سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد به روایت ساواک؛ جلد اول

الهام صالح

سندهایی از اول اردیبهشت 1340 تا 31 تیر 1342

سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد به روایت ساواک/ جلد اول/ تدوین: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)/ 532 صفحه.

اسناد موجود در سازمان‌های اطلاعاتی، همیشه جزو اسنادی هستند که از نظرها پنهان می‏مانند. این اسناد برای ارائه به مردم تهیه نمی‏شوند، بلکه فقط اشخاص خاصی در هر کشور می‏توانند از آنها آگاهی یابند. این که چنین اسنادی در معرض دید قرار بگیرد، می‏تواند برای مردم عادی جالب توجه باشد. این اتفاق در کتاب «سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد به روایت ساواک» رخ داده است.

اما هدف از انتشار این اسناد در قالب کتاب فقط در معرض دید قرار دادن آنها برای مردم نیست، انتشار چنین مجموعه‏ای هدفی بالاتر دارد، آگاهی از گذشته‌ای که می‏تواند حال یا آینده را تحت تاثیر قرار دهد، هدفی که در کتاب با این جملات به آن اشاره شده است: «پیوند گذشته و حال و آینده ملت‌ها حقیقتی انکارناپذیر است؛ وضعیت کنونی هر ملتی را گذشته آن رقم زده است چنان‌که آینده ملت‌ها را اراده و عمل امروز آنان می‌سازد. تضمین برون‏رفت از مشکلات کنونی و ترسیم افق‌های روشن آینده در گرو میزان شناختی است که ملت‌ها و خصوصا فرهیختگان و رهبران آنان از گذشته خویش دارند. تاریخ در فرهنگ همه اقوام و ملل جهان و در ادبیات ادیان الهی و دین مبین اسلام عبرت‏آموز و راهنمای عمل امروز و فردای جوامع است. شرط اساسی توفیق در پژوهش‌های تاریخی واقع‏بینی و واقع‏نمایی است.»

«سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد»، بر اساس چنین اهدافی انتشار یافته است. نخستین جلد از این مجموعه دربرگیرنده اسناد از بازه زمانی اول اردیبهشت 1340 تا 31 تیر 1342 است.

موضوع‌های اسناد موجود در جلد اول کتاب، مختلف و متعدد است. نکته جالب توجه این‏که ترتیب قرار گرفتن اسناد بر اساس تاریخ گزارش‏هایی است که توسط ماموران ساواک تهیه و ارائه شده است. نخستین سند که تاریخ آن به اول اردیبهشت 1340 بازمی گردد، نامه‌ای از بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران خطاب به حجت‌الاسلام شیخ حسین لنکرانی است. در متن این نامه چنین نوشته شده:

«بسم‏الله الرحمن الرحیم

به عرض عالی می‌رساند پیوسته سلامت و سعادت جنابعالی را از خداوند تعالی خواستار است. الان جناب آقای مدرسی چهاردهی اینجا تشریف دارند و ذکر خیر جنابعالی در جریان است. ایشان اطلاع دادند که پای سرکار آسیبی دیده است موجب تاثر شد. امید است انشاء‏الله تعالی تاکنون بهبودی حاصل شده باشد. مثل اینکه گله هم فرموده بودید و توجیهی هم نموده بودید لکن گمان می‌کنم اشکال وارد نباشد بلکه شاید بنده حق گله داشته باشم. در هر صورت امید است لدی‏الملاقات حل اشکال شود مثل اینکه سر کار یک سفر مختصری قم مشرف شده باشید و اظهار لطف نفرمودید البته وقت شریف اجازه نداده است و الا گمان بی‌محبتی برده نمی‌شود. خاتمه سلامت وجود محترم و بستگان معظم را خواستار است. والسلام روح‏الله الموسوی»

این نامه احوال پرسی که سندی در دست ساواک بوده، به تنهایی سندی است از نگرانی حکومت پهلوی که حتی کوچک ترین مکاتبات را هم تحت نظر داشته است.

اسناد موجود در کتاب، به نامه‌نگاری‌های ساده تا موضوعی مانند حق رای زنان می‌پردازد و دامنه موضوعی وسیعی دارد. هر اتفاق کوچک یا بزرگ در سال‌های 1340 تا 1342 به موضوع گزارش ماموران ساواک تبدیل شده است. «عاشورا» یکی از همین موضوع‌ها به شمار می‌رود:

«موضوع: عاشورا

یک‌دسته که قریب 1000 نفر می‌باشد و مربوط به سمنانی‌های مقیم مرکز است از میدان شاه به طرف خیابان ری و سه راه امین حضور در حرکت است و این نوحه را می‌خوانند: شب لب تشنگان رود سوی میدان ای خدای من- مرا یاری کن با خون... دین الهی- خون جگر علماء- مولای من خمینی- مولای من خمینی- مولای من خمینی.»

بیانات فلسفی واعظ، اقدامات علمای قم و تهران، تظاهرات بازار، مسجد هدایت، تخریب افکار عمومی، آیت‏الله بهبهانی، اعتصاب 21 /3 /42 و شعارهای مربوطه، شایعات، عبدالرحمن قاضی، اقدامات روحانیون، جلسه منزل اسدالله رشیدیان و فعالیت روحانیون، برخی دیگر از موضوع‌های این اسناد را تشکیل می‏دهد.

هر سند، دارای تاریخ، شماره، موضوع، فرستنده، گیرنده و دستوراتی است که در ذیل آن داده شده است. در کنار متن تایپ شده، نسخه‏ای از تصویر اسناد نیز موجود است. اسناد مگر در موارد غلط‌های املایی دچار ویرایش نشده‌اند تا هویت کامل آنها حفظ شود. این‌ها بخشی از ویژگی های مثبت کتاب است.

«سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد» که توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) تدوین شده، ویژگی‌های مثبت دیگری را نیز داراست؛ در مقدمه این کتاب به اهداف انتشار آن اشاره شده، توضیحاتی با عنوان «نکات و تذکرات بایسته» در بخشی از مقدمه آمده، کدها و رمزها، مشخص و مدیریت‌ها و اداره‌های کل ساواک در کنار اجزاء اداره‌های ساواک برای مخاطب توضیح داده شده است.

مقدمه کتاب اما فقط اهدافی کلی را شامل می‏شود. در این مقدمه، از سیر تهیه و جمع‏آوری این اسناد، خبری نیست. مسیر تولید این مجموعه و چرایی ترتیب قرار گرفتن اسناد در کتاب هم مشخص نشده است. این اطلاعات می‏تواند برای مخاطب جذابیت خاصی داشته باشد.

«سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد» دارای بخش‏هایی شامل مقدمه، اسناد، فهرست‌ها و ضمائم است که در بخش فهرست‌ها، فهرست آیات و روایات، فهرست اشخاص و فهرست موضوعی به چشم می‏خورد. اما شاید اگر اسناد موجود در این کتاب بر اساس فهرست موضوعی گزارش‏های ساواک هم فهرست‏بندی می‏شد، مخاطب بهتر می‏توانست مطالب و موضوع‌های مورد نظر خود را بیابد. در شکل فعلی، مخاطب اسناد و نامه‏هایی متعدد را می‌بیند و اگر بخواهد به سراغ موضوعی خاص برود، باید همه کتاب را ورق بزند.

این مجلد نخستین جلد از مجموعه‏ای به شمار می‏رود که مبنای انتخاب اسناد مندرج در آن، بازتاب تاثیر امام خمینی (ره) و نهضت ایشان در اقدامات و فعالیت‏های مبارزان با حکومت پهلوی است.

مخاطب با مطالعه این کتاب می‏تواند با اتفاق‌هایی که در سال‏های 1340 تا 1342 رخ داده، آشنا شود و آنچه را به چشم خود ندیده، تجربه کند. این کتاب، امکانی برای سفر به گذشته است، گذشته‏ای که حالا دیگر وجود ندارد، اما نگاه به آن می‏تواند مسیری را رو به آینده بگشاید.

 
تعداد بازدید: 3862