نهضت امام خمینی
«از عزیمت نامبردگان به قم جلوگیری به عمل آمد»!
15 اسفند 1402
در 14 اسفند 1341 ساواک مرکز به ساواک قم می‌نویسد: «طبق اطلاع، عابدزاده رهبر جمعیت پیروان قرآن مشهد قصد دارد روز چهارشنبه (15/12/41) به اتفاق در حدود 800 نفر به منظور شرکت در مراسم سالگرد وفات آیت‌الله بروجردی به قم عزیمت نماید. دستور فرمایید در این مورد اقدامات و پیش‌بینی‌های لازم معمول و از هرگونه اقدامات تحریک‌آمیز به نحو مقتضی جلوگیری به عمل‌آورند.»[1]
علی‌رغم اعلام ساواک خراسان در گزارش مورخ 11 اسفند مبنی بر اینکه «این شخص و جمعیت پیروان قرآن در جریان مخالفت روحانیون با لوایح شش‌گانه و تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی هیچ‌گونه فعالیتی نداشته و بی‌طرف بوده است»،[2] در گزارش مورخ 14 اسفند، ساواک مرکز به ساواک خراسان دستور می‌دهد که «به‌طور قطع از عزیمت نامبرده و همراهان وی به قم ممانعت نمایند.»[3] در نهایت در 15 اسفند ساواک مشهد به تهران اعلام می‌کند «از عزیمت نامبردگان به قم جلوگیری به عمل آمد.»[4]
ظهور نهضت اسلامی و کنشگریِ سیاسیِ توده مذهبی به رهبری مراجع از آغاز نیمه دوم سال 1341 در غائله انجمن‌های ایالتی و ولایتی و رفراندوم لوایح شش‌گانه سبب شده بود ساواک محافل و تجمعات فعالان سیاسی – مذهبی - حتی بی‌طرف - را زیر نظر داشته، تا حد امکان از هر نوع تکاپویی جلوگیری کند. اما عابدزاده که بود و «انجمن پیروان قرآن» چه پیشینه سیاسی داشت؟
در کوران حوادث و تحولات دهه 20 و همزمان با شکل‌گیری احزاب سیاسی و مذهبی و پیدایش و رشد اندیشه‌های تازه، نخستین جرقه‌های ایجاد «انجمن پیروان قرآن» در مشهد زده شد. مؤسس این انجمن علی‌اصغر عابدزاده بود. وی که با برگزاری مراسم مذهبی و برپایی جلسات قرآن و بیان احکام و مسائل شرعی به شهرت رسیده بود، با حمایت مردم این گروه را تأسیس کرد. انجمن، شعبات متعددی در مشهد داشت که به آموزش قرآن مشغول بودند. عابدزاده پس از ساخت مهدیه با کمک اعضای انجمن و اهالی هر محل موفق به احداث 11 بنای آموزشی دیگر با نام «چهارده معصوم» در مناطق گوناگون مشهد شد. در این مدارس علاوه بر دروس معمول، آموزش‌های مذهبی نیز به دانش‌آموزان داده می‌شد.[5]
هرچند انجمن پیروان قرآن بر پایه اساسنامه خود تمایلی به فعالیت سیاسی نداشت، اما اوضاع و تحولات سیاسی به گونه‌ای رقم خورد که در جریان نهضت ملی‌شدن صنعت نفت حضوری فعال داشته باشد. این امر البته، به پیدایش اختلاف میان اعضای اصلی گروه و جدایی برخی از آنها از انجمن انجامید. خودمحوری عابدزاده و عدم آگاهی او از مناسبات پیچیده سیاسی از مهمترین دلایل شکست سیاسی انجمن بود.
پس از کودتای 28 مرداد 1332، تشکیل ساواک و قلع و قمع فعالان سیاسی، ساواک طبق نقشه‌ای در آذر 1336 عابدزاده را به اتهام خیانت علیه مصالح داخلی و خارجی کشور، بدگویی از سلطنت و انتخابات مجلس شورای ملی دستگیر و به تهران اعزام کرد. در نهایت با تلاش علما عابدزاده چند ماه بعد از زندان آزاد شد. فشارهای زندان اما از او فرد دیگری ساخته بود و پس از آزادی، از برنامه‌ها و فعالیت‌های ضد دولتی کناره گرفته، ترجیح داد به امور فرهنگی، آموزشی و اجتماعی بپردازد. عابدزاده به باور خود از طریق تعلیم آموزه‌های دینی و قرآن به کودکان و نوجوانان با دولت وقت مبارزه می‌کرد.
عمده فعالیت سیاسی عابدزاده در دهه‌های 40 و 50 در دو رخداد دیدار با امام خمینی در سال 1343 و شرکت در راهپیمایی 9 دی 1357 محدود می‌شد. با وجود این او در مدرسه‌های اسلامی خود شرایط و زمینه‌هایی فراهم کرده بود تا محصلان در جریان انقلاب حضور داشته باشند.[6]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان خراسان رضوی، ج 1، 1400، ص 284.
[2]. همان، ص 281.
[3]. همان، ص 285.
[4]. همان.
[5]. نظرزاده، محمد، «فعالیت‌های سیاسی انجمن پیروان قرآن مشهد»، دوفصلنامه تاریخ شفاهی، س 4، ش 2، پاییز و زمستان 1397، ص 118 – 133.
[6]. همان، ص 129 – 131.
تعداد بازدید: 164
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
