مبارزات حجت‌الاسلام علی‌اصغر مروارید به روایت اسناد

زهرا رنجبر کرمانی

13 آبان 1398

حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ علی‌اصغر مروارید سال 1303ش. در مشهد به‌دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی برای فراگیری علوم دینی به مدرسه علمیه مشهد رفت. تحصیلات خود را در تهران و قم پی گرفت و موفق به کسب درجه اجتهاد گردید.[1] به گفته خود اول بار با مطالعه کتاب «کشف‌الاسرار» که در دهه 20 نوشته شده بود با خط مشی و تفکرات سیاسی امام خمینی آشنا شد.[2] مبارزات سیاسی خود را با سخنرانی علیه رژیم پهلوی از سال 1337ش. آغاز نمود و با آغاز نهضت امام خمینی به صف حامیان ایشان پیوست.[3] در مجلس تاریخی که در روز عاشورای سال 1342ش. در مدرسه فیضیه برگزار شد از جمله دو نفری بود که پیش از امام خمینی به منبر رفت و در سخنان تند و پرشوری به علاقه مردم به اصلاح امور با دخالت مراجع و علما اشاره نمود. این مجلس به قیام 15 خرداد و دستگیری امام خمینی و عده زیادی از روحانیون از جمله حجت‌الاسلام مروارید منجر شد. دلبستگی حجت‌الاسلام مروارید به امام خمینی و تبعیت بی‌چون‌و‌چرا از ایشان تا آنجا بود که به گفته یکی از مقامات ساواک در همان ایام: «هرجا اسم [آیت‌الله] خمینی هست اسم [حجت‌الاسلام] مروارید هم هست!»[4] او که پس از آزادی از زندان فعالیتهای خود را از سر گرفته بود توسط امام خمینی به دفعات در مناطق مختلف قم به منبر فرستاده و نزد افکار عمومی به عنوان سخن‌گوی امام تلقی می‌شد.[5]

باقی ماندن بر مشی مبارزاتی علیه رژیم باعث شد که حجت‌الاسلام مروارید طی سالهای 1343 و 1345 مجدداً دستگیر و مدتی را در زندان به‌سر برد. در سال 1346 در مسجد حضرت مهدی^(عج) تهران به اقامه نماز و ارشاد مردم می‌پرداخت و یکی از سخنرانان ثابت هیئت انصارالحسین^(ع) بود. حجت‌الاسلام مروارید به دلیل مضامین سخنرانی‌هایش در سال 1349 به تبعید 18 ماهه به ایرانشهر محکوم شد، اما در دادگاه تجدیدنظر حکم برائت گرفت. وی در سال 1351 بار دیگر دستگیر و به سه سال تبعید محکوم شد، با این وجود پس از بازگشت مبارزات خود را از سر گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم‌چنان در صحنه سیاست فعال و مسئولیت کمیته انقلاب اسلامی ناحیه دوم تهران را عهده‌دار بود. اما به دلایلی از مسئولیت‌های سیاسی کناره گرفت و اوقات خود را صرف اداره امور بنیاد انقلاب اسلامی ـ یک مرکز پژوهشی درباره انقلاب اسلامی ـ نمود.[6] او سال 1396 درگذشت.[7]

اسناد

1- برنامه مبارزاتی حجت‌الاسلام مروارید در ایام محرم 42ش. 11 /3 /1342[8]

متن سند

شماره: اداره یکم عملیات-856 /311/د3

تاریخ: 11 /3 /42

موضوع: فعالیت‌هاى روحانیون در ایام سوگوارى محرم

آقاى شیخ على‌اصغر مروارید واعظ روز پنجشنبه 9 /3 /42 (ساعت 21:00) در مجلس روضه خوانى هیئت اصفهانى‌ها در حجره‌هاى غرب مسجد شاه ضمن انتقاد شدید از دولت اظهار داشته از مراجع تقلید دستور داریم از امشب علیه این دستگاه جبار و فاسد و هیئت حاکمه قیام نماییم.

نظریه. قرائن و امارات نشان می‌دهد که روحانیون و مخالفین دولت درصدد هستند به هر وسیله است افکار عمومى ملت را براى اقدامات حادى علیه دولت در ایام تاسوعا و عاشورا برانگیزند و حوادثى نظیر 30 تیر به‌وجود آورند.

نامبرده دستگیر شده است. به پرونده انفرادى او ضمیمه و بایگانى شود. 2 /3

 

2- سخنرانی حجت‌الاسلام مروارید علیه حکومت شاه 14 /3 /1342[9]

متن سند

از: اداره دوم

تاریخ: 14 /3 /42

شماره: 5944/ ر 2 ـ 16 /3 /42

اطلاعیه

در 2130 ـ 11 خرداد ماه 42 آقاى حاجى واعظى در تکیه زنجانى‌ها واقع در ده مترى اول جنوبى جوادیه عوض روضه‌خوانى مردم را تحریک و اظهار مى‌داشته شماها مثل امام حسین قیام کنید. من مى‌دانم که مأمور در این مجلس حضور دارد و گفته‌هاى من را گزارش خواهد نمود ولى من نمى‌ترسم و به هر منبرى که بروم حرفهاى خود را خواهم گفت. در این بین به وسیله غیرنظامى على زنجانى از گفته‌هاى وى جلوگیرى به‌عمل آمده ولى نامبرده ترتیب اثرى به حرفهاى على زنجانى نداده و مردم را تحریک مى‌نمود و پس از خاتمه سخنرانى از منبر پایین آمده و رفته است. واعظى به نام مروارید از ساعت 21:30 الى 22:30 مورخه 11 /3 /42 در تکیه میدان شاهپور به منبر مى‌رود و به دولت حمله نموده و اظهار مى‌دارد که در تهران واعظى را مى‌شناسم در خانه اجاره‌اى سکونت دارد و حتى از دادن کرایه ‌خانه عاجز است، در حالى که دولت جینالولو بریجیدا را با خرج میلیونها تومان خرج به ایران دعوت مى‌نماید و همچنین واعظ اظهار مى‌داشته برادرم را در گرگان دستگیر نموده و نمى‌دانم به چه جرمى به تهران آورده و با او چه رفتارى مى‌نمایند و اطلاع دارم که فردا من را خواهند گرفت. با این که صاحب مجلس خواهش کرد که من در منبر خود چیزى نگویم ولى من این مطالب را مى‌گویم و شما را دعوت مى‌کنم که از روى دستور قرآن رفتار کنید.

گیرنده: نیروى زمینى سازمان اطلاعات و امنیت کشور

 

3- حمایت آشکار حجت‌الاسلام مروارید از امام خمینی 29 /7 /1342[10]

متن سند

از: قم

به: تهران

تاریخ: 29 /7 /42

شماره:7936

شیخ مروارید که از نزدیکان آیت‌الله خمینی بوده، در منابر مردم را بر علیه مقامات عالیه کشور تحریک و برای [آیت‌الله] خمینی دعا می‌نماید. از طرف شهربانی نیز تقاضای بازداشت و تعقیب قرار دادن وی شده است. مقرر فرمایند نسبت به بازداشت و اعزام وی به مرکز نظریه اعلام فرمایند.

401- 28 /7 /42 از طرف سرهنگ بدیعی صاحب‌الزمانی

بخش 321

1- به عرض تیمسار ریاست رسید. پی‌نوشت فرمودند سرهنگ مولوی اقدام فوری نمایند.

2- نتیجه را از ساواک تهران بخواهید. اداره دوم بخش 321

به پرونده نامبرده ضمیمه و ارائه شود. 30 /7

محترماً به عرض می‌رساند. 29 /7

دکتر مالک

نتایج

بررسی برخی اسناد به‌جا مانده در خصوص فعالیت‌های ضد رژیم پهلوی حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اصغر مروارید موارد درخور توجه زیر را نشان می‌دهد:

1- حجت‌الاسلام مروارید حکومت پهلوی را بی‌ملاحظه و بدون ترس از دستگیری نقد و از هر مناسبتی برای اعتراض به این رژیم استفاده می‌کرد. یکی از این مناسبتها که نقش پررنگی هم در پیشبرد نهضت امام خمینی داشت ایام سوگواری محرم بویژه محرم سال 1342ش. بود. با توجه به فاجعه فیضیه و رفراندوم لوایح شش‌گانه، این مقطع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و حجت‌الاسلام مروارید برایش برنامه ویژه‌ای داشت. او در این ایام هیچ محفل و منبری را برای دعوت سایرین به قیام علیه رژیم پهلوی از دست نمی‌داد. طبعاً ساواک که به رویه او آگاه بود فعالیت‌های وی را در این ایام به دقت زیر نظر داشت و نسبت به تبعات آن نگران بود.

2- حجت‌الاسلام مروارید مانند هر روحانیِ دارای کنش سیاسی، نسبت به اتفاقات و جریانات روزِ جامعه مطلع بود و به آن واکنش نشان می‌داد. به‌طور مثال حیف و میل بیت‌المال و خرج مبالغ هنگفت در مواقع غیر ضروری و بعضاً مفسده‌انگیز در حالی‌که جمع کثیری از مردم در معیشت خود دچار مشکل بودند از نظر وی نابخشودنی و خلاف شرع بوده و اعتراض و مخالفت وی را برمی‌انگیخت و با علم به احتمال دستگیری از طرح آن در منابرش ابایی نداشت.

3- یکی از اقداماتِ حجت‌الاسلام مروارید حمایت بارز، آشکار و بدون واهمه از امام خمینی بود. از این‌رو هنگامی که در منابر، مردم را به حمایت از ایشان فراخوانده یا برای ایشان طلب خیر می‌کرد حساسیت و عصبانیت ساواک را برمی‌انگیخت، چرا که ساواک از جایگاه رهبری امام خمینی نزد مبارزین مذهبی آگاه بود و هرگونه تبلیغ برای امام را سبب قدرت گرفتن ایشان و زحمت بیشتر برای خود و حکومت پهلوی می‌دانست.

 

پی‌نوشت‌ها:

 
تعداد بازدید: 1551

آرشیو مقالات