شب‌های یکشنبه و جلسه‌های هفتگی وحدت برای مبارزه

میرزا باقر علیان نژاد

17 آذر 1403

امام خمینی(ره) کادرسازی برای نهضت اسلامی را به‌طور جدی  از ابتدای سال 1340 آغاز کردند. در 10 فروردین 1340 آیت‌الله سیدمحمدحسین بروجردی رحلت کرد و پس از آن تلگرام تسلیت محمدرضا پهلوی به آیت‌الله سیدمحسن حکیم (در نجف) نشان دهنده سعی شاه در خروج مرجعیت شیعه از ایران بود. اما در داخل کشور مراجع دیگری از سوی علما معرفی شدند. روزنامه کیهان در 12 فروردین 1340 به نقل از علمای علوم دینی و اعضای حوزه علمیه قم اسامی هشت نفر از کسانی را که صلاحیت مرجعیت تقلید را دارند اعلام کرد. در صدر این فهرست نام آیت‌الله روح‌الله خمینی قرار داشت. آیت‌الله خمینی در 14 فروردین 1340 در پاسخ به پرسش خبرنگار روزنامه کیهان درباره آینده حوزه علمیه قم پس از رحلت آیت‌الله بروجردی فرمودند: «حوزه علمیه قم را خدا حفظ می‌کند. قبل از مرحوم آیت‌الله [بروجردی] به دست دیگران محفوظ شد و بعد از ایشان هم امر با خداست، ان‌شاءالله خداوند آن را حفظ خواهد کرد.»

سه روز بعد، در 17 فروردین 1340 اولین اجازه‌نامه در امور حسبیه از سوی آیت‌الله خمینی برای آقای سیدسجاد حججی صادر شد. از این پس روند صدور اجازه‌نامه از سوی امام خمینی(ره) سرعت یافت و امام به عنوان یکی از مراجع تقلید اجازه‌نامه‌های متعددی صادر کردند، که در این‌جا به برخی اجازه‌های صادره از سوی ایشان در سال 1340 اشاره شده است: اجازه‌نامه به سیدسجاد حججی در 17 /1 /1340،  اجازه‌نامه به صادق احسان‌بخش در 27 /2 /1340، اجازه‌نامه به سیدهاشم رسولی محلاتی در 27 /2 /1340، اجازه‌نامه به سیدعلی غیوری نجف‌آبادی در 28 /2 /1340، اجازه‌نامه به صادق خلخالی در 20 /3 /1340، اجازه‌نامه به محمدعلی گرامی در 17 /11 /1340و... .

صدور این اجازه‌نامه‌ها در سال‌های بعد نیز ادامه یافت. امام خمینی(ره) همچنین به فعالیت سیاسی خود در سال‌های 1343-1341 شدت دادند. در همین حال آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای معتقد است جلوه سیاسی امام خمینی(ره) از سال 1341 نمایان شد. در کتاب شرح اسم  آمده است: «جلوه سیاسی آقای خمینی از سال 1341 نمایان شد و آن زمانی بود که دولت محمدرضا پهلوی لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی را تصویب کرد و ما چهره سیاسی آقای خمینی را برای اول بار کشف کردیم... وقتی مبارزات پیش آمد در حقیقت ما... احساس کردیم آن شخصیتی که می‌تواند از لحاظ فکری و روحی ما را اشباع کند ایشان است و لاغیر.»

پس از این امام خمینی(ره) در صحنه سیاسی کشور حضور پررنگی داشتند و به بیداری توده‌های مردم پرداختند؛ پیام‌ها، سخنرانی‌ها، تحریم رفراندوم انقلاب سفید، عزای نوروز 1342 و سرانجام سخنرانی آتشین عاشورای 1342 و قیام 15 خرداد1342 آوازه امام خمینی(ره) را جهانی کردند.

در همین حال امام خمینی(ره) سعی در منسجم کردن مبارزات روحانیون خصوصاً در سال‌های 1342 و 1343 داشتند. امام خمینی(ره) در سال 1342 از علمای شهرستان‌های مختلف دعوت کردند در شب یکشنبه هر هفته در محلی اجتماع کنند تا ضمن بیان مسائل روز، از تفرقه و پراکندگی که به نفع حکومت پهلوی تمام می‌شود، جلوگیری شود. ایشان در سال 1343 نیز چهار نامه در این جهت نوشتند. امام در 16تیر1343 در نامه‌ای به محمد حسن نجفی(1) درباره ضرورت تشکیل جلسات هفتگی نوشتند به اطلاع علمای اعلام برسانید که در شب‌های یکشنبه هر هفته اجتماع داشته باشند تا بهتر بتوان در مقابل دشمنان شرع انور اقدامات مثبت انجام داد. امام خمینی(ره) در 9 شهریور 1343 نیز در نامه‌ای به سیدسجاد حججی(2) بر لزوم تشکیل جلسات هفتگی روحانیون  در شب‌های یکشنبه تاکید کردند. ایشان در 28 مهر 1343 نیز در نامه‌ای به سیدمحمدحسین موسوی(3) بر لزوم وحدت روحانیون برای دفع خطرات تاکید کردند. امام در نامه دیگری خطاب به علما و روحانیون شوشتر(4) ضمن هشدار درباره خطر نفوذ اسرائیل و عمال داخلی آنها برای قبضه ذخایر کشور مجدداً تاکید کردند برای تفاهم بیشتر و اظهار وحدت کلمه، در تمام شهرستان‎ها در شب‌های یکشنبه هر هفته جلسه‌ای بین علمای اعلام برقرار شود.

برگزاری این «جلسات هماهنگی» در پیشبرد اهداف نهضت اسلامی موثر بود، اما حکومت پهلوی که همه اقدامات امام خمینی(ره) را زیر نظر داشت به دنبال سخنرانی امام درباره کاپیتولاسیون ایشان را در 13آبان 1343به ترکیه تبعید کرد. با این حال بذری که امام خمینی(ره) کاشته بود کم‌کم رشد کرد و به نهالی برومند تبدیل شد و در اثر بیداری روحانیون و مردم، انقلاب اسلامی در بهمن 1357 به پیروزی رسید.

پی‌نوشت‌ها:

1- 16 تیر 1343: خدمت ذی شرافت حضرت مستطاب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ محمدحسن نجفی ـ دامت برکاته

به عرض عالی می‌رساند، پس از اهدای تحیت و سلام، چون همکاری و اجتماع آقایان حضرات علمای اعلام ـ دامت برکاتهم ـ در ترویج شریعت مقدسه همیشه مورد نظر شارع مقدس اسلام بوده است، و از این طریق ـ خصوص در این برهة از زمان ـ بهتر می‌توان در مقابل دشمنان شرع انور عمل مثبتی انجام داد، لذا در نظر گرفته شده است که ان‌شاءالله به اطلاع حضرات آقایان علمای اعلام برسانیم که در هر هفته یک شب اجتماعی داشته باشند، و برای این منظور شب یکشنبه در نظر گرفته شده است. و به غالب بلاد ایران ـ بلکه خارج ایران نیز ـ این تصمیم ابلاغ گردیده است. ان‌شاءالله حضرت مستطاب عالی هم اقدام فرمایید در رفسنجان شب‌های یکشنبه مجلس مزبور تشکیل شود. و چنانچه مجدداً مطلب لازمی بود، به اطلاع آقایان محترم خواهد رسید.

دوام توفیقات آن جناب و سایر علمای اعلام ـ دامت برکاتهم ـ را در اِعلای کلمة طیبة اسلام از خدای متعال خواستار و ملتمس دعا هستم. والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته.(صحیفه امام، ج1، ص 349)

2- 9 شهریور 1343: خدمت جناب مستطاب سیدالاعلام و ثقه‌الاسلام آقای آقا سید سجاد حجج ـ دامت افاضاته

جناب ثقه‌الاسلام آقای حاج میرزا هادی قم تشریف داشتند. به ایشان راجع به تشکیل جلسة علمای اعلام در شب‌های یکشنبه و لزوم تشکیل جلسات دینی پر جمعیت خصوصاً در روزهای جمعه مطالبی عرض کردم. ان‌شاءالله عملی شود. والسلام علیکم.(صحیفه امام، ج1، ص 370)

3- 28 مهر 1343: خدمت ذی شرافت جناب مستطاب سید الاعلام و ثقه‌الاسلام آقای آقا سید محمدحسین موسوی ـ دامت افاضاته...

مساعی جمیلة علمای اعلام در تشکیل جلسات شب‌های یکشنبه و اجتماعات روزهای جمعه(1) مورد کمال تقدیر، و امید است ان‌شاءالله مورد توجه حضرت ولی عصر ـ عجل‌الله تعالی فرجه‌ الشریف ـ واقع شده و مأجور باشید.

لازم به تذکر نیست که در این موقع که دشمنان اسلام می‌کوشند به هر وسیله ضربه‌ای بر اسلام و احکام مقدس آن وارد کنند بر علمای اعلام و مروجین شریعت مقدس اسلام ـ دامت افاضاتهم ـ لازم است اجتماعات خود را حفظ فرموده و با اتحاد کلمه و اتفاق کامل از خطرات موجود جلوگیری فرمایند.

و بر مردم مسلمان و مؤمنین محترم بلاد نیز لازم است از دستورات علمای اعلام ـ دامت برکاتهم ـ پیروی نموده و اجتماعات دینی خود را فشرده‌تر سازند. و با رعایت نظم و با آرامش بدون آن‌که بهانه‌ای به دست دشمنان بدهند، در مساجد و اجتماعات مذهبی شرکت نمایند و از خدای متعال استمداد بخواهند.

از خدای متعال موفقیت عموم آقایان محترم و عظمت اسلام و مسلمین را خواستار و ملتمس دعا هستم. والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته.(صحیفه امام، ج1، ص 407-408 / 1- آقای سیدمحمدحسین موسوی در نامة مورخ اول شعبان 1415 دربارة مرقومة امام خمینی(ره) توضیح داده که: «در سال 1342 امام خمینی(ره) به اینجانب دستور فرمودند که علمای شهرستان را در شب یکشنبه هر هفته در یک محل جمع نمایید تا ضمن اینکه مسائل روز مطرح می‌شود از تفرقه و پراکندگی به نفع حکومت پهلوی است جلوگیری شود. این کار انجام می‌شد و گزارش کار به طور مرتب به عرض ایشان می‌رسید.»)

4- 1343 هـ.ش: خدمت ذی شرافت علمای اعلام و حجج اسلام شوشتر ـ دامت برکاتهم ـ و سایر اهالی محترم و طبقات معظم ـ دامت تأییداتهم

پس از اهدای تحیات و سلام مخصوص

مرقوم محترم حضرات آقایان که حاکی از عواطف کریمه نسبت به حقیر و قدردانی از جناب مستطاب ثقه‌الاسلام و المسلمین آقای خزعلی خطیب محترم ـ دامت افاضاته ـ بود موجب تشکر گردید. بحمدالله امسال اهالی محترم خوزستان ـ ایدهم‌الله تعالی ـ از احساسات دینی و تعظیم شعائر مذهبی فروگذار ننموده و در آن مرکز حساس و محیط ارزنده به وظایف مذهبی خود قیام نمودند و به دستگاه جبار عملاً فهماندند که محیط کارگری در تعظیم شعائر دینی پیشقدم و در راه عظمت اسلام و استقلال مملکت اسلامی کوشا هستند و از اسرائیل و عمال منفور آن متنفر[ند] و در راه اهداف روحانیت که اهداف اسلام است از هیچ‌گونه فعالیتی دریغ ندارند.

باید علمای اعلام و خطبای عظام، ملت را عموماً و طبقه کارگر را خصوصاً، از خطر اجانب عموماً و خطر اسرائیل و عمال اسرائیل خصوصاً برحذر دارند و از آنهایی که دست اجانب و خصوص اسرائیل را برای قبضه ذخایر کشور باز گذاشته‌اند اظهار تنفر و برائت کنند.

امروز روزی است که مسلمین باید اجتماعات مذهبی خود را هرقدر بیشتر و صفوف جماعات و سایر شعائر دینی را هرقدر فشرده‌تر کنند تا خائنین به اسلام و مملکت چشم طمع را از آنها ببُرند. باید علمای اعلام، رویه کناره‌گیری و گوشه‌نشینی را رها فرمایند و خطبای عظام حقایق را روشن به ملت گوشزد نمایند و آنها را به خطرات محتمله آگاه نمایند و ملت باید از علمای اعلام و مبلغین محترم پشتیبانی نمایند.

رجای واثق دارم که پیروزی نهایی با طرفداران اسلام است و خداوند تعالی با ماست. از درگاه مقدسش عظمت اسلام و مسلمین را خواستار است. والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته

روح‌الله الموسوی الخمینی

ضمناً برای تفاهم بیشتر و اظهار وحدت کلمه، صلاح دیدیم که در تمام شهرستان‌ها هر هفته شب‌های یکشنبه جلسه‌ای از علمای اعلام برقرار باشد. از آقایان علما...(1)(صحیفه امام، ضمیمه جلد 22، صص 509-510 / 1- امام این موضوع را نیمه‌تمام گذاشته و روی آن خط کشیده است. شاید علت این باشد که چون مخاطبین نامه علاوه بر علما، اهالی محترم شوشتر نیز می‌باشند و سبک و سیاق نگارش نیز نشان می‌دهد که نامه برای چاپ و پخش بوده است و مخاطبین نامه در واقع عموم ملت بوده‌اند، از این‌رو، امام از مطرح کردن موضوع گردهمایی هفتگی که هنوز در مرحلة طرح بود و به صورت سرّی دنبال می‌شد، منصرف شده است. ر.ک: نهضت امام خمینی، ج 1، ص 968)

منابع:

- روزشمار 15 خرداد، جلد اول، به کوشش احد گودرزیانی، تهران، سوره مهر، 1384

- صحیفه امام، جلد اول، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378

- بهبودی، هدایت‌الله، شرح اسم : زندگی‌نامه آیت‌الله سیدعلی حسینی‌خامنه‌ای(1318ش - 1357ش) ، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1390

 
تعداد بازدید: 6055

آرشیو صحیفه امام