مقالات
شهیدان خرداد خونین 1342 چند نفرند؟
در اسناد پشت‌پرده حکومت پهلوی تنها نام ۱۲۳ تن از شهیدان و زخمی‌های قیام ۱۵ خرداد ماه ۱۳۴۲ آمده است که شمار شهیدان بالغ بر ۵۳ تن است. در دیگر گزارش‌ها و اسناد پراکنده، نام برخی دیگر از شهیدان آن روزها دیده میشود که در لیست ۱۲۳ تن بالا نیامده است. شهربانی حکومت پهلوی شمار جنازه‌هایی را که در تاریخ ۱۵ و ۱۶ خرداد به گورستان تحویل داده است، ۸۰ تن گزارش کرده، اما نام‌های آنان را نیاورده است. گزارش مورخ 18 تیر ۱۳۴۲ ساواک هم نشان می‌دهد که استواری به نام «رضا دیوانه» از کلانتری ۶ خیابان مولوی به تنهایی ۶۰ نفر از مردم بی‌گناه را کشته است.(1)
به رغم کنکاش و کاوشی که تاکنون انجام شده است، آمار دقیق و درستی از شهیدان و زخمی‌های قیام ۱۵ خرداد به دست نیامده و به نظر میرسد که در اسناد و گزارش‌های پشت‌پرده اسامی کامل آنان هرگز به ثبت نرسیده است. این نارسایی در آمار شهیدان و زخمی‌های ۱۵ خرداد و ناآگاهی و بی‌اطلاعی از نام و نشان آنان از آنجا ناشی میشود که:
1ـ عوامل حکومت پهلوی برای اینکه ژرفای جنایت و قساوت خود را در کشتار بی‌رحمانه مردم در قیام خردادماه از دید ملت ایران و جهان پوشیده نگه دارند، بسیاری از شهیدان و حتی زخمی‌ها را که در خیابان‌ها افتاده بودند، پیش از آنکه به بیمارستان‌ها و یا پزشک قانونی انتقال یابند و مورد شناسایی قرار گیرند، در کامیون‌ها ریختند و در نقاط دوردست، در گورهای دسته‌جمعی مدفون کردند.
2ـ برخی از خانواده‌های شهیدان از بیم پیگرد شدید حکومت پهلوی و برای اینکه گرفتار زندان، ساواک و بازجویی‌های آزاردهنده و شکنجه‌های توانفرسا نشوند، خبر شهادت بستگان خود را در قیام ۱۵ خرداد، هرگز بازگو نکردند و مرگ آنان را به علت تصادف و دیگر رویدادهای غیرطبیعی نمایاندند. این پنهان‌کاری موجب شد که برخی از شهیدان آن قیام تا به امروز ناشناخته بمانند.
3ـ برخی از شهیدان خرداد ماه ۱۳۴۲ از اهالی شهرها و روستاهای دوردست بودند و خانواده‌های آنان هرگز از سرنوشت آنان نتوانستند خبر یا نشانی به دست آورند. از این رو، آنان را از افراد مفقودالاثر به شمار آوردند؛ و بدین‌گونه تنها از شهیدانی نام و نشانی به‌جا ماند که مردم توانستند آنان را از صحنه درگیری بیرون ببرند و به بیمارستان‌ها برسانند و یا به گورستان تحویل دهند که نام آنان در دفتر بیمارستان و یا گورستان به ثبت رسید و یا برخی از خانواده‌های شهیدان، نام آنان را اعلام کردند.
سایت ۱۵ خرداد ۴۲ در طی ماه‌های اخیر با مراجعه به بنیاد شهید و مکان‌هایی چون «گلزار شهدای 15 خرداد» در تهران، بزرگراه امام رضا(ع)، بعد از میدان ثامن الحجج(ع) و جوار «امامزاده اهل‌بن‌علی(ع)» در بزرگراه خاوران تهران و منابعی مانند جلد اول کتاب «یادنامه» چاپ بنیاد شهید تهران بزرگ و شماره هفتم «فصلنامه مطالعات تاریخی» توانسته است فهرستی از شهدای ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ را فراهم کند که در این فهرست تعداد شهدا به ۱۳۰ تن رسیده است.
این سایت(15khordad42.ir) درصدد است در صفحه نخست خود بخشی را برای معرفی شهدای ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ایجاد کند و در آن اطلاعات جمع‌آوری شده برای هر شهید را به‌طور جداگانه ارائه دهد.
اکنون نام برخی از شهیدان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که تاکنون به دست آمده است در پی می‌آید، با اعتراف به اینکه شهدای آن قیام خونین به مراتب بیشتر از آن است که در این فهرست نشان داده شده است:
حکیمه ابوالحسنی
جواد اجاقیان ـ شیشه‌بر
ابوالقاسم اردستانی کهنگی ـ کشاورز
علی استادهاشمی ـ نجار
محمدحسین اسدپور
شهاب اسلامی
عبدالله اشعری ـ خیاط
محمود اعرابی جوشقانی ـ فروشنده
بتول افخمی قمی
حسین افسر ـ کشاورز
عباس اقلیمی ـ کارگر
سکینه بدیری
عباسعلی برخورداری ـ بنا و معمار
قاسمعلی برخورداری ـ بنا و معمار
امرالله برزین
سکینه برومند پاک
ارسلان بیگدلی ـ کشاورز
بتول بیگدلی
مهدی بیگدلی
باختر بیگلری ـ کشاورز
حیدر بیگلری ـ کشاورز
زراره بیگلری ـ کشاورز
زیاد بیگلری ـ کشاورز
علی بیگلری ـ کشاورز
نصیر بیگلری ـ کشاورز
احمد پاره‌دوز
محمدعلی پرمور ـ گل‌فروش
اسدالله پروا (قنادی) ـ دانش‌آموز
محمدعلی پروانه ـ دانش‌آموز
قاسم پوررحیمی(قاسم مکاری) - نجار
مرتضی پهلوانی ـ دانش‌آموز (چهارده ساله)
محمدحسین تشکری ـ کارگر
ملوک تکثیرزن(ملوک شکشیرزن)
عباس توانا ـ دانش‌آموز
محمدهاشم توداریان
روح‌انگیز جاویدی
فاطمه جدالی سلطانی
عنایت‌الله جهانبان ـ کاسب
فاطمه جهانگیری
ماشاءالله چهرزاد برزی
محمدرضا حاج آخوندی
مرصع حاج قنبری
اصغر حاج محمدزاده ـ مبل‌ساز
اسماعیل حسنی ـ درشکه‌چی
سیدیونس حسینی آغوزبنی ـ روحانی
حسن خانی ـ کشاورز
شکر‌الله خبازها ـ دانش‌آموز (سیزده ساله)
یحیی خمسه‌ای ـ خیاط
عبدالرحیم خوش‌تقاضا ـ کارگر (نانوا)
محمد خوش لهجه ـ دانش‌آموز
احمد دسترس ـ دانش‌آموز
خلیل دستغیب سربی ـ دانش‌آموز
صدیقه دهقانی
عزت‌الله رجبی انارکی ـ کشاورز
کریم رحیمی ـ کارگر
شهباز رسولی ـ کشاورز
عبدالرحمن رسولی ـ کشاورز
عبدالله رضائی نادرخانی
ناصر زادقناد ـ راننده تاکسی
علی زارعی
احمد زالیانی سه‌گانه ـ دانش‌آموز (سیزده ساله)
عبدالله زوارفرد ـ نقاش
مسعود ستوده‌نیا کرانی ـ کفاش
احمد سروری
رحیم سلیمانی
محسن سلیمان ـ کفاش
نورالله سلیمانی ـ آهنگر و جوشکار
سارا سیاح
سیدرسول شاه‌جعفری ـ عطار
غلامحسین شاه‌قلندری ـ بنا و معمار
مجتبی شجری ـ کارگر
حسن شمشیری تهرانی ـ فروشنده
شهید بی‌نام
علی‌اکبر شیرخدا ـ کارگر
هوشنگ صادق
محمد صفائی ـ فروشنده
سیدمرتضی طباطبایی رفیعی ـ کشاورز
حسن طوسی ـ بنا و معمار
عباس
محمدعلی عباسی ـ حلبی‌ساز
محمود عباسی‌زاده ـ بنا و معمار
حسن عباسی فرد ـ ریخته‌گر
جعفر عرب مقصودی ـ کشاورز
علی عسگریان ـ کشاورز
مصطفی علی عسگری ـ کارگر
علی‌محمد غدیرزاده کاشی
صدیقه غزین
فراهانی
صدیقه فرزینی
ملیحه فرشچی
علی فرهادی بجاربنه
محمدعلی فیاضی نور
احمد فیروزی
رستم قاسمی ـ کشاورز
ابراهیم قاسمی فخار ـ کارگر
غلامرضا قائینی ـ دانش‌آموز
غلامحسین قائینی گوارشکی ـ کارمند وزارت کشاورزی
علی‌محمد قدیرزاده کاشی ـ کارگر
عباسعلی قراگوزلو ـ فروشنده
ابوالقاسم کاظم‌زاده
فاطمه کاهه
محمد کرمانی
ابراهیم کرمانی جمکرانی ـ باتری و دینام ساز
حسین کریمی
حسن کلهر ـ کشاورز
عباس گلرو ـ پارچه‌فروش
علی‌اکبر گل‌محمدی ـ خواربار فروش
صمد متحیر ـ راننده
رحیمه مجاهد
سیدمرتضی مجتهدزاده ـ روحانی
فضل‌الله محمدخانی
یدالله محمدخانی ـ پلاستیک ساز
مسعود محمدی ـ دانش‌آموز (7 ساله)
غفار مددی
امیر معصوم شاهی ـ خواربار فروش
ابوالحسن ممتاز آزاد ـ کفاش
عادل موتعلیمیان
مظفر موسوی طادی ـ روحانی
حسین موگویی
مصیب مهابادی
اسماعیل مهدویان ـ کارگر
محترم مهدی ملایری
فخری میرزاحسن
محمدقلی نادری ـ کارگر
محمد نصیراسلامی
کاظم نصیرزاده
احمد نیکومظفر
محمدحسن وطن‌پرست ـ کفاش
خدیجه وقایعی
علی‌اکبر وقایعی
پی‌نوشت:
1ـ «... در حالی که آژانس رسمی پارس تعداد کشته‌شدگان را ۲۰ تن و زخمی‌ها را ۱۵۰ تن قلمداد کرده است، وزارت دادگستری[حکومت پهلوی] تعداد کشته‌شدگان را ۷۴ تن شمرده است که ۶۰ تن آن در تهران و ۱۴ تن در قم کشته شده‌اند؛ اما به نظر میرسد که شمار قربانیان خیلی بیشتر باشد. دولت[حکومت پهلوی] به خبرگزاری‌هایی که تعداد کشته‌ها را یک هزار تن اعلام کرده‌اند، اعتراض کرد... بیمارستان‌ها از دادن هرگونه اطلاعی درباره تعداد زخمی‌ها و کشته‌ها امتناع می‌‌ورزند.»، روزنامه لوموند؛ 1963 /6 /7م، از فصلنامه ۱۵ خرداد، دوره سوم، سال دوم، شماره ۳، بهار ۱۸۴.
تعداد بازدید: 49702
آرشیو مقالات
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
