترکیه را می خوانیم

احیاء کاپیتولاسیون در سال 1343 و موضع گیری امام خمینی

از آنجائی که احیاء کاپیتولاسیون و پیامدهای شوم آن نقطه عطف مهمّ در تاریخ معاصر ایران و نهضت امام خمینی بشمار می اید، شناخت ابعاد مهمّ این قضیه، و ماسوای آن شناخت شخصیت سیاسی امام خمینی در کنار چهره مذهبی ایشان به عنوان یک فرد مطّلع از مسائل روز و احاطه بر موضوع و نیز جسارت و شجاعت ایشان در مقابله با این مسئله و آشنائی بیشتر با قانون کاپیتولاسیون بیش از پیش بر ما لازم می نماید. در واقع امر، تصویب کاپیتولاسیون و عکس العمل افشاگرایانه امام خمینی جرقه ای بود برای شعله ور شدن نهضتی که تداوم پیدا نمود و با سیر مسیری پرفراز و نشیب اخگرهایش موجبات جرقه های بعدی گردید که ثمره اش در بهمن 57 به بار نشست و موجبات تعالی نهضت را فراهم گرداند.

کتابشناسی کاپیتولاسیون

همانطور که می دانیم، روز چهارم آبان ماه، سالگرد روزی است که در آن مخالفت امام خمینی با رژیم پهلوی به اوج خود رسید و به تبع آن در سیزدهم آبان همان سال به ترکیه تبعید شد. در پی تصویب علنی قانون کاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی، امام در روز 4 آبان 1343، همزمان با سالروز تولد حضرت زهرا (س) و در روزی که به مناسبت تولد شاه در کشور جشن های فرمایشی برپا بود، در مقابل این قانون ننگین عكس العمل سختی نشان دادند و در منزل خود در قم و در مقابل جمع کثیری از مردم به افشای این مصوبه ننگین پرداختند. بسیاری از تحلیل گران تاریخ انقلاب اسلامی معتقدند که تصویب لایحه کاپیتولاسیون نقطه عطفی در نهضت امام خمینی به شمار می رود و از آن به بعد بود که امام خمینی نوک پیکان حملات خود را به سوی امریکا نشانه گرفت و به افشای وابستگی رژیم شاه به امریکا و اسرائیل پرداخت. با فرا رسیدن سالروز سخنرانی افشا گرانه امام خمینی علیه تصویب لایحه کاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی بر آن شدیم تا فهرستی از منابعی که به این مبحث و حواشی آن پرداخته اند را جهت استفاده پزوهشگران در این سایت ارائه دهیم. فهرست ذیل، منابع کثیر الرجوعی را شامل می شود که در کل و یا در جزء به کاپیتولاسیون در ایران و تبعات آن پرداخته اند:

اعطای امتیاز کاپیتولاسیون در ازای وام دویست میلیون دلاری

پهلوی دوم برای گرفتن یك وام تسلیحاتی حاضر به احیاء كاپیتولاسیون گردید و در این راه از بركناركردن نخستوزیران غیرفعال هم ابائی نداشت! رای موافق مجلس با اكثریت نسبی انجام شد و رئیس و برخی از نمایندگان غیبت را بر حضور در آن مجلس ترجیح دادند و با بهانههای مختلف برای معالجه یا مسافرت! سعی كردند دامان خودشان را از ننگ امضاءكردن قرارداد مذكور مصون نگاهدارند.

بازار تهران و قيام 15خرداد 1342

به‌رغم تحكيم موقعيت رژيم شاه پس از كودتای 28مرداد، شورای امنيت ملی آمريكا از آنجاكه پايگاه اصلی پشتيبانی شاه را زمينداران بزرگ، ديوانسالاران و افسران ارشد ارتش می‌دانست نگران بروز مجدد ناآرامی‌ها در ايران بود. لذا خواهان فشار آوردن بر شاه جهت انجام اصلاحات در ساختار كهنه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شد. پس از روی كارآمدن دولت كندی برای عمل به این اعتقاد، كه اصلاحات لیبرال بهترین تضمین برای جلوگیری از وقوع انقلابات كمونیستی است، به شرط اینكه شاه، لیبرال‌ها را وارد كابینه كند و گام‌های موثری برای انجام اصلاحات ارضی بردارد، كمك اقتصادی 85 میلیون‌دلاری در اختیار ایران قرار گرفت.

آیت‌الله محمدعلی ‌قاضی و آغاز نهضت‌ امام‌ خمینی‌ (ره‌)

«... در بررسیهایی‌ که‌ به‌ عمل‌ آمده‌، معلوم‌ شده‌ که‌ آقای‌ قاضی‌طباطبایی‌ که‌ می‌بایست‌ تحت‌ نظر ساواک‌ باشد و بدون‌ اجازه‌ ساواک‌ ازتهران‌ خارج‌ نشود، پس‌ از عزیمت‌ آقای‌ خمینی‌ به‌ قم‌ بین‌ این‌ دو نفر درقم‌ ملاقاتی‌ انجام‌ گرفته‌ که‌ عکس‌ ملاقات‌ نامبرده‌ نیز به‌ضمیمه‌ تقدیم‌می‌گردد. استنباط‌ می‌شود که‌ در این‌ ملاقات‌ چنین‌ تصمیم‌ گرفته‌ شده‌که‌ آقای‌ قاضی‌ طباطبایی‌ بدون‌ کسب‌ اجازه‌ از مقامات‌ ساواک‌ به‌ تبریزرفته‌ و برای‌ ایام‌ ماه‌ محرم‌ در آنجا باشد که‌ بتواند ضمن‌ تماس‌ با آقای‌خمینی‌ به‌ موقع‌ مقتضی‌، به‌ تحریکات‌ سابق‌ خود ادامه‌ دهد.»

عوامل اجتماعي و نقش مرجعيت در قيام 15 خرداد

ظهور امام خميني (ره) در اوايل دهه چهل، منشاء دو تحول عظيم در تاريخ معاصر ايران شده است. از يک سو ايشان سکوتي را که از نهضت مشروطيت به اين سو بر فضاي حوزه علميه قم سايه افکنده بود، شکست و با تحريم تقيه و کشاندن مبارزه به کانون اصلي فعاليت هاي مذهبي (حوزه علميه قم) براي هميشه به انگاره جدايي دين از سياست خط بطلان کشيد.

نقش‌ افراد و گروه‌ها در ترور منصور

مقاله حاضر می کوشد ارتباط عاملان ترور حسنعلی منصور با نهضت آزادی و جمعیت های موتلفه اسلامی را مورد بررسی قرار دهد. کاظم مقدم نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر بر این باور است اعضای تیم ترور نخست وزیر کاپیتولاسیون، وابستگی به نهضت آزادی داشته و از رهبران این گروه پیروی می کردند. نویسنده معتقد است: « عاملان‌ ترور منصور، هیچ‌ ارتباط‌ تشکیلاتی‌ با جمعیت‌ مؤتلفه‌ نداشته‌اند و قبلاً به‌ هیچ‌ وجه‌ عضو و مرتبط‌ با این‌ گروه‌ نبوده‌اند. »

اصلاحات ارضي ـ اصلاحات امريکايي در ايران (1342ـ 1339)

مسئله اعطاي زمين به کشاورزان يکي از اصولي بود که بعد از انقلاب کمونسيتي 1917 م در روسيه همواره از طريق احزاب کمونيست جهان مطرح مي‌شد و کوشش مي‌گرديد تا از اين طريق «کشاورزان و دهقانان رنج کشيده» کشورهاي جهان سوم به ايدئولوژي کمونيستي گرايش يابند.