21 خرداد 1401
مردم ایران با عتبات عالیات عراق به دلیل اشتراکات عقیدتی ارتباط دیرینهای داشتهاند. وجود جوامع وسیع شیعه در ایران و عراق، یک رابطه همزیستی همراه با تأثیر متقابل میان نهادهای روحانی دو کشور ایجاد کرده است. وابستگیهای عقیدتی موجب شده که دو طرف به سرنوشت هم حساس باشند و حوادث مهم دو کشور مورد توجه یکدیگر قرار گیرد. آن دسته از متدینین داخل ایران که نظرات، دیدگاهها و فتاوای مراجع و علمای نجف را ملاک عمل به وظایف شرعی خود میدانستند، از راههای مختلف از آنان درباره مسائل روز استعلام میکردند. برای علمای شیعه عراق نیز اوضاع ایران به عنوان پایگاه شیعیان و حاکمیت تنها دولت شیعه در آن اهمیت زیادی داشته، در امورداخلی ایران مداخله میکردند که در دوره مشروطه به اوج خود رسید. پس از آن و بویژه از آغاز دوره پهلوی با توجه به سیاست حکومت این ارتباطات بسیار ضعیف شد، اما با آغاز نهضت روحانیت ایران در نیمه دوم سال 1341 حوزه نجف وارد کارزار شده، با خواستها و مطالبات آنها همراه گردید[1] و از اواخر سال 1341 حوزه نجف به عنوان یک ملجأ برای روزهای بحرانی مورد توجه برخی مبارزان بود.[2] دستگیری امام خمینی و سرکوب خونبار قیام 15 خرداد طی تلگرامهایی از سوی علما و مراجع قم به اطلاع مراجع نجف رسیده، آنها را به واکنش واداشت. ظاهراً تعدادی از دروس حوزه نجف نیز در اعتراض به دستگیری روحانیون ایران برای مدتی تعطیل بود.[3] آیتالله سید عبدالله شیرازی[4] از جمله مراجع ایرانیِ حوزه نجف نیز تلگرافی به مراجع تقلید فرستاد که در 21 خرداد 1342 از سوی ساواک چنین نقل شد:
«به نام مسلمانان و هیأت علمیه نجف اشرف از اعمال جنایتکارانهای که مقامات تبهکار ایران بعمل میآورند، از قبیل قتل و مضروب ساختن مردم و بازداشت و زندانی کردن مراجع تقلید و فرستادن آنها به دادگاههای نظامی شدیداً اظهار تنفر نموده و از مسلمانان در تمام جهان میخواهیم برای کمک به برادران خود در ایران قیام کرده و آنها را از چنگ استعمار ستمگر نجات دهند. مسلمانان در تمام جهان بدانند که همه افراد از این خونهای طاهری که امروز به دست جنایتکاران در ایران ریخته میشود مسئول میباشند. همه شما شبان و همه شما رعیت میباشید. هدف اساسی ما آزاد کردن پیشوایان مذهبی و افراد ملت است گمان مبر که خدا از کرده ستمکاران غافل است.»[5]
پیشتر و در 12 اسفند 1341 نیز آیتالله شیرازی در اعتراض به لوایح ششگانه تلگرام شدیداللحنی خطاب به شاه نوشته، اقدامات و بیانات وی را ناشی از «بیاطلاعی از احکام اسلام و آثار ملیت ایران یا بیعلاقگی به آن دو» دانسته بود.[6]
پینوشتها:
[1]. جعفریان، رسول و حمید بصیرتمنش، «حوزه نجف و نهضت روحانیون ایران در نیمه دوم سال 1341»، پژوهشنامه متین، بهار 1390، ش 50، ص 35 – 54.
[2]. همان، ص 53.
[3]. بصیرتمنش، حمید، «آیتالله حکیم و نهضت روحانیون ایران در سالهای 1341 – 1342»، مطالعات تاریخی، بهار 1392، ش 40، ص 140 – 171.
[4]. آیتالله حاج سیدعبدالله شیرازی در سال 1309ق. در شیراز متولد شد و در سال 1333ق. به نجف اشرف مهاجرت کرد. وی در سال 1394ق. به ایران بازگشته در مشهد سکنی گزید. ایشان از ابتدای نهضت امام خمینی تا پیروزی انقلاب اسلامی (چه در هنگام سکونت در نجف چه در مشهد) با آن همراه بود. وی در سال 1363ش. در مشهد درگذشت. ( قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک، ج 3، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1378، ص 220).
[5]. آیتالله العظمی سیدعبدالله شیرازی به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1395، ص 1.
[6]. مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج 1، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1369، ص 57.
تعداد بازدید: 962