کتاب و نشریه
تعریف واژه‌های قیام 15 خرداد برای نوجوانان و جوانان
الهام صالح
دایرة‌المعارف‌ها بر خلاف اسمشان، کتاب‌هایی پیچیده و ترسناک نیستند. این کتاب‌های قطورِ تخصصی، دوستانی هستند که مخاطب خود را با مطالب مختلف آشنا می‌کنند و سطح اطلاعات مخاطب را بالا می‌برند. انتشار دایرة‌المعارف برای نوجوانان باید با توجه به زبان این گروه سنی باشد. یک دایرة‌المعارف خوب می‌تواند این گروه سنی را به کتاب‌هایی از این دست علاقه‌مند سازد. دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، می‌تواند یکی از همین دایرة‌المعارف‌ها باشد.
جلد سوم دایره‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان* به تازگی از سوی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و انتشارات سوره مهر منتشر شده تا همزمان با روزهای دهه فجر و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، گروه‌های سنی نوجوان و جوان به سومین مجلد از این مجموعه که در واقع مجلد پایانی آن به شمار می‌رود، دسترسی داشته باشند.
این مجلد دایرة‌المعارف از حرف ص آغاز می‌شود و با حرف ی به پایان می‌رسد. طیب حاج‌رضایی، عاشورا، علامه امینی، اسدالله علم، فیضیه، قم، محرم، مدرسه طالبیه تبریز، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، هیئت‌های موتلفه اسلامی و یخچال‌قاضی، برخی از مطالب مرتبط با موضوع قیام 15 خرداد 1342 هستند که در جلد سوم دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی وجود دارند.
شیخ فضل‌الله نوری، نوفل‌لوشاتو، آیت‌الله سید اسدالله مدنی، لویزان، کوکتل مولوتف، کومله، کرخه، فئودال، طبس، حسین فردوست و گارد جاویدان، برخی دیگر از واژه‌های این دایرة‌المعارف به شمار می‌روند.
در معرفی مدرسه فیضیه، ضمن اشاره به این موضوع که این مدرسه، محل تحصیل و تدریس افراد بسیاری از جمله سید محمدباقر میرداماد، صدرالمتالهین شیرازی معروف به ملاصدرا، ملا محسن فیض‌کاشانی، آیت‌الله العظمی سید حسین بروجردی و امام خمینی(ره) بوده، فاجعه فیضیه قم تشریح می‌شود: «فیضیه بارها مورد هجوم ماموران ساواک، پلیس و ارتش شاه واقع شد و افرادی در آن به شهادت رسیده یا مضروب و مصدوم شدند. حادثه حمله ماموران رژیم شاه به مدرسه فیضیه در روز دوم فروردین 1342 نمونه‌ای از تهاجم رژیم به مدرسه فیضیه است. این حادثه عکس‌العمل حکومت شاه در برابر مخالفت امام خمینی(ره) با طرح آمریکایی «انقلاب سفید» بود.»
در دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، علاوه بر موضوعاتی که نوجوانان در کتاب‌های درسی خود با آن مواجه شده‌اند و اطلاعاتی درباره آن دارند، به موضوعاتی که کمتر برای آنها شناخته شده است، نیز پرداخته می‌شود. «یخچال‌قاضی» محله‌ای در شهر قم که منزل امام خمینی(ره) در آن قرار داشت، یکی از همین مطالب است: «آخرین سخنرانی امام در این منزل در چهارم آبان ماه سال 1343 علیه قانون کاپیتولاسیون بود که فرمودند: «قلب من در فشار است، ناراحتم. ایران دیگر عید ندارد، عید ایران را عزا کردند، ما را فروختند، عظمت ایران از بین رفت...» چند روز پس از این سخنرانی در روز 13 آبان پس از هجوم به بیت امام و دستگیری، ایشان را به ترکیه تبعید کردند.»
در ادامه این مطلب به این موضوع اشاره می‌شود که این منزل پس از رحلت امام خمینی(ره) توسط حجت‌الاسلام و المسلمین سید احمد خمینی به آیت‌الله خامنه‌ای اهدا شد و حالا هم جزو آثار ملی است: «این خانه به دلیل جایگاه فرهنگی و سیاسی و تاریخی‌اش از سال 1375 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در سال 1377 مرمت و بازسازی شد و در حال حاضر علاوه بر فعالیت دفتر دوم مقام معظم رهبری در قم به محلی برای بازدید عموم مردم تبدیل گردیده است.»
یکی از ویژگی‌های این دایرة‌المعارف، استفاده از عکس است که می‌تواند در جذاب شدن آن برای گروه سنی کودک و نوجوان، نقش مهمی داشته باشد. اغلب این عکس‌ها کیفیت خوبی دارند.
دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، ویژگی‌های متعددی دارد. در فهرست این دایرة‌المعارف که در ابتدای آن قرار گرفته، به درستی، صفحه مختص مدخل‌های هر یک از الفبا مشخص شده. در این مجلد، علاوه بر فهرست مداخل جلد سوم، فهرست مداخل جلدهای اول و دوم نیز در اختیار مخاطب قرار گرفته است. فهرست منابع اعم از کتاب‌ها، نشریات فارسی، منابع خارجی (لاتین) و منابع اینترنتی نیز از یکدیگر مجزا شده است.
ویژگی دیگر، بخش پایانی دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان است که در آن دایرة‌المعارف به زبان عربی و انگلیسی مورد معرفی قرار گرفته.
این کتاب از نظر گرافیکی نیز کتاب خوبی است. صفحه‌های آن به رنگ‌های مختلف است که نشان می‌دهد به ذائقه مخاطب توجه شده. هر عبارت نیز در کادری رنگی قرار گرفته که آن را از عبارت بعدی مجزا می‌کند. نوار پایین صفحات نیز رنگ‌های متفاوتی دارد که آن را جذاب می‌کند.
در بخشی از مقدمه این دایرة‌المعارف درباره اهداف آن این‌طور توضیح داده شده: «تدوین دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی در سال 1379 شمسی با هدف آشنا کردن گروه‌های سنی نوجوان و جوان با مفاهیم انقلاب، گروه‌های مبارز، شخصیت‌ها، رویدادها، مکان‌ها و زمان‌هایی که به نحوی با این پدیده مرتبط بودند، در دستور کار قرار گرفت. پس از تشکیل شورای انتخاب مداخل و برگزاری 55 نشست، 855 مدخل برای نگارش این دایرة‌المعارف برگزیده شد.»
همچنین در این مقدمه ضمن اشاره به اینکه حوزه زمانی مدخل‌ها از ابتدای دهه 1340 شمسی یعنی آغاز سال‌های شکل‌گیری انقلاب اسلامی تا 1357 شمسی است، چنین گفته شده است: «در این بین دفاع هشت ساله مردم ایران (1359-1367ش)، برخی از مفاخر ادبی، دینی و اجتماعی، حوادث مهم تاریخ و موضوع‌هایی از جهان اسلام، بویژه تاریخ تشیع در شمار مداخل دایرة‌المعارف درآمدند تا مخاطبان، غیر از آشنایی با مختصات انقلاب، با برخی از حوادث تاریخی و شخصیت‌های بزرگ نیز مانوس شوند.»
مجلد اول این دایره‌المعارف در سال 1384 منتشر شد و تاکنون به 6 نوبت چاپ رسیده است. این مجلد اثر برگزیده «نخستین جشنواره معرفی آثار پژوهشی برگزیده و تجلیل از پژوهشگران برتر حوزه مطالعاتی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی» به شمار می‌رود که در آذر 1385 از سوی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی برگزار شد. مجلد دوم در سال 1389 انتشار یافت و تاکنون به چاپ چهارم رسیده است.
* دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و انتشارات سوره مهر، 1394، جلد سوم ، 505 صفحه.
تعداد بازدید: 3799
آرشیو کتاب و نشریه
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
