اصلاحات امریکایی و قیام پانزده خرداد

ريشه‌ها و علل قيام 15 خرداد را بايد در برنامه‌ها و سياستهاي رژيم محمدرضا پهلوي جستجو كرد، زيرا اين قيام واكنش بلافصل اقدامات رژيم شاه است. در اين ميان، اقدامات اصلاحي دوره 1342 ـ 1339 رابطة مستقيمي با تحولات سياسي ـ اجتماعي ايران دارند. اين اصلاحات با ظاهري فريبنده داراي خاستگاهي بيروني و انگيزه‌اي غيرملي بود؛ از اين‌رو پيامدهاي ناهمگوني دربرداشت. اين ابعاد ناهمگون سبب نارضايتي و واكنش نيروهاي سياسي كشور به ويژه نيروهاي مذهبي به رهبري امام خميني گرديد و با حضور مردم در صحنه مبارزه و رهبري معظم‌له به قيام 15 خرداد انجاميد.
قيام 15 خرداد داراي خاستگاهي دروني، انگيزه‌اي مذهبي، ماهيتي اسلامي و روندي خودجوش بود و با تأثير شگرف خود سرآغاز مهمترين تحول تاريخ معاصر ايران شد. كتاب اصلاحات امريكايي و قيام 15 خرداد، اصلاحات سالهاي 1342 ـ 1339 را به عنوان متغير مستقل و قيام 15 خرداد را به عنوان متغير وابسته مورد مطالعه قرار داده و رابطة آن دو را بررسي و ميزان تأثير برنامه‌هاي اصلاحي را بر وقوع قيام سنجيده است و مي‌كوشد به سؤالات زير پاسخ گويد:
1ـ بين اصلاحات دوره 1342 ـ 1339 رژيم شاه و قيام 15 خرداد 1342 چه رابطة علت و معلولي وجود دارد؟
2ـ آيا اصلاحات دورة مزبور عامل ايجاد قيام 15 خرداد بود؟
3ـ كدام يك از جنبه‌هاي اصلاحات ـ سياسي،‌ اقتصادي، اجتماعي،‌ فرهنگي، نقش عمده‌اي در وقوع قيام داشتند؟
مؤلف كتاب براي پاسخ به سؤالات مزبور فرضيه تحقيق را بر اصول زير استوار ساخته است: «منشأ و خاستگاه برون‌زا،‌ انگيزه‌ها و اهداف غير ملي و سودجويانه امريكا و شخص شاه و جهت‌‎گيري غلط اصلاحات دورة 1342 ـ 1339 كه موجب تأمين منافع بيگانگان، ضربه به منافع ملي، خدشه به استقلال كشور و تقويت قدرت شخصي شاه مي‌گرديد و ماهيت سياسي، غيرواقعي و ضدمذهبي،‌ روند نامتعارف، غيرطبيعي و غيرقانوني و نتايج ناهمگون و تشنج‌آفرين آن موجب قيام 15 خرداد 1342 شد.»
اثر حاضر در سه بخش به نگارش درآمده است. بخش اول در چهار فصل به بررسي اصلاحات دورة 1342 ـ 1339 رژيم شاه مي‌پردازد و پس از بررسي اوضاع و فضاي باز سياسي، ‌اصلاحات ارضي، لايحه انجمنهاي ايالتي و ولايتي و انقلاب سفيد را مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌دهد.
بخش دوم در پنج فصل به قيام 15 خرداد اختصاص دارد كه در فصول مختلف آن منشأ و خاستگاه قيام 15 خرداد، انگيزه و اهداف، ماهيت و سرشت، روند و فرايند و نيز نتايج و پيامدهاي قيام 15 خرداد بررسي شده است. آخرين بخش كتاب در پنج فصل به بررسي رابطة اصلاحات دورة 1342 ـ 1339 و قيام 15 خرداد پرداخته است. تأثير منشأ و خاستگاه برون‌زاي اصلاحات بر وقوع قيام،‌‌ تأثير انگيزه و اهداف غيرملي و شخصي و سودجويانه اصلاحات،‌ تأثير ماهيت و سرشت سياسي، غيرواقعي و مغاير شرع اصلاحات بر وقوع قيام، تأثير روند فرايند غيرقانوني،‌ غيرطبيعي و نامتعارف اصلاحات بر وقوع قيام و سرانجام تأثير نتايج و پيامدهاي ناهمگون و تشنج‌آفرين اصلاحات بر وقوع قيام موضوعات مورد بررسي در بخش آخر كتاب هستند.
اصلاحات امريكايي و قيام 15 خرداد در زمرة كتابهاي تحليلي قيام 15 خرداد به شمار مي‌رود كه آقاي عباس خلجي آن را به نگارش درآورده و مركز اسناد انقلاب اسلامي در 1381 ش آن را به چاپ رسانده است. كتاب 343 صفحه است.

 
تعداد بازدید: 6573