فصلنامه 15 خرداد کارنامه سه دوره انتشار

جواد کاموربخشایش

در اوايل دهه پنجاه در شرايطي كه مبارزه عليه رژيم پهلوي مراحل تازه‌تري را تجربه مي‌كرد و شماري از مبارزان به خيزش مسلحانه عليه رژيم دست زده بودند،‌ انقلابيوني هم بودند كه پيرو فرمايشات امام مبارزه را در قالب فرهنگي و سياسي ادامه مي‌دادند و مي‌كوشيدند ضمن هدايت و ارشاد مردم آنان را با برنامه‌ها و اقدامات ضدديني حكومت پهلوي آشنا سازند. عده‌اي از آنان نيز شرايط فعاليت سياسي در كشور را مناسب نديده و خانه و كاشانه را ترك كرده و در كشوري كه رهبرشان به آنجا تبعيد شده بود اقامت گزيده و ضمن بهره‌گيري از رهنمودهاي رهبري نهضت مبارزه‌شان را ادامه مي‌دادند.

در اوايل سال 1352 ش عده‌اي از روحانيان همراه امام و مقيم عراق با استفاده از موقعيتي كه در اثر تيرگي روابط بين ايران و عراق پديد آمده بود به انتشار ماهنامه‌اي به نام 15 خرداد دست يازيدند. دليل انتخاب نام 15 خرداد نيز براي يادآوري قيام 15 خرداد 1342 به عنوان نقطة عطف تاريخ مبارزات نهضت اسلامي به رهبري امام خميني بود. اولين شمارة نشريه در روز 15 خرداد 1352 در نجف منتشر شد. با توجه به شرايط خفقان و ديكتاتوري،‌ دست‌اندركاران نشريه تمامي فعاليتهايشان را به صورت كاملا مخفيانه انجام مي‌دادند و با آنكه مسؤليت اصلي نشريه برعهدة‌ حجت‌الاسلام والمسلمين سيدحميد روحاني بود از درج نام ايشان و نيز درج نام همكاران ديگرشان خودداري مي‌شد و نام و نشان نويسندگان و فعالان آن ناشناخته بود.

ماهنامه 15 خرداد كه با عنوان «ارگان روحانيان مبارز (گروه 15 خرداد)» منتشر مي‌شد عمده هدفش ترويج آراء و نظرات امام خميني و زنده نگه‌داشتن روح انقلابي و حماسي در ميان ملت ايران بوده است. اين نشريه تا 1354 ش ـ البته نه به طور مرتب ـ ادامة انتشار يافت. در طول اين مدت دست‌اندركاران نشريه و در رأس آنان سيدحميد روحاني روزهاي سختي را گذراندند و عوامل بعثي به منظور جلوگيري از نشر و ترويج انديشه‌هاي امام بارها با دستاويزهاي و بهانه‌هاي واهي از انتشار نشريه جلوگيري كردند و سرانجام در 1354 ش به دنبال بهتر شدن روابط محمدرضا پهلوي با صدام حسين نشرية 15 خرداد براي هميشه به تعطيلي كشانده شد و به اين ترتيب اولين دورة نشرية 15 خرداد پس از انتشار دوازده شماره متوقف ماند.

ماهنامة ‌15 خرداد چند سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي و در دوره‌اي كه حجت‌الاسلام روحاني رياست مركز اسناد انقلاب اسلامي را عهده‌دار بود دومين دورة انتشار خود را تجربه كرد. اولين شمارة آن در 15 خرداد 1369 آغاز شد و تا زمستان 1374 نوزده شماره از آن با عنوان نشريه فرهنگي، سياسي، تاريخي منتشر گرديد. به دنبال تغيير و تحولات در مركز اسناد شمارة‌ نوزدهم نشريه با مديرمسئولي حجت‌الاسلام روح‌الله حسينيان،‌ رئيس جديد مركز اسناد انقلاب اسلامي، انتشار يافت و انتشار ماهنامة 15 خرداد از آن به بعد در قالب نشرية تاريخي،‌ سياسي،‌ فرهنگي تا شماره بيست‌وهشتم تداوم يافت و پس از آن به تعطيلي گراييد. خط‌مشي و رسالت كلي نشريه در دوره دوم انتشار خود تبيين تاريخ انقلاب اسلامي و ريشه‌هاي آن،‌ مبارزه با تحريفات تاريخي و بررسي مباحث فرهنگي و سياسي جاري كشور بوده است».

چندي بعد، در پاييز سال 1383 نشرية 15 خرداد با رويكرد تخصصي به موضوعات مختلف تاريخي معاصر ايران، انقلاب اسلامي و انديشه سياسي امام خميني و با نگاهي علمي‌تر و پژوهشي‌تر به اين موضوعات دور سوم انتشار خود را آغاز كرد. در اين دوره نيز كه نشرية‌ مزبور با عنوان «فصلنامه تخصصي در حوزة تاريخ‌پژوهي ايران معاصر» انتشار مي‌يابد. مديرمسئولي و صاحب‌امتيازي نشريه برعهدة دكتر سيدحميد روحاني است و دكتر مظفر نامدار سردبيري آن را عهده‌دار است.  در اولين شمارة  فصلنامه 15 خرداد در دورة سوم انتشار آن،‌ ديدگاه و خط‌مشي مجله چنين توصيف شده است:‌ «ديدگاه و رسالت‌هاي ما در دورة‌ جديد، همان‌گونه كه در نام نشريه متجلي است پاسداري از دستاوردهاي فكري، سياسي، فرهنگي و ديني امام خميني و انقلاب اسلامي». در برخي ديگر از نوشتة سردبير در اولين شماره، سياست فصلنامه و نيز موضوعاتي كه نشريه 15 خرداد بر آن متمركز مي‌شود چنين عنوان شده است:‌ «سياست 15 خرداد مبتني بر اثبات علمي، منطقي و تاريخي ديدگاههاي امام خميني، نظريه‌پردازان انقلاب اسلامي و اركان جمهوري اسلامي است». در پايان نيز رسالت اصلي فصلنامه در دورة سوم انتشار آن چنين عنوان شده است:‌ 1ـ پژوهش پيرامون هويت تاريخي، فلسفي، سياسي،‌ اجتماعي، فرهنگي و ديني انديشه‌هاي امام خميني، نظريه انقلاب اسلامي و نظام جمهوري اسلامي. 2ـ اهميت 15 خرداد در فرآيند تكوين نظرية انقلاب اسلامي. 3ـ نقد تطبيقي نظريه انقلاب اسلامي و نظام جمهوري اسلامي با نظريه‌ها و نظامهاي ديگر. 4ـ چالش‌هاي فرا روي انقلاب اسلامي در زمينه‌هاي مختلف. 5ـ نقد متون،‌ ديدگاهها و گرايشهاي مطرح شده پيرامون مباحث مذكور. 6ـ معرفي، نقد و تحليل شخصيت‌ها،‌ متفكرين و نظريه‌پردازاني كه در انقلاب اسلامي و زمينه‌هاي تاريخي آن مؤثر بوده و هستند.

فصلنامه 15 خرداد تا امروز به انتشار شش شماره از دورة جديد توفيق يافته و انتشار شماره‌هاي بعدي آن ادامه دارد. محتواي فصلنامه در دورة جديد در چند بخش «مقالات»، «گفتگو»، «نقد متون، منابع و ديدگاهها» و «از تاريخ» تنظيم شده است. از مهمترين مقالاتي كه در دورة جديد فصلنامه منتشر شده مي‌توان به سلسله مقالات «تأملاتي نظري و تاريخي در علل و انگيزه‌هاي پيدايش جريان آقاي منتظري» (نقد خاطرات آيت‌الله منتظري)،‌ «انقلاب اسلامي براي ايران چه كرد»،‌ «آسيب‌شناسي انقلاب اسلامي از ديدگاه امام خميني»، «15 خرداد بر افتادن مشروطه و برآمدن انقلاب اسلامي» و در بخش نقد متون به نقد كتابهاي دخترم فرح، خاطرات شعبان بي‌مخ، از جولانگاه استر تا وادي صهيون (خاطرات سفير سابق اسرائيل در ايران و … اشاره كرد).

 
تعداد بازدید: 7276