کتاب و نشریه
سرگذشت یک مبارزه مکتوب
الهام صالح
سال‌های 1342 تا 1344 گروهی از طلاب تصمیم گرفتند تا مبارزات خود را علیه حکومت پهلوی به صورت زیرزمینی ادامه بدهند. ایده انتشار یک نشریه از همین‌جا شکل گرفت و نشریه داخلی «بعثت» با همکاری افرادی مانند اکبر هاشمی رفسنجانی، سیدهادی خسروشاهی، علی حجتی کرمانی و سید محمود دعایی منتشر شد تا فضای سیاسی- اجتماعی آن روزها را بازتاب دهد. کتاب «بعثت» به انتشار این نشریه و موضوعات شماره‌های مختلف آن می‌پردازد و کتابی از مجموعه «اسناد انقلاب اسلامی ایران» به‌شمار می‌رود.
فصل‌های کتاب
کتاب «بعثت»*، علاوه بر بخش «مقدمه» و «بعثت چگونه آغاز شد»، فصل‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. این فصل‌ها به انتشار نشریه «بعثت» از شماره اول تا شماره چهارده می‌پردازند و هر فصل، به یک شماره از این نشریه اختصاص دارد. «مکتب محرم»، «کابینه سیاه»، «مطبوعات ضد ملی»، «12 محرم یا 15 خرداد»، «عَلَم گفت»، «اصلاحات در ارتش»، «حکومت قداره‌بند»، «جشن مشروطیت»، «فلسطین را آزاد کنید»، «هویدا گفت»، «کاپیتولاسیون» و «کشتار فیضیه»، برخی از مطالب این نشریه است که در کتاب گنجانده شده است.
در این کتاب درباره «کاپیتولاسیون» چنین نوشته شده است: «در سال 1342 در زمان کابینه سیاه نخست‌وزیری اسدالله‌خان علم لایحه نئوکاپیتولاسیون به‌طور غیر قانونی و بدون اطلاع مردم تصویب شد، و سپس در زمان حسنعلی‌خان منصور – در سال 1343 این لایحه ضد ملی به‌طور مخفی در مجلس سنا و سپس شورا به تصویب رسید! نئوکاپیتولاسیون که به مراتب از کاپیتولاسیون شدیدتر و شرم‌آورتر است، درباره مصونیت مستشاران نظامی آمریکا است و با زور سرنیزه و تبعید و زندان بر ملت ما تحمیل شده است. از نخستین روزی که علمای بزرگ ایران از آن مطلع شدند، مبارزه قاطعی را بر ضد آن شروع کردند.»
در شروع هر فصل نیز، اطلاعاتی مانند شماره نشریه، تاریخ انتشار بر اساس هجری قمری و هجری شمسی و مطالبی که در هر فصل به آن پرداخته می‌شود، وجود دارد.
مقدمه، اسناد، فهرست اعلام
کتاب که با جلدی با پس‌زمینه‌ای محو، اما قابل توجه از یکی از شماره‌های نشریه «بعثت» آغاز می‌شود، دارای مقدمه‌ای است که درباره این نشریه داخلی حوزه علمیه قم، اطلاعاتی را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. در بین مطالب این مقدمه، اسنادی ارائه شده که صفحات آنها از شماره یک آغاز می‌شود، اما صفحه یک، پیش از نخستین سند قرار گرفته. پس از این صفحات نیز اسنادی از ساواک، به نمایش گذاشته شده است. در پایان کتاب نیز بخشی به نام «اسناد» وجود دارد که در آن تصویر صفحات اول و آخر هر یک از شماره‌های بعثت در بازه زمانی 1342 تا 1344 ارائه شده است. همچنین درباره این کتاب باید به این نکته اشاره کرد که تاریخ انتشار نشریه «بعثت»، در روی جلد، سال 1343 عنوان شده، اما این تاریخ در صفحات داخلی کتاب، سال 1342 است. کتاب «بعثت» بخش «فهرست اعلام» را هم شامل می‌شود.
«بعثت» چه بود؟
«بعثت»، عنوان نشریه‌ای بود که به عنوان ارگان داخلی حوزه علمیه قم، از سال 1342 تا 1344 در «قم» منتشر و توسط افرادی از جمله طلبه‌ها، دانشجوها، بازاریان و کارگران در سطح وسیعی در شهرهای بزرگ، قم و تهران توزیع می‌شد. «بعثت» در واقع نشریه داخلی تحصیل‌کنندگان در حوزه علمیه قم بود که فضای سیاسی- اجتماعی روزهای پس از 15 خرداد 1342 را نشان می‌داد و اهداف و آرمان‌های روحانیت را آشکار می‌ساخت. جلسات تحریریه این نشریه، در منزل اکبر هاشمی رفسنجانی تشکیل می‌شد که در کتاب به نقل از یکی از راویان دراین‌باره چنین نوشته شده است: «جلسات معمولا در منزل حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی تشکیل می‌شد و هر کدام مطلب یا خبری که قرار بود آماده کنیم، تهیه کرده می‌آوردیم و در جلسه مورد بحث و نقد قرار می‌گرفت و اگر با اکثریت آرا تصویب می‌شد در اختیار آقای دعایی قرار می‌گرفت تا آماده چاپ شود. پس از جمع‌آوری و تنظیم همه مطالب که 6 یا 8 صفحه و گهگاه نیز 12 تا 18 صفحه از صفحات بعثت را می‌گرفت، با مسئولیت و مباشرت مستقیم آقای دعایی و همکاری آقای شریفی و گاهی نیز یکی دو نفر از ماها و با رعایت همه جهات و موازین امنیتی و معمولا شب‌ها در منزل آقای شریفی به چاپ آن مبادرت می‌جستیم.»
علما از «بعثت» می‌گویند
هر یک از افرادی که در سال‌های 1342 تا 1344 با نشریه «بعثت» همکاری می‌کردند، حرف‌هایی درباره این نشریه دارند که در کتاب «بعثت» منتشر شده است.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفته: «... کار مهمی که ما شروع کردیم در این موقع ایجاد نشریه مخفی بود که خیلی موثر بود. تا به حال هم تاریخ این نشریه روشن نشده برای مبارزین، من فکر می‌کنم اگر بتوانید نسخه‌های این مبارزه را از آرشیو ساواک بگیرید، جالب باشد، یک نشریه بنام «بعثت» که من و آقای باهنر و آقای دعایی و آقای سیدهادی خسروشاهی این نشریه را راه انداختیم. دوستان دیگری هم کمک می‌کردند، نشریه سیاسی- اجتماعی بود.»
حجت‌الاسلام علی حجتی کرمانی، یکی از همکاران این نشریه هم گفته: «... به‌طور کلی مبارزات ما به دو شکل تقسیم می‌شد، اول مبارزات علنی شامل نوشتن و سخنرانی که منجر به زندان و شکنجه و تبعید می‌گردید و دوم مبارزات مخفی زیرزمینی که در خصوص شکل دوم، که بیشتر بر نشر موضوعات ایدئولوژیکی متکی بود، اولین اقدام انتشار نشریه‌ای بود با نام «بعثت»... .»
سیدهادی خسروشاهی، نویسنده کتاب نیز درباره این نشریه، حرف‌هایی دارد: «... در همین رابطه دو سال تمام نشریه مخفی بعثت را در افشای رژیم به همراهی برادرانی چون [حجت‌الاسلام] هاشمی رفسنجانی، [حجت‌الاسلام]دعایی، [حجت‌الاسلام] علی حجتی کرمانی چاپ و منتشر کردیم و این نشریه تا دستگیری برادر هاشمی رفسنجانی و اینجانب و انتقال ما به زندان قزل‌قلعه پس از اعدام منصور و هجرت برادر دعایی به نجف، ادامه داشت...»
حجت‌الاسلام دعایی نیز درباره هیئت تحریریه «بعثت» چنین توضیح می‌دهد: «هیئت تحریریه اصلی آن نشریه که اسمش را هم «بعثت» گذاشتند و تصادفا روز مبعث هم اولین شماره‌اش تکثیر و پخش شد؛ سرمقاله اصلی‌اش را مرحوم شهید باهنر نوشته بودند، مطالبی را آقای هاشمی می‌نوشتند، اخبار و گزارش‌های تحلیلی را آقای خسروشاهی تدارک می‌دیدند، مبحثی در سازماندهی را آقای حجتی می‌نوشتند، آقای مصباح یک مبحث اعتقادی و کلامی قوی را تدارک می‌دیدند. و هر کسی کاری می‌کرد... .»
* بعثت: نشریه داخلی دانشجویان حوزه علمیه قم در سال‌های 1342-1344، به قلم: آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، حجت‌الاسلام سیدهادی خسروشاهی، حجت‌الاسلام علی حجتی کرمانی، حجت‌الاسلام سید محمود دعایی، به کوشش: سیدهای خسروشاهی، 322 صفحه، چاپ اول: 1379، قم: مرکز بررسی‌های اسلامی؛ تهران: کلبه شروق
تعداد بازدید: 4721
آرشیو کتاب و نشریه
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
