نهضت امام خمینی
آیت‌الله حکیم و جدال میان روحانیت و حکومت ایران
09 ارديبهشت 1401
ساواک در گزارشی با موضوع «مجلس روضه مسجد ارک» به تاریخ 9 اردیبهشت 1342 می‌نویسد:
«روز 7 /2 /42 در مسجد ارک... حسین مجاهد که از کاسب‌های بازار است می‌گفت آیت‌الله حکیم در مسجد کوفه نطق مهمی درباره وضع ایران کرده و اثرات این نطق به جایی رسیده که... سفارتخانه ایران را آتش زدند و رادیو بغداد مدت یک هفته در اختیار آیت‌الله حکیم قرار گرفته است. بیشتر بازاری‌ها تصمیم دارند که بعد از انعکاس نطق آیت‌الله حکیم متن نطق را به چاپ برسانند و در اختیار مردم ایران بگذارند...»[1]
گفتنی است آیت‌الله سیدمحسن حکیم - از مراجع تقلید شیعه حوزه نجف - قبل از این تاریخ نیز نسبت به مسائل داخلی ایران توجه داشته، از اقدامات و منویات کلی روحانیت ایران در جریان نهضت که از نیمه دوم سال 1341 آغاز شد، حمایت کرده بود.[2] در غائله لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، نظرات حکیم اهمیت زیادی هم برای مخالفان و هم برای حکومت داشت. وی مطابق معمول، در ابتدا بدون علنی کردن مواضع خود موضوع را با آیت‌الله بهبهانی در تهران در میان گذاشت،[3] اما بی‌توجهی و تعلل دولت در رسیدگی به اعتراضات، او را ناگزیر کرد تلگرام مجددی در تاریخ 14 /8 /41 خطاب به آیت‌الله بهبهانی بنگارد تا به اولیای امور ابلاغ کند که «از تصویب این‌گونه قوانین کافره که بر خلاف قوانین مقدسه اسلام و مذهب جعفری است جلوگیری نمایند و این مرکز اسلامی [ایران] را که مطمح انظار مؤمنین جهان اسلام است به رایگان از دست ندهند».[4] این تلگراف در تقویت نهضت نقش مؤثری داشت.[5]
در جریان رفراندوم لوایح شش‌گانه، آیت‌الله حکیم با ارسال تلگرام‌ها و نامه‌هایی به برخی روحانیون ایران از جمله آیت‌الله شریعتمداری، میرزا محمدباقر آشتیانی و میرزا عبدالله تهرانی نارضایتی خود را از اوضاع ایران به ویژه بی‌احترامی به علما اظهار و در 5 بهمن 1341 در دیدار با سفیر ایران در عراق از اقدامات حکومت ایران انتقاد کرده، خواستار حذف مواد خلاف شرع از لوایح شش‌گانه و اعتذار و دلجویی حکومت از روحانیون شد.[6] در پی فاجعه مدرسه فیضیه، وی در 14 فروردین 1342 در تلگرافی به 32 نفر از علمای ایران از آنها خواست دسته‌جمعی به عتبات مهاجرت کنند.[7] مراجع قم در پاسخ ضمن اظهار تشکر از اظهار تسلیت، همدردی و حمایت حکیم و تأکید بر حفظ وحدت علمای ایران و عراق مخالفت خود را با پیشنهاد ایشان اعلام کردند.[8]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. پایگاه‌های انقلاب اسلامی، مسجد ارک تهران به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1390، ص 90.
[2]. آیت‌الله حکیم پیشتر در تیر 1341، در پاسخ به استفتاء جمعی از متدینین و ادعاهای مقامات کشور به صراحت با اصلاحات ارضی مخالفت کرده بود (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج 1، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1369، ص 17 - 19).
[3]. بصیرت‌منش، حمید، «آیت‌الله حکیم و نهضت روحانیون ایران در سال های 1341 و 1342»، مطالعات تاریخی، بهار 1392، ش 40، ص 140 – 171.
[4]. مرکز اسناد انقلاب اسلامی، همان، ص 26.
[5]. بصیرت‌منش، همان.
[6]. همان، ص 144و 145
[7]. متن تلگراف به این شرح است: «حوادث مؤلمه پی‌درپی و فجایع محزنه به ساحت علماء اعلام و روحانیت قم، قلوب مؤمنین را جریحه‌دار و موجب تأثر شدید اینجانب گردیده است... امید است حضرات علماء دسته‌جمعی مهاجرت به عتبات عالیات بنمایند تا بتوانم رأی خود را درباره دولت صادر نمایم» (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، همان، ص 68).
[8]. بصیرت‌منش، همان، ص 152.
تعداد بازدید: 706
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
