بیست و پنج سال حاکمیت آمریکا بر ایران

لیلا ابریشمی

۲۵ سال حاکمیت آمریکا بر ایران، نام کتابی است که جواد منصوری آن را به رشته تحریر در آورده است. چاپ ابتدایی آن در تابستان 1364 در 5000 نسخه و در 227 صفحه منتشر شد. این کتاب شامل مقدمه و 8 فصل می‌باشد.
1- ایران در جنگ دوم جهانی 2- گسترش نفوذ آمریکا 3- گسترش مبارزات اسلامی 4- پانزده خرداد سال 1342 نقطه عطفی در تاریخ تحولات ایران 5- تثبیت حاکمیت آمریکا در منطقه 6- تحولات سال 1356 7- شوروی و انقلاب اسلامی 8- روزشمار وقایع مهم تاریخی.
در بخش مقدمه نویسنده یادآورشده است که این کتاب در ابتدا به صورت درس برای عده‌ای از دانشجویان بیان شده و پس از آن از نوار پیاده و تنظیم گردیده است. پس از آن تغییرات و اصلاحاتی در آن به عمل آمد و به دست چاپ سپرده شد.
مؤلف در نخستین فصل کتاب با اشاره به موضع ایران در جنگ جهانی دوم به اوضاع داخلی کشور در دهه 1320 پرداخته و در سر فصل‌هایی جداگانه موضوعاتی چون تغییرات پی‌در‌پی کابینه، تشکیل حکومت خودمختار آذربایجان و تشکیل مجلس مؤسسان را مورد بررسی قرار داده است.

عنوان فصل دوم کتاب "گسترش نفوذ آمریکا" است و وقایع دهه 1330 را مورد بررسی قرار داده است. مؤلف در آغاز این فصل از گسترش حزب توده و قدرت یافتن فداییان اسلام سخن گفته و دولت مصدق را به چالش می‌کشد. از ابتدا بر نقش امریکا در تشکیل این دولت تأکید شده و با شرح ماجرای سی‌ام تیر 1331، "کجروی‌های مصدق" را موضوع بحث قرار می‌دهد. در ادامه فصل کودتای 28 مرداد و اهداف آن به تفصیل شرح داده شده و دنباله سخن تا ابتدای دهه 1340 کشیده می‌شود.
موضوع فصل سوم "گسترش مبارزات اسلامی" است. منصوری در این فصل با شرح وقایع تاریخی سالهای 41 و 1340 مبارزه روحانیت با حکومت را به تصویر کشیده و با گذری به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انقلاب سفید و  حادثه مدرسه فیضیه نشان داده است که دولت اسدالله علم، با اقدامات دین ستیزانه خود زمینه‌های قیام 15 خرداد را فراهم آورده بود. ختم کلام این فصل محرم 1383 ق مصادف با خرداد 1342 ش است . در کلام آخر این فصل فضای سیاسی بهار 1342 تفسیری مختصر شده و بحث تا آستانه محرم ادامه می‌یابد؛ تا آنجا که روحانیت خود را آماده افشاگری تمام عیار علیه حکومت نموده بود.
نویسنده در ابتدای فصل چهارم کتاب با عنوان "پانزده خرداد سال 1342 نقطه عطفی در تاریخ تحولات ایران" گزارشی از وقایع پانزدهم خرداد را ذکر کرده و در ادامه پیامدهای این قیام را به تفسیر می‌کشد. به اعتقاد مؤلف ، "تحول در سیاست خارجی" یکی از پیامدهای قیام 15 خرداد بوده است. خروج نیروهای نظامی انگلیس از منطقه در اواخر دهه 1340 و اوایل دهه 1350، شکل‌گیری مبارزات  مسلحانه  علیه حکومت پهلوی و تأسیس سازمان مجاهدین خلق از دیگر مباحث این فصل است.
پنجمین فصل کتاب "تثبیت حاکمیت امریکا در منطقه" نام دارد. نویسنده در این فصل کوشیده است نشان دهد که چگونه  پایگاههای ایالات متحده در ایران در دهه 1350 بیش از پیش تقویت شده و چگونه رعایت حقوق بشر از سوی آمریکا به ایران در عصر پهلوی تحمیل گردید؛ و چه شد که شاه فضای باز سیاسی را درکشور پذیرفت.؟

منصوری در ششمین فصل کتاب " با عنوان تحولات سال 1356 " وقایع منجر به پیروزی انقلاب را شرح و طوفان ناگهانی انقلاب را که از مقاله‌ای توهین آمیز نسبت به امام خمینی شروع شده بود تا پایان سال 1357 تحلیل کرده است.

مؤلف در فصل هفتم به موضع شوروی در قبال انقلاب اسلامی اشاره کرده و نظر روسها و تحلیل آنها نسبت به پیروزی انقلاب اسلامی را شرح داده است. فصل هشتم نیز که پایان کتاب است روزشماری است از وقایع تاریخی. مؤلف در این فصل وقایع مهم تاریخی را از 1320 تا 1357 به صورت روزشمار بیان کرده است.

 
تعداد بازدید: 5927