نهضت امام خمینی
مجلسِ نامحترم، نمایندگانِ متملق!
11 اسفند 1402
ساواک در گزارشی مورخ 11 اسفند 1343 می‌نویسد:
«طبق درخواست آقای امیرعباس هویدا نخست‌وزیر ساعت 9 صبح روز جاری جلسه خصوصی مجلس شورای ملی تشکیل گردید... حاذقی[1] برخلاف رویه معمولی خود به دولت حمله و نطق تندی ایراد کرد و گفت:
روش دولت موجب شده که مجلس در برابر نظر مردم و افکار عمومی خوار و پست جلوه‌گر شود و سخنرانی و مذاکرات نمایندگان در جراید و رادیو درج و بازگو نمی‌شود. دولت نمایندگان مجلس را به حساب نمی‌آورد. مأمورین انتظامی به نمایندگان توهین می‌کنند و رئیس مجلس قدرت جلوگیری ندارد. مأمورین اداری هم همین‌طور هستند و نمایندگان را به هیچ مراسمی دعوت نمی‌نمایند. ...
سرهنگ حسینی گفت: اگر مجلس نتوانسته مقام خود را بین مردم حفظ کند، تقصیر از خود نمایندگان است زیرا به عوض آنکه به دولت که مبعوث خودشان می‌باشد تکلیف کار کنند مرتب تملق می‌گویند و چنان چه به دولت رأی نمی‌دادند، دولت مجلس را به حساب می‌آورد...»[2]
گفتنی است با روی کار آمدن اسدالله علم، مسئله برگزاری انتخابات مجلس و بازگشایی آن جدی‌تر شد. شاه در آغاز تمایل چندانی به برگزاری انتخابات زودهنگام نداشته، در انتظار فرصتی برای انجام اصلاحات مدنظر خود در غیاب مجلس بود. با آغاز دهه چهل، قدرت شاه فوق‌العاده افزون شده، جایگاه مجلس در نظرش به پایین‌ترین سطح خود افول کرده بود. با این حال انقلاب سفید ادعایی شاه و لزوم تصویب صوری لوایح سبب شد که سرانجام دستور برگزاری انتخابات صادر شود. در این دوره نیز مانند گذشته، علم در تنظیم فهرست نامزدهای نمایندگی مجلس نقش مؤثری داشت. حزب ملیون تا حد زیادی ضعیف شده، حزب مردم در تلاش بود نمایندگان خود را به مجلس شورای ملی بفرستد. در آن برهه، آمریکا ساختار سیاسی حکومت در ایران را نیازمند تحول و نوسازی جدی دانسته، خواهان ایجاد گروه جدیدی از نخبگان سیاسی برای تحقق اهداف خود بود. به این ترتیب گروه جدیدی که با نام «کانون مترقی» به ریاست حسنعلی منصور و تحت حمایت و هدایت محافل آمریکایی و طرفداران سیاست آنها به‌وجود آمده بود پا به عرصه انتخابات گذارد و بیشترین تعداد اعضای خود را در فهرست نمایندگی مجلس گنجاند. نام این گروه پس از مدتی به «حزب ایران نوین» تغییر یافت.
مقدمه انتخابات مجلس بیست‌ویکم با تشکیل کنگره نهضت آزادمردان و آزادزنان که ظاهراً محصول انقلاب سفید و مجمعی از نمایندگان کارگران، کشاورزان و تحصیل کردگان کانون مترقی بود، فراهم شد. علاوه بر تحولات سیاسی و حضور یک حزب جدید، انتخابات این دوره مجلس با ادوار پیشین تفاوت‌هایی داشت، از آن‌جمله نمایندگی زنان برای اولین‌بار و استفاده از کارت الکترال. استفاده ابزاری از این امکان سبب سوء‌استفاده و دخالتِ بیشتر دولت در انتخابات شد. انتخابات اما در شرایطی برگزار شد که به دلیل سرکوب خونین قیام 15 خرداد و تحریم انتخابات از سوی مراجع، مردم رغبتی به مشارکت در آن نداشتند. سرانجام به‌رغم مخالفت‌ها، انتخابات این دوره از مجلس نیز مطابق خواست هیئت حاکمه به انجام رسید. بسیاری از راه‌یافتگان، افراد نو‌ظهوری بودند که برای اولین‌بار وارد مجلس می‌شدند. در حدود 181 نفر از نمایندگان جزو کانون مترقی بودند. به این ترتیب کانون مترقی در مقایسه با حزب مردم دست بالا را در مجلس داشت.
اولین اقدام مجلس شورای ملی دوره بیست‌ویکم که در 14 مهر 1342 افتتاح شد، تعیین تکلیف بیش از 600 مصوبه دوران دو ساله فترت بود. دولت حزبی حسنعلی منصور توانست با ترفندهای خاص تمامی این لوایح را در مجلس به تصویب رساند. از جمله آنها می‌توان به لایحه کاپیتولاسیون اشاره کرد که بحث و جدل‌های بسیار در پی داشت. این دوره مجلس شواری ملی با برگزاری 381 جلسه در 13 مهر 1346 به کار خود پایان داد.[3]
پینوشتها:
[1]. ابوالفضل حاذقی نماینده دوره‌های 14 و 15 و 16 و 21 جهرم در مجلس شورای ملی بود.
[3]. ناطقیان‌فر، سارا و فاطمه امیری‌پری، «مجالس عصر پهلوی»، یاد ایام، خرداد 1389، ش 57.
تعداد بازدید: 166
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
