● على امينى - نخستوزير - و على اصغر پورهمايون - وزير مشاور در امور اقتصادى و سرپرست وزارت بازرگانى - صبح و عصر امروز، به اتفاق، در مصاحبهاى مطبوعاتى و در جمع اعضاى اتاق بازرگانى تهران حاضر شدند. به گزارش خبرنگار روزنامه اطلاعات امينى گفت تا سه ماه ديگر كمكهايى از سوى امريكا مىشود و با صرفه جوييهايى كه مىكنيم، سعى داريم ذخيره ارزى براى روز مبادا داشته باشيم... همين نُه ميليون دلار كه براى كمك نظامى به صورت جنس بود، موافقت كردند كه نقداً به ما بدهند، چك آن را به من دادند، من هم به وزير ماليه دادم. نخستوزير ليست كالاهاى عمدهاى را كه بعد از اين براى واردات آنها ارز فروخته نخواهد شد خواند و گفت خيلى از كالاها از قبيل انواع مشروبات خارجى، انواع لوازم آرايش نظير پودر و ماتيك، انواع قماش و پارچههاى لوكس، لوسترهاى كريستال، انواع يخچال و كولر و تلويزيون و راديو و دستگاههاى ظرفشويى و انواع اتومبيلهاى سوارى و شكارى فعلاً لازم نداريم. امينى افزود در مملكتى كه اكثريت مردم آن فقير هستند، تظاهر به تجمل و زندگى لوكس غلط است. اساساً در زندگى فردى و جمعى و دولت، گشادبازى شده، اين صحبت كه ما مىكنيم، كوتاهنظرى نيست.
● على امينى، در جمع اعضاى اتاق بازرگانى گفت متأسفانه نود تا 95 درصد بودجه ما حقوق كارمندان است كه از آن نمىتوان مقدار زيادى كاست. با اين همه ما سعى داريم حقوقهاى زياد و هزينه سفرهاى بىمورد را حذف كنيم.
● امروز خداداد فرمانفرماييان - معاون اقتصادى و مالى سازمان برنامه - در جلسه مطبوعاتى انجمن مطبوعات حاضر بود. او گفت اگر هم تشخيص داده شود كه براى رفع وضع بد اقتصادى چه بايد كرد. در حال حاضر جز با داشتن قدرت حقيقى سياسى نمىتوان براى رفع بحران، كارى انجام داد. جلوگيرى از 210 قلم واردات در يك روز، كار آسانى نيست. براى اين كار بايد قدرت سياسى كامل وجود داشته باشد و با شدت اين اقدامات عملى شود و البته براى اين كار وقت لازم است.
● پیشازظهر امروز امینی (نخستوزیر) به وزارت بازرگانی رفت و در اجتماع معاونان، مدیران کل و رؤسای ادارات این وزارتخانه به شدت از وضعیت گمرک کشور و فساد و دزدی و ارتشاء در این اداره کل انتقاد کرد. او در ضمن برشمردن اهمیت گمرک در اقتصاد کشور و فعالیتهایی که خود در زمان تصدی وزارت بازرگانی برعهده داشت از غفار نصیری مدیرکل گمرک خواست تا ظرف یک هفته تصفیه کاملی در گمرک بوجود آورده و گمرک را از کارمندان ناصالح پاک سازد.
● چهارمین کنفرانس سالانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) امروز به ریاست ایران در ژنو گشایش یافت. این کنفرانس که قرار بود در فروردین ماه برگزار شود بنا به عللی که سخنگوی اوپک حاضر به گفتن آن نشد تا به امروز به عهده تعویق افتاد در این کنفرانس درباره درخواست عضویت لیبی و اندونزی بحث خواهد شد هرچند عضویت آنها در اوپک قطعی است.
● وزیر دارایی دستور داد چون مطالبات مقاطعهکاران به علت کمبود اعتبار تاکنون داده نشده لذا براساس تصویبنامه یک دوازدهم بودجه خرداد، تسهیلات لازم پیشبینی شده و وزارتخانهها و شرکتها و سازمانهای دولتی باید تا آخر خرداد فهرست خود را به خزانهداری کل ارسال دارند تا پس از طی مراحل پرداخت آن به تدریج تا آخر مهر اقدام لازم بعمل آید.
● خیابانهای تهران امروز نیز شاهد حرکت دستجات عزاداری بود که باز هم شعارهای سیاسی میدادند. صبح امروز دسته پرشماری از عزاداران از خیابانهای ری، بوذرجمهری و ناصرخسرو گذشته و به سمت مرکز و شمال شهر حرکت کردند. این راهپیمایی نیز مبدل به یک تظاهرات سیاسی شده بود. در پی این تظاهرات، شهربانی تهران وارد عمل شده و عصر امروز جلوی حرکت برخی دستجات سیاسی را گرفت.
● بنابه گزارش ساواک صبح امروز عدهای از افراد جبهه ملی در مسجد شاه تهران گرد هم آمده و ساعتی بعد پس از افزایش شمار آنها، به سمت بازار راهپیمایی کردند. آنها هرازگاهی ایستاده و به سخنرانیهای تند و سیاسی گوش میدادند و مجدداً به حرکت خود ادامه میدادند. مقصد آنها دانشگاه تهران بود. در این مسیر آنها بار دیگر از مقابل کاخ مرمر و مجلس سنا گذشته و شعارهای تندی سر دادند.
● پس از وقوع تظاهرات صبح تهران، شهربانی کل کشور اعلامیهای صادر کرد و طی آن این حرکت مردمی را «سوءاستفاده از مراسم سوگواری» برشمرد. در این اعلامیه آمده بود: «شهربانی کل کشور از این به بعد به هیچوجه اجازه نخواهد داد چنین تظاهراتی تکرار شود و محرکین و مسببین آن به شدت سرکوب و تحت تعقیب قانونی قرار خواهند گرفت.»
● عصر امروز نیز قرار بود تظاهراتی صورت گیرد. در میان اعضای جبهه ملی اختلافنظری روی داد. برخی اصرار بر برگزاری تظاهرات داشتند و برخی اظهار میکردند که به دلیل «خستگی مردم» ممکن است شمار شرکتکنندگان کاهش یافته و منجر به شکست شود. به هر روی گروهی از مردم به اعضاء جبهه ملی پیوسته و عصر امروز نیز دست به تظاهرات زدند. آنها در میدان سپه با مأمورین انتظامی برخورد کرده و نه تنها از حرکت آنها جلوگیری شد بلکه عده بسیاری نیز دستگیر شدند.
● عصر امروز گروهی از تظاهرکنندگان تهران به مسجد هدایت رفته و پس از شکستن قفل درب، وارد مسجد شدند. آنها در این حرکت دست به شعارهای تند سیاسی زدند ولی با اقدام مأمورین انتظامی مجبور به خروج از مسجد شدند.
● ساعتی بعد مراسم دیگری در مسجد هدایت برگزار شد. در این جلسه، واعظ پیرامون مکتب عاشورا سخنرانی کرد. پس از آن مردم به هنگام خروج به نفع آیتالله خمینی شعار داده و تظاهرات کردند.
● امشب در مسجد آذربایجانیها نیز مراسم عزاداری ادامه یافت. حجتالاسلام فلسفی در این مراسم بار دیگر بر لزوم اجرای قانون اساسی و برقراری آزادیهای سیاسی تأکید کرد و با تکیه بر تظاهرات آرامی که در این چند روزه رخ داد گفت که مردم لیاقت آزادی را دارند. بنابه گزارش ساواک، فلسفی از احتمال دستگیری خود خبر داد و افزود: «ممکن است مرا بگیرند و به محاکمه دادرسی ارتش دعوت کنند. میگویم من حاضرم محاکمه شوم» فلسفی در این سخنرانی ابراز امیدواری کرد همانگونه که علما در ایام عزاداری توانستهاند حرفهای خود را به گوش مردم برسانند، از این پس هم این آزادی وجود داشته باشد.
● سازمان اطلاعات و امنیت، امروز در یکی از گزارشات اطلاعات داخلی خود به وقایع دو روزه اخیر پرداخت. در این گزارش، شکوه مراسم عزاداری در روزهای تاسوعا و عاشورای امسال، نسبت به «ده سال اخیر بیسابقه» خوانده شد. بنابه این گزارش شمار شرکتکنندگان در مراسم تاسوعا عاشورا و دستجات عزاداری «در حدود یکصد و پنجاه هزار نفر» برآورد گردید تنظیمکننده این گزارش اذعان کرد که «بر روی تمام پرچمها، علامتها و کتلها، عکسهای آیتالله خمینی نصب شده» و یکی از شعارهای دستجات، «پشتیبانی از خمینی» بود.
● وقایع امروز تهران در برخی از مهمترین خبرگزاریهای جهان انعکاس یافت. خبرگزاری آسوشیتدپرس از زد وخورد تظاهرکنندگان با پلیس در مناطق مرکزی شهر خبر داد. یونایتدپرس در گزارش وقایع امروز تهران نوشت: «چند هزار تن از هواداران آیتالله خمینی رهبر مذهبی که با برنامههای اصلاحی شاه ایران از جمله اعطای حق رأی به زنان و اصلاحات ارضی مخالف است، امروز به عنوان اعتراض نسبت به آنچه که نام «دیکتاتوری دولت» بر آن نهاده بودند، دست به تظاهرات زدند.» خبرگزاریهای رویتر، بیبیسی و رادیو لندن نیز به انعکاس وقایع امروز تهران پرداختند.
● همانطور که پیش از این ذکر شد، در پی صدور اعلامیه شهربانی مبنی بر برخورد با تظاهرات، امروز درگیریهایی میان مردم و پلیس رخ دادو طی این زد و خوردها، گروهی از تظاهرکنندگان دستگیر شدند. شمار بازداشتشدگان امروز به 124 نفر میرسید.
● برخی از نشریات، در شمارههای امروز خود به تبادل تلگرام تبریک شاه و برخی از رؤسای جمهور کشورهای خارجی پرداختند. بنابه این اخبار، رؤسای جمهور امریکا، پاکستان، ترکیه و پادشاه افغانستان تلگرافاتی به شاه ایران فرستاده بودند و از تلاش ایران برای رفع اختلافات افغانستان و پاکستان قدردانی کرده بودند. محمدرضا پهلوی نیز به این تبریکات پاسخ گفت.
● اسدالله علم صبح امروز به همراه مدیرعامل سازمان برنامه به رشت رفت تا از سد سفید رود بازدید کند. او امشب به تهران بازگشت.
● سیدمهدی پیراسته وزیر کشور امروز وارد تبریز شد. عدهای از مقامات محلی در فرودگاه از وی استقبال کردند.
• امروز برخى از روزنامهها و مجلات در يادداشتها و مقالاتى به بررسى واقعه 15 خرداد سال گذشته پرداختند و از آن به عنوان خاطرهاى تلخ ياد كردند كه توسط گروهى به نام ايرانى در لباس عزادارى دست به تخريب اموال عمومى زدند.
• روزنامه پست تهران ذيل عنوان «يادى از واقعه شوم پانزده خرداد» نوشت: جمعى آشوبگر بىآنكه خود به عواقب شوم بلواى خود بينديشند بهپا خاستند و فجايع ننگينى به بار آوردند. آشوب پانزده خرداد، آشوبى كور بودو به همين جهت جز رسوايى چيزى به بار نياورد و تنها به اين عاقبت انجاميد كه دشمنان ايران اجازه يابند كه در قضاوتهاى خود عنوان وحشى را به ملت ايران بدهند و در تحقير و تخفيف ما بكوشند و به ما توهين روا دارند. نويسنده مدعى شد كه شكستن چراغهاى راهنما، خراب كردن سالنهاى ورزشى، آتش زدن كتابخانهها، حمله به آمبولانس حامل پزشك و پرستار، ضر و جرح دختران دانشآموز، به آتش كشيدن ابنيه و آثار عامالمنفعه، خراب كردن دستگاههاى تلفن و باجههاى بليتفروشى، غارت و آتش زدن محل كسب مردم و به خون كشيدن مردم بىگناه قسمتى از عمليات وحشيانه اشرار پيراهن سياه در خرداد سال گذشته بود. اين روزنامه با تكرارادعاهاى قبلى دولت نوشت: حادثه 15 خرداد سال گذشته به طورى كه رسيدگيهاى بعدى نشان داد صحنهاى بود كه با پول و تحريك خارجى با استفاده از عدم رضايت چند تن از فئودالها و به دلالى چند دغلپيشه رياكار به وجود آمد. ساعت 9 صبح گروهى كه تعداد آنها از يكصد تا 150 نفر تجاوز نمىكرد و همگى پيراهن سياه به تن داشتند، آرامش بازار و سبزه ميدان را به هم زدند و با هجوم به اتومبيلهاى مردم كه در سبزه ميدان و ميدان ارك متوقف بودند و شكستن شيشهها و خرد كردن آنها، كار خود را آغاز كردند. دسته ديگرى از همين افراد به پارك شهر حمله بردند و ضمن اينكه سالن ورزشى پارك شهر را دستخوش شعلههاى آتش ساختند متوجه كتابخانه پارك شدند و آن را به آتش كشيدند. مدعاى ديگر نويسنده دريافت پول توسط تظاهركنندگان بود: اين افراد شرور كه در نتيجه تحقيقات بعدى محركين آنها شناخته شدند و به گناه خود اعتراف كردند و طبق قانون به مجازات رسيدند، در برابر گرفتن چند تومان پول به نام عزادارى و در لباس عزادارى با سوءاستفاده از آزادى، آنچنان وحشيگرى و رذالتى از خود نشان دادند كه ديدن و شنيدن ماجراى آن براى هر كس كه به تعاليم مقدس اسلام و هدفهاى عالى [امام] حسين بن على (ع) كه جان خود را فدا كرد تا به مسلمانان درس انسانيت، شرافت، تقوى و فضيلت بدهد، [تأسفآور است.
• روز مهر ايران نيز ذيل عنوان «ملت هرگز خاطره شوم 15 خرداد را فراموش نمىكند. نوشت: پارسال جمعى در تهران از اشتغال مردم مسلمان به عزادارى حضرت خامس آل عبا حسين بن على عليه السلام سوءاستفاده كردند و سوگوارى مردم پايتخت را با شعارهاى منفور سياسى و شعارهاى ارتجاعى آلوده كردند وب ا چوب و چماق و ديلم و چاقوهاى ضامندار و كارد به جان مرد و زن بىپناه شهر افتادند و به هر جا رسيدند و دستشان رسيد آنجا را آتش زدند. نويسنده سپس مىافزايد: اين بار اول نيست كه در راه برنامههاى اصلاحى مصلحين بزرگ بشرى، زمانى سامرى و سامريها پيدا مىشوند و مردمى را دعوت به گوسالهپرستى مىكنند و زمانى ابوجهلها يافته مىشوند و مردم را به بتپرستى تحريك واعظ مىكنند و به جنگ اصلاحات و تجدد و ترقى و تكامل مىروند. در ادامه اين مطلب آمده است: هم دشمنان و بدخواهان در خارج از كشور و هم عناصر سودجو و فئودال در تجمع در داخله كشور تحمل همچو انقلابى كه هدفهاى عالى و مقدس آن اصلاحات همهجانبه مىباشد، نكردند و لاجرم از داخل و خارج كشور تحريكات شروع گرديد و توطئه چينى عليه اصلاحات و ترقيات و پيشرفتهاى ايران كه مايه سربلندى و نيرومندى ايران و ملت ايران است و منتهى به استقرار عدالت اجتماعى مىگردد آغاز شد. دعوت به گوسالهپرستى به گوشها رسيد. جمعى پولپرست و عدهاى ناراحت و سودجو، گروهى كوتهبين و كهنهپرست كه افكارشان زير بار عادات كهنه مثل سنگ، خشك شده و متبلور گرديده است با مقاصد و مطامع بدخواهان و دشمنان بيگانه كه در خارج از كشور در كمين نشستهاند، هماهنگى پيدا كرده و چهارشنبه سياه به وجود آوردند و آن همان روزى است كه مصادف با پانزدهم خرداد بود.
• امروز به فرمان محمدرضا پهلوى، شوراى سلطنت تشكيل شد. در اين شورا، شاهپور غلامرضا پهلوى، شاهپور عبدالرضا پهلوى، حسنعلى منصور نخستوزير، جعفر شريف امامى رئيس مجلس سنا، عبدالله رياضى رئيس مجلس شوراى ملى و قدس نخعى وزير دربار شاهنشاهى عضويت دارند. شوراى سلطنت در غياب شاه، عهدهدار وظايف سلطنت خواهد بود و در صورت لزوم براى بررسى مسائل مملكتى تشكيل جلسه خواهد داد.
• محمدرضا پهلوى بامداد امروز براى سفرى غيررسمى راهى نيويورك شد. شاه ابتدا در رم توقف كرد سپس عازم نيويورك شد. برخى منابع از تظاهرات دانشجويان ايرانى به هنگام ورود شاه به فرودگاه كندى نيويورك خبر دادهاند. آنان با در دست داشتن شعار نوشتههايى، شاه را به خاطر اقدامات سركوبگرانهاش در كشور، محكوم مىكردند. شاه در توقفى كوتاه در فرودگاه كندى نيويورك و پيش از پرواز به سوى واشنگتن در برابر خبرنگاران قرار گرفت و به پرسشهاى آنان پاسخ داد. او مدعى شد: «در ايران، شاه و مردم از هم جداشدنى نيستند و من با ملت خويش هميشه تماس نزديك دارم زيرا من پيوسته مصالح عاليه مملكتم را بر همه چيز و حتى بر جان خويش ترجيح دادهام.» شاه درباره برنامههاى به اصطلاح اصلاحىاش در ايران گفت: آنچه در چهارچوب برنامههاى اصلاحى ما اجرا شده براى رفاه اكثريت مردم است كه از كارگردان و كشاورزان تشكيل شده است. در همين حال، خبرگزارى رويتر در گزارشى از اين مصاحبه نوشت كه ظاهرا شاه ايران تظاهرات دانشجويان در نيويورك را نديده است. چرا كه از او درباره اين تظاهرات سؤال شد و گفت: ممكن است آنها تحت افسون و نفوذ سازمانهاى خرابكارى بينالمللى باشند.
• سفير امريكا در ايران امروز در تلگرافى به واشنگتن نوشت: «شاه ديگر مانند ديدارش از امريكا در سال 1962 دلتنگ و متزلزل نيست.» در واقع شاه از اين گمان كه اصلاحاتش دارد اجرا مىشود، «سبك روح» شده بود.
• همزمان با سفر شاه به امريكا، رئيس افتخارى و رئيس اتحاديه بينالمللى حقوق بشر امروز در نامه هايى به محمدرضا پهلوى و دبيركل سازمان ملل خواستار پايان دادن به روشهاى نامطلوب پليسى و رعايت حقوق بشر در ايران شدند. روجر بالدوين، رئيس افتخارى اتحاديه بينالمللى حقوق بشر به همراه جن پاپانك، رئيس اين اتحاديه در نامه به محمدرضا پهلوى نوشتهاند: جناب آقاى محمدرضا پهلوى، شاه ايران. ما به عنوان يك سازمان جهانى غيردولتى كه به وسيله سازمان ملل متحد در زمينه حقوق بشر شناخته شدهايم و برقرار اطلاع ايران نيز با دادن رأى در مجمع عمومى به اعلاميه حقوق بشر، ذيل آن را امضا كرده است، از دريافت مدارك مستندى كه حاكى از تجاوزات شديد به آزاديهاى سياسى و مدنى در كشور شماست به شدت متأسف شديم. انحراف از اين اصول در هر نقطهاى از جهان كه باشد موجبات اضطراب و ناراحتى عميق را فراهم مىسازد. تحميل حكومت نظامى، بازداشتن جبهه ملى ايران از فعاليتهاى سياسى، شكنجه و آزار زندانيان و گسترش فعاليتهاى پليس مخفى، ادعاى ايران را در مورد سهيم بودن در دنياى آزاد، بىارزش مىسازد. ما مصرا خواستاريم اينگونه اعمال و روشهاى نامطلوب را كه موجبات ناراحتى وجدان بشرى را فراههم مىكند و از نظر امنيت ملى شما ابدا لازم به نظر نمىرسد، رها كنيد.
• برتراندراسل، برنده جايزه نوبل، امروز در پاسخ به نامه حسن ماسالى، عضو كنفدراسيون دانشجويان ايرانى نوشت: آرزو مىكنم كه موارد ذيل تحقق يابد. گردش مجلل و باشكوه شاه نبايد شرايط وحشتناك زجر و شكنجهاى را كه هماكنون در ايران وجود دارد از نظرها مخفى سازد. اكنون فقر و فشار و توقيف عقايد انتقادى به شدت رونق يافته است. مهم آن است كه اين حقايق روشن گردد و به وسيله همه كسانى كه مخالف اين شرايط سخت هستند، مورد اعتراض شديد واقع شود. اميدوارم استادان و دانشجويان دانشگاه كاليفرنيا در مقابل دعوت شاه، حداقل تقاضاى آزادى استادان و دانشجويان زندانى را بنمايند.
• شاه امروز پيش از سفر به امريكا، در فرودگاه مهرآباد تهران، قانون مربوط به آغاز مرحله دوم اصلاحات ارضى را براى اجرا، امضا و ابلاغ كرد. اين قانون ديروز به تصويب مجلس سنا رسيده بود. با توشيح قانون مرحله دوم اصلاحات ارضى، خردهمالكان موظف شدند اراضى خود را به زارعان اجاره دهند يا به آنها بفروشند و يا با آنان تقسيم كنند.