نهضت امام خمینی
انجمن اسلامی دانشجویان: جنبش دانشجویی در کالبدی تازه
04 مهر 1401
ساواک در گزارشی مورخ 4 مهر 1341 می‌نویسد:
«بعد از ظهر پنجشنبه 29 /6 /41 شیخ مصطفی رهنما[1] ضمن صحبت اظهار می‌داشت که در چندی قبل کنگره انجمن‌های اسلامی به ابتکار سیدمحمود طالقانی در مسجد هدایت واقع در اسلامبول تشکیل گردید. در این کنگره افرادی انتخاب شدند که در میان آنها اشخاص خوب و بد وجود دارد. نامبرده سپس تعدادی اوراق چاپی تحت عنوان نظریه آقای دکتر مصدق درباره کتاب مسلمین جهان[2] به مخاطب خود داده است...»[3]
انجمن اسلامی دانشجویان نخستین تشکل اسلامیِ رسمی و علنی در تاریخ دانشگاه‌های ایران معاصر است که در واکنش به جو غالب ضد اسلامی و برای دفاع از هویت اسلامی و مقابله با نفوذ فرهنگ غربی در اوایل دهه 20 توسط دانشجویان دانشکده پزشکی دانشگاه تهران تأسیس شد.[4] فعالیت‌های این تشکل به زودی به همه دانشکده‌های دانشگاه تهران سرایت کرده، به رغم کمبودها و موانع گسترش یافت. انجمن در زمینه پرورش و غنای اندیشه اسلامی در میان دانشجویان از سخنرانی‌ها و جلسات اندیشمندانی چون طالقانی و مطهری استفاده می‌کرد، محوریت تبلیغات مذهبی - عقیدتی اما مانع از کنش سیاسی نبود و انجمن در بزنگاه‌های تاریخی چون تشکیل رژیم غاصب اسرائیل، اولین جنگ اعراب و اسرائیل و نهضت ملی شدن صنعت نفت موضع‌گیری کرد.[5] تشکیل انجمن اسلامی دانشجویان در دانشگاه تهران به الگویی برای سایر دانشگاه‌ها بدل و در اواخر دهه 30 همزمان با توسعه و تأسیس دانشگاه‌های تبریز، مشهد، شیراز و اصفهان انجمن اسلامی دانشجویان در این دانشگاه‌ها نیز تأسیس شد.[6]
در پی تعدد انجمن‌های اسلامی، اولین کنگره سراسری انجمن‌های اسلامی در شهریور 1340 در تهران و با حضور 13 گروه و انجمن اسلامی از سراسر کشور و شخصیت‌هایی چون علامه طباطبایی، آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله مطهری و در سال بعد نیز با شرکت 17 گروه و تشکل اسلامی برگزار شد.[7]
فعالیت انجمن‌های اسلامی دانشجویان در ابتدای دهه 40 در زمینه فرهنگ، دفاع از اسلام در برابر مارکسیسم و دیدگاه‌های غربی مبتنی بر جدایی دین از سیاست متمرکز بود. با وجود چهره‌هایی نظیر آیت‌الله طالقانی و مهندس بازرگان اما، فقدان یک رهبر برجسته مذهبی - سیاسی با نفوذ کلامی به وسعت یک کشور کاملاً آشکار و اقدامات ساواک عرصه را بر انجمن‌های اسلامی تنگ کرده بود. با آغاز نهضت امام خمینی در نیمه دوم سال 1341 و ارتباط دانشجویان با امام، خلأ رهبری فرهمند از میان رفته، انجمن‌های اسلامی جانی تازه گرفتند.[8]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. حجت‌الاسلام شیخ مصطفی رهنما (1304-1392) نویسنده، مترجم و روزنامه‌نگار معاصر.
[2]. از تألیفات رهنما.
[3]. مرکز بررسی اسناد تاریخی، پایگاه‌های انقلاب اسلامی، مسجد هدایت به روایت اسناد ساواک، ج 1، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1389، ص 112.
[4]. کریمیان، علیرضا، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1381، ص 117.
[5]. همان، ص 119 – 120.
[6]. همان، ص 213.
[7]. همان، ص 214 – 215.
[8]. همان، ص 216.
تعداد بازدید: 539
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
