خشونت قانونی

عباس واضح

خشونت قانونی نام کتابی است که به اهتمام کاظم مقدم تهیه و تنظیم گردیده و توسط انتشارات محدث و دفتر نشر برگزیده در سال 1380 ش به چاپ رسیده است. در این کتاب شرح حال زندگی شهید حاج صادق امانی با استفاده از اسناد ساواک، دست‌نوشته‌های شهید حاج صادق امانی و خاطرات خانواده و همرزمان و دوستان وی به نگارش درآمده است. مقدم با بیان برخی از رویدادهای سالهای ابتدایی دهه 40 و مبارزات مردمی دراین دوره علیه رژیم پهلوی، به نقش شهید صادق امانی و همراهانش در وقایع آن روزگار پرداخته است. وی در مقدمه کتاب اینگونه آورده است: «مجموعه حاضر پیش‌نویس بخشی از وقایع سال 1343 ش و نیز شرح حال شهید حاج صادق امانی می‌باشد که اکنون در دسترس شما عزیزان قرار می‌گیرد و انشاءالله مجموعه کامل آن در آینده منتشر خواهد شد.»
کتاب حاضر 560 صفحه است و پس از مقدمه و پیشگفتار شامل 8 فصل و 5 ضمیمه، منابع و مآخذ و همچنین فهرست مطالب می‌باشد.
نویسنده در فصل اول کتاب تحت عنوان «شرح حال شهید حاج صادق امانی» با استفاده از دست‌نوشته‌های حاج صادق امانی در زندان شهربانی به شرح حال کوتاهی از زندگی وی می‌پردازد. در قسمتهایی از این فصل نیز به فعالیتهای سیاسی او در سالهای 1339 تا 1342 ش پرداخته شده و در پاورقی ابتدایی این فصل از زبان نویسنده چنین آمده است: «این نوشته و شرح حال توسط اینجانب و براساس اسناد،‌ مدارک و شنیده‌های مختلف به این صورت تنظیم شده است. بنابراین چهارچوب نوشته‌ها خیالی است؛ اما مطالب آن تا حد امکان مستند و بر طبق واقعیات می‌باشد.» (ص 17)
فصل دوم با عنوان «گزیده تاریخ معاصر ایران همراه با شرح مبارزات و مجاهدات» به پیشینه حضور و نفوذ امریکا درایران و همچنین به تلاشهای انگلیس در برابر نفوذ امریکا در ایران و رقابت این دو کشور در گرفتن امتیازات بیشتر پرداخته است. در این فصل به حرکتهای سیاسی و اجتماعی این دوران و مبارزه و همکاری نیروهای مذهبی در برابر اقدامات استعمارگران در ایران و وقایعی همچون ملی شدن صنعت نفت در دولت مصدق، فعالیتهای فدائیان اسلام و اعدام انقلابی رزم‌آرا، قیام 30 تیر و روی کار آمدن دولت قوام و برکناری دولت مصدق،‌ کودتای 28 مرداد و اجرای اصلاحات امریکایی در ایران، آغاز نهضت اسلامی امام خمینی و مخالفتهای ایشان با لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و پس از آن حضور حماسی امام، روحانیت و احزاب در مخالفت با تصویب لوایح ششگانه اشاره شده است. وقایع ماههای نخست 1342 به تفصیل در این بخش شرح داده شده و حادثه مدرسه فیضیه و قیام 15 خرداد واکاوی شده اند. در انتهای این فصل گذری کوتاه بر حوادث مهم سالهای 1343 ش و بعد آن داشته و با تقسیم این وقایع به دو دسته «فعالیتهای رژیم» و «مخالفت مردم» به بررسی حوادث این دوره پرداخته است.
فصل سوم «هیأتهای مؤتلفه اسلامی» که گزیده کامل و تنظیم شده‌ای است از کتاب «هیأتهای مؤتلفه اسلامی» (ص 127) نگاهی اجمالی دارد به فعالیت‌های این گروه از زمان تشکیل در اوائل سال 1342 ش و همراهی این جمعیت با نهضت امام خمینی به خصوص 15 خرداد و حرکت مسلحانه این جمعیت در سال 1342 ش که با ترور حسنعلی منصور به اعدام رهبران دو جناح سیاسی و نظامی مؤتلفه منجر شد.
فصل چهارم «کاپیتولاسیون و حسنعلی منصور» برگرفته از کتاب «قلم و سیاست» می‌باشد. این فصل به برکناری اسدالله علم و انتصاب حسنعلی منصور پرداخته و تصویب لایحه خفت‌بار کاپیتولاسیون و به دنبال آن سخنرانی افشاگرانه امام خمینی را در رد آن به تفصیل شرح داده است. امام خمینی در 4 آبان 1343 سخنرانی تندی علیه این لایحه کرد و چند روز بعد در 13 آبان به ترکیه تبعید شد.
عنوان فصل پنجم «سرنوشت منصور و کاپیتولاسیون» است. ماجرای کاپیتولاسیون با تمام کوشش حسنعلی منصور در پنهان نگاه داشتن آن به صورتی دور از انتظار در سراسر کشور ایجاد تشنج کرد و تصمیم‌گیریهای دولت برای به اصطلاح مانورهای سیاسی جهت پوشیده نگاه داشتن حقایق از مردم فایده‌ای نداشت. در قم برای جلوگیری از اعتراضات شدید آیات عظام بالاخص امام خمینی، رژیم تمام ترفندهائی که داشت به کار برد ولی بی‌نتیجه ماند. در شب 13 آبان 1343 کماندوها و چتربازان مسلح به منزل امام حمله بردند و ایشان را به سرعت به تهران آوردند و مستقیماً به فرودگاه مهرآباد برده و بلافاصله به وسیله هواپیما ایشان را به ترکیه تبعید نمودند. بدین‌ترتیب منصور موفق شد در مجلس مخالفین را وادار به اظهار مطالبی در جهت تقویت دولت نماید و بلافاصله با متنی از طرف دولت امریکا کاپیتولاسیون را به مرحله اجرا درآورد.
فصل ششم با عنوان «شرح ماجرای اعدام انقلابی منصور» به نقش هیأت مؤتلفه در ترور نخست وزیر وقت پرداخته است. در این بخش نحوه طرح ریزی و انجام عملیات ترور به طور کامل شرح داده شده است. حدود ساعت 10 ماشین منصور از قسمت شاه‌آباد وارد بهارستان می‌شود آقای بخارایی به محض پیاده شدن منصور از ماشین، تیر شلیک می‌کند که به شکمش خورده و او خم می‌شود. دومین تیر به گردنش می‌خورد و گارد محافظ می‌ریزند و بخارایی را دستگیر می‌کنند. سپس نیک‌نژاد شلیک می‌کند و گارد فرار می‌کنند در همین هنگام بخارایی هم فرار می‌کند و چون زمین یخبندان و سُر بود، سُر می‌خورد و چند تا پلیس او را می‌گیرند و منصور را سریعاً به بیمارستان پارس منتقل می‌نمایند.
فصل هفتم «شرح ماجرای دادگاه» اظهارات شهید عراقی درباره وقایع پس از دستگیری عاملان قتل منصور را بازگو کرده است.
فصل هشتم «شهادت و نتیجه مبارزات» که فصل پایانی کتاب می‌باشد به شرح اعدام عاملین قتل منصور از زبان شهید عراقی پرداخته و مبارزات مردمی و روحانیت را تا پایان حکومت پهلوی یادآوری کرده است.
از 560 صفحه کتاب بیش از 200 صفحه به ضمائم و اسناد و تصاویر اختصاص یافته است. ضمیمه اول اسناد ساواک از فعالیت های هیأت های مؤتلفه، عملیات ترور منصور و بازجویی متهمان این واقعه است. دومین ضمیمه گاهشماری است از تاریخ ایران معاصر از 1310 ش تا 22 بهمن 1357. ضمیمه سوم مجموعه زندگی نامه افرادی است که در سال های نخست دهه 1340 فعال بوده و در این کتاب از آنها نام برده شده است. چهارمین ضمیمه به تصاویر اعضای هیأت های مؤتلفه، برخی روحانیون مبارز و دادگاه متهمین قتل حسنعلی منصور اختصاص یافته است. ضمیمه پنجم کتاب نیز تصویر مطبوعات وقت است که اخبار ترور منصور را پوشش داده بودند. از این ضمیمه میتوان بازتاب این اعدام انقلابی را در روزنامه های حکومت پهلوی مشاهده کرد.

 
تعداد بازدید: 5684