مقالات
گزارش از طرح 15 خرداد در مصاحبه با آقای علی باقری
اشاره
قيام 15 خرداد 1342، سرفصل آغازين نهضت اسلامي به رهبري امام خميني و نقطه عطف تاريخ مبارزات ملت ايران است. مردمي كه در آن روز قيام كردند مبدأ حركت و تحولي شدند كه در 1357 به پيروزي انقلاب اسلامي تبديل شد و با سرنگوني نظام شاهنشاهي معادلات سياسي، فرهنگي، نظامي و اقتصادي منطقه را تغيير داد.
امروزه، با آنكه بيش از ربع قرن از پيروزي انقلاب اسلامي و سرنگوني رژيم طاغوتي مي‌گذرد، هنوز هم تمامي ابعاد و زواياي آن به درستي بازشكافي نشده است.
پژوهشگران تاريخ معاصر ايران معتقدند امام، آگاهانه و با پي‌ريزي برنامه‌اي بلندمدت به كادرسازي تربيت نيروهاي لازم براي پايه‌گذاري و اداره جامعه‌اي مبتني بر ارزشهاي مكتبي و ايدئولوژيك پرداختند و مسير هدايت را بر اساس برنامه‌اي مدون دنبال كردند. پس از پيروزي انقلاب اسلامي، پژوهشهاي مستمري درباره 15 خرداد صورت گرفت و آثار زيادي در اين باره انتشار يافت. و چه بسا تلاشها و پژوهشهايي هم انجام شد كه بنا به دلايلي از قافله نشر بازماند. مقاله حاضر گزارش و شرح آغاز و پايان پروژه‌اي بزرگ درباره واقعه 15 خرداد 1342 و انعكاس‌دهنده يكي از معدود كارهايي است كه در زمينه شناساندن اين واقعه مهم به نسلهاي بعد صورت گرفته است. با آنكه سرانجام اين پروژه به نتيجه‌اي كه مجريان آن اراده كرده بودند نرسيد، اما تأثير مهمي در سير و پژوهش و تحقيق در زمينه قيام 15 خرداد بر جاي گذارد و پديد آمدن آثار علمي ـ پژوهشي فراواني را در پي داشت. آثاري كه هر كدام به نوبه خود نقش زيادي در بازيابي ابعاد گوناگون واقعه 15 خرداد ايفا كرد.
در سال 1371ش، حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي، «پروژه 15 خرداد» را آغاز كرد. هدف از اين كار، تهيه سريالي مستند و داستاني درباره 15 خرداد براي نشان دادن عظمت واقعي اين قيام بود. دلايل و اهداف اين پروژه بدين شرح بود.
ـ ارزش و اهميت ذاتي 15 خرداد به عنوان مقطع برجسته و تاريخ‌ساز در تاريخ ملت ايران و تاريخ انقلاب اسلامي.
ـ نگراني نسبت به فراموشي و تحريف انگيزه‌هاي پيدايش انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني براي نسلهاي امروز و فردا.
ـ شكفتن و تجلي روزافزون آثار و نتايج نهضت اسلامي 15 خرداد در ايران و ديگر عرصه‌هاي جهان اسلام.
ـ ضرورت آشناسازي نسل كنوني با عقبه و خاستگاه فكري فرهنگي خويش و ريشه حركتهاي اسلام‌خواهانه و عدالت‌طلبانه و شرايطي كه در آن برهه در دنيا جريان داشت. ـ ضرورت تبيين و بررسي ريشه‌ها، زمينه‌ها، اهداف، عوامل موفقيت و ناكامي، شگردها و شيوه‌هاي مبارزاتي رهبري و حماسه‌سازان قيام مكتبي ـ مردمي 15 خرداد و ارائه آن به نسلهاي تشنه عدالت و آزادي و سرخورده از «ايسم»هاي بشري به عنوان الگويي زنده و راهگشا و تجربه‌اي موفق براي رهايي از زنجيرهای اسارت.
ـ بهره‌گيري از گنجينه‌ها و دفينه‌هاي پربها و ارزشمندي كه افتخار حضور و ايفاي نقش در حركت بزرگ 15 خرداد را داشتند و بيم محروم ماندن نسلهاي آينده از تجربيات، خاطرات و مجاهدتهاي آنان مي‌رفت و ضرورت ثبت خاطرات آنها در حافظه تاريخ.
ـ جلوگيري از تحريف تاريخ و وارونه جلوه دادن واقعيتهاي فرهنگ و تاريخ گذشته اين ملت و مقابله با هجوم بيگانگان به اصالتهاي فرهنگي ـ سياسي و تاريخ و شبيخون ارزشهاي ملت ايران و ديگر ملل اسلامي.
ـ تأكيد بنيانگذار جمهوري اسلامي بر مبدأيت قيام 15 خرداد و رهنمودهاي دلسوزانه و هشدار دهنده ايشان بر ضرورت شناخت اهداف، عوامل، تعقيب‌كنندگان و مخالفان 15 خرداد. ـ به تصوير كشيدن تلاشهاي مجاهدان اولين و ترسيم چهره‌اي واقع‌بينانه از حوادث سالهاي نخستين نهضت اسلامي مردم ايران.
ـ تأكيد رهبر معظم انقلاب در سخن‌رانيها و ديدارهايشان به خصوص با هنرمندان درباره اينكه مسائل انقلاب بايد در قالب رمان، فيلم و سريال مطرح شود.
كار تحقيقاتي و علمي درباره اين طرح با يك تيم كارشناسي آغاز شد. مرحله آغاز اين كار، تهيه و فراهم آوردن اطلاعات خام براي محتواي سريال 15 خرداد بود. به همين منظور مطالعه و سازماندهي اسناد بر جاي مانده از ساواك و شهرباني، موجود در مراكز مختلف اسنادي آغاز شد. مرحله دوم، شناسايي منابع زنده و اصيل اين حادثه تاريخي; يعني شاهدان عيني وقايع آن روز، كه هنوز در قيد حيات بودند. دست‌اندركاران طرح بر آن شدند ضمن مصاحبه با تمامي آنان، كم و كيف واقعه را از زبان آنان بشنوند. قرار بود خاطرات و مشاهدات افراد بازسازي شده و در بحثهاي گوناگون سريال تحقيقي مستند 15 خرداد جاي گيرد. در نظر مجريان طرح، اين شيوه قوي‌ترين نوع ارتباط با بيننده برقرار مي‌كرد يعني هم جذابيت سريالهاي داستاني را داشت و هم از استحكام آثار مستند تحقيقي برخوردار بود.
با بررسي، پژوهش و مطالعات اوليه پيرامون موضوع، اجراي پروژه مستند ـ داستاني 15 خرداد مستلزم ورود به سه دايره زير شد:
الف) بررسي زمينه‌هاي داخلي و خارجي پيدايش 15 خرداد.
ب) حوادث و رخدادهاي روز 15 خرداد.
ج) پي‌آمدهاي حادثه 15 خرداد.
بر اين اساس طرح جامعي براي پروژه پيش‌بيني و مراحل مختلف كار به اين شرح تعريف شد: 1ـ مطالعات و تحقيقات جامع پيرامون زوايا و ابعاد مختلف حادثه 15 خرداد و برخي وقايع قبل و بعد از آن در محدوده زماني سالهاي 43ـ1338 و فيش‌برداري و نمايه‌سازي از آنها در پنج موضوع; تاريخ، جغرافيا، اشخاص، سازمانها و جمعيتها و انتشار قسمتهايي از دستاورد آن. 2ـ گردآوري، مطالعه، بررسي اسناد و مدارك مربوط به حادثه از مراكز مختلف داخلي و خارجي و سرانجام انتشار آنها.
3ـ مصاحبه با افراد و گروههاي مختلف اجتماعي و گردآوري خاطرات و ديدگاههاي آنها درباره حوادث سالهاي 43ـ1338.
4ـ تدوين خاطرات و انتشار آنها در قالب مجلدات متعدد پس از ويرايش و تهيه فهرستهاي موضوعي. 5ـ فيش‌برداري، نمايه‌سازي و موضوع‌بندي خاطرات و تلفيق آن با موارد مشابه در مرحله تحقيقات و بررسي اسناد و مدارك جهت فراهم آوردن مواد لازم براي طرح سريال و تهيه فيلم‌نامه‌هاي موردنظر. 6ـ فراهم آوردن آلبومهايي صوتي، تحت عنوان «تاريخ شفاهي انقلاب اسلامي» با تلفيق موضوعي خاطرات.
7ـ تهيه فيلم‌نامه و داستان از برآيند اقدامات قبلي براي ساختن برنامه‌هاي مختلف مستند ـ داستاني در قالب سريالهاي تلويزيوني و فيلمهاي بلند سينمايي و ديگر توليدات هنري. 8ـ بازسازي وقايع تاريخي موردنظر و بهره‌گيري از هنرمندان در ارائه هرچه جذاب‌تر و كيفي‌تر كار و در نهايت تحقق هدف نهايي.
با ارائه اين طرح جامع، كار در بخشهاي تحقيقات ميداني و مصاحبه‌ها آغاز شد. در بخش انجام مصاحبه، در اولين گام بسياري از افرادي كه به نحوي از حوادث سالهاي آغازين انقلاب آگاهی داشتند و يا خود نقش‌آفرين صحنه‌هاي گوناگون آن بودند، شناسايي و براي مصاحبه دعوت شدند. در فهرست افراد دعوت شده براي مصاحبه، طيفهاي گوناگوني ديده مي‌شدند و گستردگي و ناهمگوني طيفهاي انتخابي براي مصاحبه به انگيزه پوشش دادن به همه ابعاد و زواياي اين حادثه از يك سو و تضارب آرأ و ديدگاههاي مختلف در يك برنامه مستند سياسي ـ تاريخي از سوي ديگر و در نهايت تبيين و تشريح ديدگاه رهبر كبير انقلاب اسلامي بود كه به دفعات فرموده بودند: «پانزده خرداد براي اسلام بود و به اسم اسلام بود و به مبدأيت اسلام و راهنمايي روحانيت و همين جمعيت [توده‌هاي مردم مسلمان]بودند كه 15 خرداد را به وجود آوردند و همين صنف جمعيت بودند كه كشته شدند همين طبقات اسلامي كه براي اسلام قيام كردند و هيچ نظري جز اسلام نداشتند، همين جمعيتي كه مقصدي غير از اسلام ندارند، اميد است كه تعقيب كنند و نهضت ما را به ثمر برسانند.»
ملاك گزينش افراد براي مصاحبه موارد زير بود:
حضور و داشتن نقش مثبت يا منفي در صحنه حوادث سالهاي 42ـ1339 و يا داشتن خاطره از آن دوره، اطلاع از جريانات و وقايع آن سالها، داشتن تحليل و نظريه‌هاي خاص از وقايع آن سالها، افرادي كه حضور و نقش مثبت و همسو با ديدگاهها و جهت‌گيريهاي حضرت امام خميني داشته و خاطرات آن دوران را در ياد خويش حفظ كرده و آمادگي نقل خاطرات خود را داشته‌اند، افرادي كه به لحاظ سني، نقش فعالي در حوادث آن دوران نداشتند. ولي از ياران انقلاب بوده در تأويل و تحليل وقايع و حوادث آن نور ديدگاههاي روشني داشتند، افرادي از اقشار مختلف جامعه كه در آن دوران حضور داشتند از قبيل بازاريها، خانواده‌هاي شهدا، كشاورزان، دانشگاهيان و مردم كوچه و بازار، افرادي از طيفهاي گوناگون از قبيل سران احزاب و جريانهاي سياسي، نيروهاي نظامي و انتظامي و... در فهرست تنظيم شده براي انجام مصاحبه نامهاي زير آمده بود كه برايشان دعوت نامه ارسال گرديد و به مرور با بسياري از آنها مصاحبه به عمل آمد.
سيدمحمود دعايي، عبدالمجيد معاديخواه، سيدعلي غيوري، محمدتقي فلسفي، علي شريعتمداري، سيدعلي موسوي گرمارودي، سيدهادي خامنه‌اي، ابراهيم يزدي، عباسعلي عميد زنجاني، علي دواني، مرتضي بني‌فضل، محمد عبايي، ابراهيم اميني، اكبر صالحي، علي‌اصغر مرواريد، محمدعلي فيض گيلاني، صادق خلخالي، ناصر مكارم شيرازي، محمدرضا فاكر، جعفر سبحاني، احمد آذري قمي، نعمت‌الله صالحي نجف‌آبادي، مهدي هادوي، سيدمحمد تقي بيان، حاج حسين صالحي، سيدكاظم بجنوردي، علي حدّاد عادل، سيدعلي يثربي، سيدمحمد خاتمي، محسن پزشكپور، سيدمحمود محتشمي‌پور، غلامعلي حداد عادل، محسن لبائي، حبيب‌الله شفيق، عباس محفوظي، محمد حسن بكايي، سيدحسين موسوي تبريزي، جلال‌الدين فارسي، سيداسماعيل زري‌باف، سيدعباس زري‌باف، محمد امامي كاشاني، لطف‌الله ميثمي، علي حجتي كرماني، سيدعبدالحسين چهل اختراني، سيدمحسن خرازي، محمد مؤمن، شيخ محمود وحدت‌نيا، سيدمحمد غروي، نورالدين كيانوري، علي‌محمد بشارتي، حسين شريعتمداري، حسين بُدَلا، محمود مرعشي، سيدمحمد آل‌طه، ابوالفضل شكوري، سيدمهدي دروازه‌اي، محمدجعفر خرم‌دل، محمدحسن رحيميان، علي‌رضايي، محمد تقي‌زاده، مجتبي طالاري، نجفي، محمود كريمي، غلامرضا رفيعي، علي گودرزي، علي سليم‌پور لاهري، عبدالرحيم عقيقي بخشايشي، رضا جعفري، حسن تهراني، محمدعلي گرامي، كوثري، حسين كشور، سيدجواد غياثي، نصرالله خاكي، محمدعلي دل‌آذر، حبيب حاج حسيني، محمدصادقي تهراني، محمدتقي مصباح يزدي، سيدمحمد بهأالديني، سيدحيدر ميريونسي، سيدمحمدرضا ياسيني، سعيد رجائي خراساني، علي محمدي تاكندي، جعفر شجوني، عبدالرحمن واثقي بخشايشي، اردوبادي، محمود وحدت‌نيا، سيدنورالدين طاهري شيرازي، سعيد اماني، علي‌اكبر غفاري، حميد سبزواري، عبدالكريم بي‌آزار شيرازي، حسن رضايي، سيدكاظم اكرمي، علي‌اكبر محتشمي، سيدمحمد غرضي، زهرا رهنورد، سيدرضا نيّري، صادق احسانبخش، حقيقي، رجبي، شهرابي، حقدوست، خراساني، اسدي جعفري، علائي خمسه، طباطبايي، يعقوب سفلايي، محمد جعفري، سيدجواد اعلم‌الهدي، اسفندياري محمدي، سيدهادي خسروشاهي، مرضيه حديدچي (دباغ) محمدرضا توسلي، باقر كمره‌اي، محمدجواد حجتي كرماني، رضا خادم، اشراقي، بهاري، جلال عبده، طهماسبي، ابوالقاسم حالت، حشمت سنجري، شمس آل‌احمد، حسين مكي، محمدمهدي عبد خدايي، لواساني، سيدهاشم اماني، عمري، حبيب‌الله عسگراولادي، اكبر صالحي، علي‌اكبر ولايتي، داريوش فروهر، غلامرضا نجاتي، احمد انواري، علي اردلان، ناصر تكميل همايون، مهدي بازرگان، يدالله سحابي، عزت‌الله سحابي، حبيب‌الله پيمان، عباس شيباني، ميرحسين موسوي، حسن حبيبي، بهزاد نبوي، اسدالله لاجوردي، سيدجلال‌الدين مدني، محمدرضا حكيمي، سيدرضا زواره‌اي، اسدالله بادامچيان، ابوالقاسم سرحدي‌زاده، محسن رفيقدوست، سيدمحمد وراميني، عبدالكريم موسوي اردبيلي، يوسف صانعي، حسن صانعي، محمدرضا گلپايگاني، جوادي آملي، حسينعلي منتظري، مهدي كروبي، علي‌اكبر ناطق نوري، سيدمحمد موسوي خوئيني‌ها، محمد يزدي، سيدمهدي، امام جماراني، سيداحمد خميني، محمدرضا مهدوي كني، محسن قرائتي، علي مشكيني، ابوالقاسم خزعلي، حسن طاهري، احمد جنتي، محمدمحمدي گيلاني، علي گلزاده غفوري، علي‌اصغر مرواريد، حسين هاشميان، حائري شيرازي، رضي‌الدين شيرازي، مجتهد شبستري، علي موحدي ساوجي، علي فلاحيان، روح‌الله حسينيان، عباس واعظ طبسي، علي شرعي، عباس محفوظي، حميد روحاني (زيارتي)، اسماعيل فردوسي‌پور، ابوذر بيدار، علي‌اصغر دستغيب، محمدعلي موحدي كرماني، سيدمحمد خامنه‌اي و آيت‌الله سيدعلي خامنه‌اي و دهها شخصيت ديگر.
همچنين، مقرر شد صوت و تصوير اظهارات و شخصيتهاي زير پيرامون حادثه تاريخي 15 خرداد فراهم آيد و در بخشهاي مختلف سريال مورد استفاده قرار گيرد: امام خميني، شهيد بهشتي، شهيد رجايي، شهيد باهنر، شهيد مهدی عراقي، شهيد صدوقي، شهيد مدني، شهيد دستغيب، شهيد اشرفي اصفهاني، شهيد قاضي طباطبايي، شهيد صادق اسلامي، شهيدمفتح، شهيد هاشمي‌نژاد، شهيد محلاتي، مرحوم آيت‌الله نجفي، مرحوم آيت‌الله شيرازي، مرحوم آيت‌الله رباني شيرازي، مرحوم آيت‌الله رباني املشي، مرحوم آيت‌الله طالقاني و مرحوم آيت‌الله سيدكاظم شريعتمداري و كساني ديگر از افراد مربوط.
در مرحله بعد، تيم شش نفره‌اي با پشتيباني واحد تلويزيوني حوزه هنري، با مسئوليت حجت‌الاسلام والمسلمين علي باقري، اولين مصاحبه ويديويي را در 10 اسفند 1371، ساعت 2045، در استوديوي حوزه، با حجت‌الاسلام‌والمسلمين سيدمحمود دعايي انجام داد. مصاحبه‌ها به سبك تازه‌اي انجام مي‌گرفت; خاطره‌گيري با نوار V.H.Sو فيلم‌برداري از تمام لحظات مصاحبه. اين كار مستلزم صرف زمان زيادي بود. مصاحبه و فيلم‌برداري از آن بايد به گونه‌اي تنظيم مي‌شد كه بعدها قابليت پخش از تلويزيون را داشته باشد. به همين دليل انجام مصاحبه يك ساعته چند ساعت به طول مي‌انجاميد.
مهم‌ترين مسئله در انجام مصاحبه با افراد و شخصيتهاي گوناگون، تهيه سئوالات از پيش تعيين شده و پرداختن به زواياي گوناگون حادثه بود كه اين كار توسط مسئول مصاحبه‌ها صورت مي‌گرفت. به جز تعدادي سئوال محدود كه متناسب با موقعيت، سير زندگي و نقش فرد مصاحبه شونده در حادثه 15 خرداد بود، عمده سئوالات و محورهاي موردنظر براي مصاحبه موارد زير بود: 1ـ فوت آيت‌الله بروجردي، پيامدهاي آن و ديدگاه ايشان پيرامون اصلاحات ارضي. 2ـ وضعيت مرجعيت و رهبري مذهبي سياسي جامعه پس از فوت آيت‌الله بروجردي. 3ـ دلايل و زمينه‌هاي روي كار آمدن دكتر علي اميني و علت كنار گذاشتن وي. 4ـ علت مخالفت روحانيون با تصويب‌نامه انجمنهاي ايالتي و ولايتي و سرانجام آن. 5ـ آيا روحانيون مستقيماً با لايحه اصلاحات ارضي مخالفت كردند؟ به عبارت ديگر، پس از تسليم رژيم در برابر روحانيت در قضيه تصويب‌نامه انجمنهاي ايالتي و ولايتي، محور مخالفت روحانيت با رژيم چه بود؟ چرا؟
6ـ ديدگاه انگليس درباره اصلاحات ارضي چه بود؟
7ـ چرا شاه علي‌رغم عقب‌نشيني در برابر خواسته روحانيت نسبت به لغو تصويب‌نامه انجمنهاي ايالتي و ولايتي نظر علما را در برابر رفراندوم ششم بهمن تمكين نكرد؟ 8ـ فوت آيت‌الله بروجردي و آيت‌الله كاشاني چه نقشي در به صحنه آمدن حضرت امام خميني(ره) داشت؟
9ـ وضعيت گروهها و تشكلهاي سياسي از نظر چگونگي ارتباط با رژيم در پايان دهه 30 و اوايل دهه 40 چگونه بود؟
10ـ تحليل و عملكرد گروههاي جبهه ملي دوم پس از تشكيل 1339ش) تا بعد از واقعه 15 خرداد و قضيه كاپيتولاسيون و تبعيد امام.
11ـ عملكرد و تحليل نهضت آزادي در آن مقطع و علت دستگيري برخي از اعضاي آن قبل از 15 خرداد.
12ـ فضاي حاكم بر حوزه‌ها و روحانيت در سالهاي 43ـ1340 نسبت به مسائل سياسي اجتماعي و وضعيت رژيم.
13ـ شرايط و اوضاع جهاني و منطقه‌اي در آستانه 15 خرداد 1342. 14ـ فضاي فرهنگي، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و مذهبي جامعه پيش از اصلاحات ارضي و 15 خرداد.
15ـ چگونگي مناسبات مردم (به معناي عام كلمه) با رژيم و مسائل سياسي؟ 16ـ ماجراي حمله كماندوهاي رژيم به مدرسه فيضيه و پيامدهاي آن. 17ـ ماجراي سفر شاه به قم در 4 بهمن 1341 و چگونگي برخورد روحانيت و مردم با آن. 18ـ دليل و پيامدهاي تحريم عيد سال 1342 (چگونگي برخورد مردم و رژيم با آن). 19ـ پيكهاي حضرت امام به شهرستانها چه كساني بودند و حامل چه پيامي بودند؟ 20ـ حوادث و اتفاقات محرم سال 1383ق.
21ـ دلايل دستگيري حضرت امام خميني توسط رژيم.
22ـ چگونگي وقوع حادثه 15 خرداد (با سازماندهي قبلي يا خودجوش). 23ـ اقشار شركت كننده در واقعه 15 خرداد و خاستگاه اجتماعي آنان (مردم كوچه و بازار، روحانيون، بازاريها، ميدانيها، دانشگاهيان و روشنفكران، كشاورزان، زنان و...). 24ـ شعارهاي تظاهركنندگان.
25ـ شيوه‌ها و شگردهاي مقابله مردم با رژيم.
26ـ چگونگي مقابله رژيم با مردم.
27ـ نقش شعبان جعفري (بي‌مخ) و دار و دسته او در وقايع 15 خرداد. 28ـ تعداد شهدا و مجروحان حادثه و هويت آنها.
29ـ نقش فدائيان اسلام و جمعيتهاي مؤتلفه اسلامي در واقعه 15 خرداد. 30ـ نقش حزب توده، حزب ملت و احزاب ديگر در واقعه 15 خرداد.
31ـ نقش ميدانيها (حاج طيب، رمضاني يخي و...) در واقعه 15 خرداد. 32ـ نقش مراجع تقليد و مجتهدين قبل و بعد از حادثه 15 خرداد (ستيزه‌جويانه، مسالمت‌آميز، سازشكارانه).
33ـ نقش متحجرين حوزه و بازار و مساجد.
34ـ تحليل و انگيزه مردم براي حركت خويش و حضور در صحنه 15 خرداد. 35ـ ويژگيهاي نهضت 15 خرداد و تفاوت آن با نهضتهايي كه پيش از آن به وقوع پيوسته است. 36ـ نقش فرد مصاحبه شونده در حادثه 15 خرداد.37ـ بازتاب 15 خرداد در رسانه‌هاي گروهي رژيم (راديو تلويزيون و مطبوعات).
37ـ بازتاب 15 خرداد رسانه‌هاي گروهي رژيم (راديو تلويزيون و مطبوعات). 38ـ بازتاب 15 خرداد در رسانه‌هاي خارجي، با تفكيك بلوك شرق و غرب. 39ـ بازتاب 15 خرداد در ميان عامه مردم.
40ـ خاطرات مصاحبه شونده از حادثه 15 خرداد.
41ـ نقاط قوت و ضعف حادثه 15 خرداد.
42ـ فضاي روحي و فكري جامعه پس از كشتار 15 خرداد.
43ـ چگونه و چرا رهبري نهضت در امام خميني تجسم و تجلي يافت. 44ـ مشابهت‌هاي حركت امام از سال 41 تا 57 با حركت حضرت موسي (ع). 45ـ سوابق سياسي، علمي، حوزوي و اجتماعي امام خميني قبل از دهه چهل. 46ـ چگونگي پيگيري حوادث 15 خرداد توسط مردم و نيروهاي انقلاب در كوتاه مدت. 47ـ اقدامات و تحركات رژيم پس از واقعه 15 خرداد.
48ـ نتايج و دستاوردهاي كوتاه مدت و بلندمدت نهضت 15 خرداد.
49ـ جلوه‌ها و شيوه‌هاي پيگيري نهضت 15 خرداد تا سال 57ـ 1356. 50ـ وجه تشابه و تمايز انقلاب اسلامي 57 با نهضت 15 خرداد.
و...
تيم مصاحبه كننده در كنار انجام مصاحبه و حضور در منازل افراد مصاحبه شونده در تهران و شهرستانهاي نزديك، از برخي مراكز و مكانهايي در داخل شهر تهران نيز تصويربرداري مي‌كرد; مكانها، محله‌ها، كوچه‌ها و خيابانهايي كه در روز 15 خرداد شاهد ظهور و بروز حوادث بودند و قرار بود آن تصاوير در سريال مستند تحقيقي 15 خرداد مورد استفاده قرار گيرد. اماكني كه گرفتن تصوير آنان در برنامه گروه بود: مدرسه فيضيه قم، مسجد اعظم قم، صحن مطهر حضرت معصومه (س)، منزل امام خميني(ره) در قم، درياچه نمك قم، مسجد سلماسي در قم، مدرسه حاج ابوالفتح تهران، دانشگاه تهران، كاخ مرمر، ميدان بارفروشها، ميدان حسن‌آباد، مسجد سيدعزيزالله، مسجد جامع، پادگان عشرت‌آباد، بازار تهران، سبزه ميدان، ميدان ارك، چهارراه گلوبندك و... هم‌زمان با فعاليت تيم مصاحبه كننده در تهران، گروهي هم در شيراز، مصاحبه با شخصيتهاي ساكن در آن شهر را آغاز كردند و مسئوليت گردآوري خاطرات آن شهر را جليل عرفان‌منش برعهده گرفت.
پروژه 15 خرداد به مرور زمان پيش مي‌رفت و كار فيش‌برداري از منابع، مصاحبه و تهيه و بررسي و سازماندهي اسناد مربوط به 15 خرداد انجام مي‌گرفت ولي با اينكه يك سال از آغاز طرح مي‌گذشت درباره مرحله بعدي كار، يعني تبديل مواد و اطلاعات خام به فيلم‌نامه، تهيه سناريو و كارگرداني و فيلم‌برداري سريال اقدام خاصي صورت نمي‌گرفت. از اين رو افزايش تعداد نوارهاي مصاحبه و تجمع آن در واحد تلويزيوني حوزه هنري، مجريان طرح را بر آن داشت تا ترتيبي اتخاذ كنند تا مصاحبه‌هاي موردنظر پس از پياده شدن روي كاغذ و تدوين و ويرايش و مطابقت تاريخي سير وقوع رخدادها، در قالب مجموعه‌هايي با عنوان «خاطرات 15 خرداد» به زيور طبع آراسته شوند. به همين منظور با دفتر ادبيات انقلاب اسلامي، كه زيرنظر هدايت‌الله بهبودي اداره مي‌شد، مذاكراتي صورت گرفت و طرح پياده كردن نوارهاي مصاحبه آغاز شد و پژوهشگراني از دفتر ادبيات به تدوين و ويرايش خاطرات پرداختند. در اجراي اين طرح قرار شد خاطرات تدوين شده افراد با توجه به مكان وقوع حادثه تفكيك شوند و هر جلد از مجموعه خاطرات به شرح حادثه‌اي از حوادث روز 15 خرداد، چه در تهران و چه در شهرستانها اختصاص يابد. پس از اجراي اين موارد، در اولين اقدام، خاطرات 15 خرداد شيراز به عنوان اولين جلد از مجموعه و به عنوان اولين محصول پروژه منتشر گرديد و مجلدات بعدي عبارت بود از: خاطرات 15 خرداد (تهران)، خاطرات 15 خرداد (تبريز)، قسمت اول، 1374; خاطرات 15 خرداد (قم)، 1374; خاطرات 15 خرداد (شيراز)، دفتر دوم، 1375; خاطرات 15 خرداد (تبريز)، قسمت دوم، ج 3، 1375; خاطرات 15 خرداد (بازار)، ج 4، 1375; خاطرات 15 خرداد، دفتر پنجم، 1376; خاطرات 15 خرداد، دفتر ششم، 1376; خاطرات 15 خرداد، دفتر هفتم، 1378; خاطرات 15 خرداد، دفتر هشتم، 1378; خاطرات 15 خرداد، دفتر نهم، 1378.
با توجه به زياد بودن حجم خاطرات عده‌اي از افراد، مقرر شد اين گونه خاطرات خود در قالب يك كتاب عرضه شوند. خاطرات علي‌اكبر محتشمي، سيدكاظم بجنوردي، مهدي كروبي، اسدالله بادامچيان، جعفر شجوني، حبيب‌الله عسگراولادي و... از اين مقوله بود كه بعدها دفتر ادبيات برخي از آنها را منتشر كرد.
در يادداشتهاي باقي مانده از زمان اجراي طرح، دفترهاي دهم به بعد هم چنين طرح‌ريزي و تنظيم شده بود:
دفتر يازدهم (خاطرات علماي تهران): موسوي خوئيني‌ها، برقعي، علي‌اصغر مرواريد، فرج‌الله واعظي، جلالي خميني، امام جماراني، مسعودي خميني و...
دفتر دوازدهم (خاطرات علماي شهرستانها): فاكر، هادي خامنه‌اي، فردوسي‌پور، عبايي، احسانبخش، علم‌الهدي.
دفتر سيزدهم خاطرات محمد غرضي، زهرا رهنورد، جلال‌الدين فارسي، علي شريعتمداري، حسين شريعتمداري، حميد سبزواري، علي موسوي گرمارودي، مرضيه دباغ، شمس آل‌احمد، جوادمنصوري (خاطرات جواد منصوري در 1376 در قالب يك مجلد در دفتر ادبيات انقلاب اسلامي منتشر شد.
دفتر پانزدهم: خاطرات مارك گازيوروسكي، ابراهيم يزدي، پزشكپور، كيانوري، طالب‌زاده، ميثمي، كمره‌اي.
دفتر بيستم: خاطرات اهالي پيشواي ورامين، ميدانيها.
دفترهاي بيست و يكم و بيست و دوم: خاطرات خانواده‌هاي شهداي 15 خرداد. گفتني است طرح چاپ اين دفترها به مرحله اجرا درنيامد.
پيشرفت كار در بخشهاي مختلف، بهره‌برداري از اطلاعات و مواد خام براي تدوين مجموعه تلويزيوني ضروري مي‌نمود و گروههاي متعددي به عنوان عوامل كارگرداني و تهيه سريال تلويزيوني 15 خرداد مطرح شدند و از سوي مجريان طرح در جريان كار قرار گرفتند. اين كار شايد ماهها به طول انجاميد ولي نتيجه‌اي عايد مجريان طرح نشد و گروههاي كارگرداني بنا به دلايلي چون اختلاف سليقه‌ها، ديدگاهها، مسائل مالي و... با عوامل دست اندر كار به توافق نرسيدند و برخي فيلم‌نامه‌هاي ارائه شده از سوي گروههاي كارگرداني رضايت خاطر مجريان طرح را جلب نكرده همچون فيلم‌نامه‌هاي سريال «سرگشته» و «از خرداد تا خرداد» كه هر يك در نوزده و بيست قسمت نوشته شد ولي به تصويب نرسيد. مجريان طرح براي تهيه سريال و زواياي گوناگون آن، اصولي را در نظر گرفته بودند شامل:
1ـ قالب كلي سريال بايد داراي سه پايه باشد: يكي مرتبط با انقلابيون و رهبري حركت، ديگري مرتبط با دربار و آنچه در ميان آن مي‌گذرد و سومي در امريكا و كاخ سفيد. زاويه و ضلع نخست الزاماً داراي اطلاعات و گزارشهاي واقعي و مستند خواهد بود، در ضلع دوم و سوم بهره‌گيري از خيال در جهت اهداف موردنظر ـ تكميل كننده اطلاعات موجود خواهد بود و ضرورتي بر مستند كردن همه مسائل وجود ندارد.
2ـ دو اصل «جذابيت» و «واقعي و مستند بودن» از اصول محوري كار است كه در همه مراحل بايد تعقيب و پيگيري شود.
3ـ لازم است سريال به گونه‌اي طراحي گردد كه سير تحولات و ارتقأ روحي، معنوي، انقلابي و مبارزاتي قشرهاي مختلف جامعه را ـ اعم از روحانيون و حوزه‌هاي علميه، بازاريها، كارمندان، نظاميها، مردم كوچه و بازار ـ نشان دهد. همچنين عقب‌نشيني تدريجي برخي از روحانيون و سياسيون از صحنه نيز مدنظر بود.
4ـ غربت و تنهايي رهبري و نهضت در بيش از چهار پنجم دوران مبارزه و زخم‌زبانها و طعن‌هايي كه از دوستان نادان ديده و مرارتهايي كه در مسير آگاه ساختن مردم و حوزه‌هاي علميه تحميل كرده است از ديگر اصول موردنظر مي‌باشد تا معلوم شود كه حركت از نقطه زير صفر شروع شد و به تظاهرات چند ميليوني و سقوط رژيم ستمشاهي منتهي گرديد.
5ـ «هدف غايي و آخرين نتيجه مورد انتظار از نهضت و انقلاب اسلامي» از آغاز براي رهبري حركت، روشن است ولي ابعاد مختلف اين هدف در طول زمان و به مقتضاي شرايط و پس از فراهم شدن زمينه‌هاي مناسب، مرحله به مرحله طرح و پيگيري مي‌شود.
6ـ تكيه بر توده‌هاي مردم ـ به جاي اتكأ به مذاكرات پشت پرده با جناحهايي از رژيم، يا اتكأ به ارتش و نيروهاي مسلح، يا اتكأ به احزاب سياسي و روشنفكران و بالاخره نخبگان و صاحبان زر و زور و تزوير و يا زد و بند با قدرتهاي خارجي ـ از اصول اساسي رهبري نهضت است. 7ـ لازم است قالب و محتواي سريال به گونه‌اي طراحي و نوشته شود كه حاوي امور زير باشد: الف) شرايط اجتماعي ـ فرهنگي و افكار عمومي آن دوره
ب) بازتاب تحركات سياسي ـ انقلابي مبارزين در ميان خانواده‌ها
ج) تأثير حركت 15 خرداد بر رشد و ارتقاي فكري و معنوي نسل جوان د) زجرهايي كه برخي خانواده‌ها در مسير مبارزه مي‌كشيدند
هـ) بي‌تفاوتيها، خوشگذرانيها و فساد و آلودگيهاي عده‌اي ديگر
و) فقر و فلاكت و عقب ماندگي اقتصادي و تحصيلي اكثريت مردم
ز) تطور مواضع فكري، شعارها و عملكرد گروهها و احزاب سياسي آن دوره
ح) تشكلهاي اصيلي كه نطفه آنها در كوران حوادث سالهاي 43ـ1342 بسته شد
ط) نقش شورآفرين و مقاومت‌ساز و معني‌دهنده حادثه طف و نهضت حسيني
ي) تقابل برداشتها و عملكردهاي ناشي از اسلام انقلابي و اسلام شاهنشاهي يا: نقش محوري زنان در دو بعد ـ مثبت و منفي ـ در نهضت.
8ـ «قيام‌لله» و انقلاب به نام خدا از اساسي‌ترين اصول حاكم بر نهضت 15 خرداد مي‌باشد (اصل آرمانگرايي و اسلام‌خواهي).
كار ضبط مصاحبه‌ها، تا سال 1375 ادامه يافت و در طول چهار سال فعاليت مداوم، با دويست تن از شخصيتهاي سياسي، مذهبي و صاحب‌نظران درباره حادثه 15 خرداد مصاحبه شد و از رهگذر آن 530 ساعت مصاحبه و تصوير ويديويي فراهم آمد كه در جاي خود گنجينه گرانبها و منحصر به فردي درباره مقدمه تاريخ انقلاب اسلامي به شمار مي‌رود. در بخش فيش‌برداري از كتابها و نشريات هم حدود شش هزار برگ فيش تهيه شد بسياري از اطلاعات فراهم آمده به صورت ماشيني درآمد و بخشي از اسناد مربوط به حادثه 15 خرداد سازماندهي شد تا در قالب كتابهايي با عنوان «اسناد پانزده خرداد» انتشار يابد (گفتني است بعدها اسناد پانزده خرداد با عنوان «قيام پانزده خرداد به روايت اسناد ساواك» در شش جلد از سوي مركز بررسي اسناد تاريخي وزارت اطلاعات انتشار يافت.» در همين دوران، استوديو بعثت، به عنوان دفتر پروژه تعيين شد و نوارهاي مصاحبه‌ها و فيشهاي تهيه شده به آن مركز انتقال يافت و كتابخانه‌اي تخصصي با موضوع انقلاب اسلامي در آن مركز شكل گرفت. در نظر مجريان طرح، مرحله اصلي و سنگين پروژه 15 خرداد تهيه فيلم‌نامه و سريال مستند ـ داستاني 15 خرداد بود كه چالشهاي زيادي به همراه داشت و پشتوانه مادي و معنوي قابل اتكايي را مي‌طلبيد. هزينه‌هاي اين بخش از طرح، عدم توافق با گروههاي كارگرداني و فيلم‌نامه نويسي و ضرورت روشن شدن تكليف مرحله اصلي طرح دست‌اندركاران پروژه را بر آن داشت نسبت به جلب مشاركت افراد و شخصيتهاي مختلف و مراكز و نهادهاي تحقيقاتي و پژوهشي بكوشند و از آنها براي ادامه كار و به سرانجام رساندن آن ياري جويند. لذا مكاتبات و مذاكراتي با شخصيتهاي مختلف و نهادهايي چون بنياد 15 خرداد، مركز اسناد انقلاب اسلامي، بنياد تاريخ، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و... انجام شد اما اين مذاكرات بي‌نتيجه ماند. «مديريت وقت حوزه سعي در جذب سرمايه‌گذاري و مشاركت نهادهاي ديگر براي انجام و اتمام پروژه داشت و در عين حال مي‌خواست نقش كليدي خود را در اين زمينه حفظ كند اما نهادها و سازمانها هم حاضر نبودند سرمايه‌گذاري كنند و كار به اسم حوزه تمام شود. در اين ميان صدا و سيما حاضر شد انجام پروژه را برعهده گيرد و به نام خود و با سرمايه خود آن را به اتمام برساند كه حوزه زير بار نرفت.» و اين بخش از كار در همين جا متوقف ماند و به موازات آن در اواخر سال 1375 كار انجام مصاحبه و فيش‌برداري هم متوقف شد. مجريان اين بخشها معتقد بودند كه ادامه ضبط تصويري مصاحبه‌هاي موردنظر و پيگيري و تكميل نيازهاي تحقيقاتي پروژه در گروه تعيين تكليف نهايي سريال و شروع ساخت قسمتهاي مختلف آن است و چون در آن زمينه موفقيتي به دست نيامد، تمامي فعاليتهاي پروژه 15 خرداد متوقف ماند.
در سالهاي 1374 و 1375 كه بخشي از پروژه 15 خرداد در دفتر ادبيات انقلاب اسلامي انجام مي‌يافت مجري طرح مذاكراتي با مسئولان دفتر ادبيات انقلاب اسلامي انجام داد كه حاصل مذاكره و هم‌فكري آنان، ارائه طرحهايي چون «دايرة‌المعارف انقلاب اسلامي»، «تاريخ شفاهي 15 خرداد»، «تهيه بانك اطلاعاتي درباره 15 خرداد»، «فرهنگ رجال 15 خرداد»، «روزشمار انقلاب اسلامي» و... بود و دفتر ادبيات انقلاب اسلامي بعدها برخي از اين طرح را به مرحله اجرا درآورد كه از جمله آنها مي‌توان به «روزشمار انقلاب اسلامي»، «دايرة‌المعارف انقلاب اسلامي»، «روزشمار 15 خرداد» اشاره كرد. اين دفتر پس از سالها پژوهش و تحقيق به انتشار هشت جلد از مجموعه «روزشمار انقلاب اسلامي» توفيق يافت و هم‌اكنون جلدهاي ديگر اين مجموعه و نيز جلد اول دايرة‌المعارف انقلاب اسلامي» و «روزشمار 15 خرداد» منتشر شده است.
پيوست 1: موضوعات تحقيقاتي پروژه پانزده خرداد
«پروژه پانزده خرداد»
1ـ مروري اجمالي و گذرا بر موقعيت ژئوپلتيكي و استراتژيكي ايران و اهداف بيگانگان از روي كار آوردن پهلويها.
2ـ نگاهي به وضعيت جهان و كشورهاي منطقه در سالهاي 1338 تا 1342: ـ كودتاي ضدسلطنتي در عراق (1337) و قبل از آن كودتاي انقلابي و ضدسلطنتي در مصر (1332). ـ مبارزات رهايي‌بخش در چين، ويتنام، كوبا و... .
ـ حملة شكست خوردة آمريكا به خليج خوكها.
ـ كودتاي نظامي در تركيه (1339).
ـ وضعيت الجزاير.
ـ شوروي و بلوك شرق و... .
3ـ مروري بر زمينه‌ها، حوادث و وقايع سالهاي 1338 تا 1342 در داخل كشور: الف: فضاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و مذهبي جامعه.
ب: اقدامات رژيم و رابطة آن با خواسته‌هاي بيگانگان:
ـ تحميل دكتر اميني بر شاه از سوي كندي.
ـ لايحة اصلاحات ارضي در زمان اميني، شريف امامي و سوابق و لواحق آن. ـ تصويب‌نامه انجمنهاي ايالتي و ولايتي در دورة علم (غائله 54 روزه از تاريخ 16 /7 /1341 تا 10 /9 /41).
ـ تعطيل مجلسين شورا و سنا.
ـ رفراندوم فرمايشي براي تصويب مواد ششگانه انقلاب سفيد!
ج: اقدامات مردمي و رابطة آن با عملكرد رژيم:
ـ فوت آيت‌الله بروجردي و پيامدهاي آن (تجليل مردم و برخورد حكومت با اين مسئله، خلاء مرجعيت و ضرورت پر كردن آن).
ـ تشكيل جبهه ملي دوم.
ـ تأسيس نهضت آزادي.
ـ فوت آيت‌الله كاشاني.
ـ مبارزات 54 روزه عليه تصويب‌نامه انجمنهاي ايالتي و ولايتي.
ـ حمله كماندوهاي رژيم به مدرسه فيضيه و پيامدهاي آن.
ـ برخورد با سفر شاه به قم در چهارم بهمن 1341.
ـ تحريم عيد سال 1342.
ـ پيكهاي امام به شهرستانها.
ـ محرم سال 1342 (1383).
ـ غائله پانزده خرداد).
4ـ حوادث و وقايع پانزده خرداد 42:
ـ چگونگي اتفاقات.
ـ پايگاه و خاستگاه اجتماعي حادثه آفرينان (هويت شركت‌كنندگان). ـ اقشار شركت كننده:
مردم كوچه و بازار
روحانيون
بازاريها
ميدانيها
دانشگاهيها و روشنفكران
كشاورزان
زنان
ـ شعارهاي تظاهركنندگان.
ـ شگردهاي مبارزه.
ـ چگونگي مقابله رژيم و چماقداران او با مردم (شعبان بي‌مخ و...). ـ شهدا و مجروحين.
5ـ نقش مثبت و منفي گروهها و تشكلهاي سياسي در حادثه 15 خرداد (قبل، در حين و بعد از وقوع حادثه).
الف: فدائيان اسلام، جمعيتهاي مؤتلفه اسلامي، نهضت آزادي، حزب زحمتكشان. ب: حزب توده، جبهه ملي، حزب ملت ايران و...
6ـ نقش مراجع تقليد و مجتهدين در حادثة 15 خرداد (قبل و بعد از حادثه). ـ ستيزه‌جويانه.
ـ مسالمت‌آميز و سازشكارانه.
7ـ نقش تخريبي و بازدارندة متحجرين حوزه و بازار و مساجد.
8ـ پانزده خرداد در شهرستانها:
ـ قم.
ـ ورامين.
ـ شيراز.
ـ مشهد.
ـ اصفهان و نجف‌آباد، قزوين، تبريز و...
9ـ پانزده خرداد، حركت خودجوش يا سازماندهي شده؟ شورش كور يا قيام هدفدار؟ 10ـ تحليل و انگيزة مردم براي حركت خويش و حضور در صحنة كارزار: ـ دستگيري حضرت امام را دشمني با اسلام ديده و به خاطر دفاع از حريم قرآن به صحنه آمدند. ـ تحليل سياسي از وقايع داشتند با همان موازين و معيارهاي روشنفكران! 11ـ ويژگيهاي نهضت پانزده خرداد و تفاوت آن با نهضتهايي كه قبل از آن به وقوع پيوسته است (عوامل پيوند و گسست نهضت پانزده خرداد از خيزشهاي گذشته).
براي رسيدن به پاسخ اين سئوال كه چرا «پانزده خرداد» مبدأ انقلاب اسلامي به شمار مي‌آيد؟ 12ـ رهبري نهضت؟!
ـ چگونه و چرا «رهبري» در امام خميني تجسم و تجلي يافت؟
ـ ويژگيهاي رهبري امام خميني(س).
ـ مشابهت‌هاي حركت امام از سال 41 تا 57 با حركت حضرت موسي(ع) و حضرت سيدالشهدأ(ع). ـ سوابق سياسي، علمي، حوزوي و اجتماعي امام خميني(س).
13ـ بررسي نقاط قوت و ضعف پانزده خرداد (شعارها و خواسته‌ها و...). 14ـ تلاشهاي رژيم براي وارونه جلوه دادن ماهيت و حقايق پانزده خرداد: ـ مخالفت با اصلاحات و پيشرفت و مدرنيزه كردن كشور.
ـ مخالفت با آزادي زنان.
ـ طرفداري از خوانين و فئودالها.
ـ اتحاد ارتجاع سرخ و سياه.
ـ دريافت پول، نقشه و اسلحه از بيگانگان (عراق، مصر).
ـ دخالت تيمور بختيار (رئيس پيشين ساواك).
ـ قلمداد كردن قيام پانزده خرداد به عنوان خصومت شخصي بين شاه و امام. 15ـ بازتاب حادثة پانزده خرداد در بوقهاي تبليغاتي و رسانه‌هاي عمومي رژيم. 16ـ بازتاب و پيامدهاي جهاني واقعة پانزده خرداد:
ـ در بلوك غرب.
ـ در بلوك شرق.
ـ در كشورها و ملتهاي اسلامي.
17ـ پيگيري حادثة 15 خرداد توسط حادثه‌آفرينان (در كوتاه مدت). ـ حوادث روزهاي بعد (حركتهاي مردمي).
ـ اعتصابات و تحصنها.
ـ اجتماع نمايندگان روحانيون سراسر كشور در تهران (شهر ري).
ـ تلگرافهاي مراجع و روحانيون براي آزادي امام خميني(ره).
ـ تلگرافهاي مردم به شاه براي آزادي امام.
ـ مراسم و مجالس بزرگداشت شهداي حادثه.
18ـ اقدامات و تحركات رژيم پس از واقعة پانزده خرداد:
ـ برقراري حكومت نظامي.
ـ ايجاد جوّ پليسي و خفقان شديد و دستگيري هر كسي كه نقشي در حادثه داشته است. ـ تهيه طرحهاي پيشگيرانه توسط ساواك.
ـ سازماندهي تظاهرات و ميتينگهاي جانبداري از رژيم، توسط ساواك. ـ پخش تلگرافها و اطلاعيه‌هاي تبريك به شاه و محكوميت قيام كنندگان. ـ پراكندن اعلاميه‌هاي جعلي و ايجاد جنگ رواني عليه مبارزين.
ـ سياست پرداخت خسارت به آسيب ديدگان واقعه!؟
ـ دلسوزي براي مقتولين.
ـ پخش شايعه توافق روحانيت و دربار و سازش امام با رژيم.
ـ اعدام طيب حاج رضايي و حاج اسماعيل رضايي (و اهداف رژيم از اين اقدام). 19ـ پيامدها و نتايج كوتاه و بلندمدت نهضت پانزده خرداد:
ـ آزادي امام و ديگر روحانيون دستگير شده.
ـ سقوط حكومت علم.
ـ روشنگري و آگاهي دادن به توده‌ها در برابر سياستهاي استعماري و ضداسلامي رژيم. ـ تميز و جدايي صف‌بنديها در مقابل رژيم.
ـ ورود اسلام به عنوان ايدئولوژي مبارزه در عرصه مبارزات سياسي و پيدايش تشكلها و گروههاي كاملاً اسلامي و مردمي در صحنة مبارزه.
ـ بازگرداندن روحانيت به صحنة مبارزات.
ـ تزريق اسلام به نسل بعدي (حركت 15 خرداد، حقيقت‌جويي نسل بعدي را به كانون اسلام گرايش داد).
ـ پايان دادن به رژيم ستمشاهي در ايران و استقرار نظام جمهوري اسلامي. 20ـ جلوه‌ها و شيوه‌هاي پيگيري نهضت پانزده خرداد تا سال 57ـ56: ـ افشاگريهاي امام خميني(س) پس از آزادي از زندان.
ـ استقبال پرشور مردم و حوزه‌ها از امام.
ـ موضعگيري امام عليه كاپيتولاسيون.
ـ تبعيد حضرت امام به تركيه و نجف و پيامدهاي آن.
ـ برگزاري مراسم سالروزها و بزرگداشتهاي پانزده خرداد.
ـ زنده نگهداشتن ياد و خاطره پانزده خرداد با پخش اعلاميه‌ها و تحليلها. ـ افشاگري در مساجد، پادگانها و زندانها.
ـ پيدايش تشكلهاي اسلامي و مسلحانه (جمعيتهاي مؤتلفه، حزب ملل اسلامي و...). ـ موضعگيري در برابر سياستهاي ضداسلامي رژيم در هر فرصت مناسب. ـ تربيت كادر و پرورش شاگردان مبرز و نسل انقلاب.
ـ تعميق و توسعة باورهاي ديني در جامعه.
ـ طرح نظري حكومت اسلامي و ابعاد آن.
ـ تحمل زندانها، شكنجه‌ها، تبعيدها و شهادتها.
21ـ مشابهت‌هاي وقايع سالهاي 57ـ 56 با وقايع سالهاي 42ـ 40:
ـ هر دو به نام اسلام و در دفاع از ارزشهاي اسلامي صورت گرفت.
ـ هر دو با رهبري روحانيت و در دفاع از مقام مرجعيت انجام شد. (اهانت و جسارت به حضرت امام خميني(س) در هر دو مقطع)
ـ هر دو از پايگاههاي مشخصي چون فيضيه، مساجد و مراسم سوگواري اباعبدالله الحسين (ع) برخاست (نقش محرم، در هر دو مقطع، محرم 1398 و محرم 1383).
شعارهاي هر دو جهتگيري و سمت و سوي واحد و اسلامي داشت. (دفاع از ارزشهاي ديني). ـ هيچ يك پايگاه طبقاتي خاص نداشته و همة قشرها را دربر مي‌گرفت. ـ هر دو در فضاي نسبتاً باز سياسي و هم‌زمان با روي كار آمدن دمكراتها در آمريكا صورت گرفت. ـ در هر دو مقطع، گرايش مليون و ليبرالها به حكومت بيشتر و حملة رژيم به مذهبيون اصولگرا جدي‌تر و همه‌جانبه‌تر بود. (آزادي عمل به ليبرالها و مليون و شدت عمل در برابر عملكرد اصيل اسلامي). ـ هر دو براي دشمن، غيرقابل پيش‌بيني و دو از باورهاي تحليلگران بود. (توبيخ و سرزنش دستگاههاي اطلاعاتي و امنيتي ايران و امريكا به خاطر عدم پيش‌بيني حوادث و وقايع).
ـ در هر دو مقطع روي كار آمدن اميني به عنوان نخست‌وزير مطرح شد كه در يك مقطع عملي شد و در مقطع ديگر...
ـ در آستانه هر دو مقطع، رژيم خود را در يك حالت سلطه مطلق و سركوب مخالفين مي‌ديد. ـ در هر دو مقطع، ابتدأ روحانيون مورد اهانت قرار گرفتند و سپس تلاش شد همكاري و موافقت گروهي از آنان با رژيم جلب گردد.
ـ جوابية شاه با علمأ در سال 41 مبني بر اينكه «شما به ارشاد عوام بپردازيد.» و سخنان شاه در سال 57 كه: «صداي انقلاب شما را شنيدم» و جوابية حضرت امام(س) در پاريس مبني بر اينكه: «ما عوام را ارشاد كرديم و آنها مي‌گويند شاه بايد برود».
22ـ پيروزي نهضت پانزده خرداد 42 در 22 بهمن 1357.
23ـ مجازات مسببين پانزده خرداد 42 در سال 58 (پاكروان، اويسي، نصيري و...).
پيوست 2: نام مجلدات چاپ شده از «مجموعه خاطرات 15 خرداد» به همراه اسامي خاطره‌گويان هر يك از مجلدات:
خاطرات 15 خرداد (شيراز) دفتر اول، 1373 حاوي خاطرات: محمد سودبخش، سيدعلي اصغر دستغيب، محمد ميهن‌دوست، شيخ‌علي موحد، جلال‌الدين آيت‌الله زاده، شجاع شكراللهي، سيدمحمدهاشم دستغيب، خانم معماري، سيدرضي‌الدين شيخ‌الاسلامي، مجدالدين صباحي، محمد مشكين فام، حسين نيرومند، اكبر آفاقي، سيداحمد مولي، محمد حجبري، محمدرضا گل آرايش، حسين لهراسبي، عزيز حسيني، زهرا سبحاني، عبدالرسول عدلو، سكينه دستغيبي فرد، حيدر پروا، علي‌اكبر حسينيان، سيدمحمد انجوي، ناصر حسينيان، ابوالقاسم صادقيان، محمد عليخواه، سيدعبدالله زبرجد، سيدمحمد حسين ناجي.
ـ خاطرات 15 خرداد، ج 1، 1374 حاوي خاطرات آيات و حجج اسلام: عبدالكريم بي‌آزار شيرازي، علي حجتي كرماني، علي دواني، سيدمحمود دعايي، جعفر سبحاني، عباسعلي عميد زنجاني، سيدعلي غيوري نجف‌آبادي، ناصر مكارم شيرازي.
ـ خاطرات 15 خرداد، ج 2 (تبريز، قسمت اول)، 1374 حاوي خاطرات حجج اسلام سيدهادي خسروشاهي، عيسي اهري، اميني محرّر (دروازه‌اي)، عبدالرحمن واثقي بخشايشي. ـ خاطرات 15 خرداد، ج 3 (تبريز قسمت دوم)، 1375 حاوي خاطرات آقايان: جعفر اشراقي، محمدحسن بكايي، ابوذر بيدار، عقيقي بخشايشي، عبدالحسين غروي، سيدحسن موسوي تبريزي، محمود وحدت‌نيا.
ـ خاطرات 15 خرداد، (شيراز، قسمت دوم)، 1375 حاوي خاطرات سيدمحمد امام، محمدرضا ابوالاحراري، سيدعبدالحسين دستغيب، محمدرضا حدائق، محي‌الدين حائري شيرازي، حيدرعلي نجابت، سيدحسين ساجدي، رجبعلي طاهري، علي‌اصغر سيف، سيدمحمدمهدي دستغيب، محمدرضا جلالي، علي‌اصغر ذاكري، سيد منيرالدين حسيني هاشمي شيرازي، صدرالدين حائري شيرازي، صمد رجأ، سيدمحمدعلي ناجي، علي محمودي، امين دستغيب، محمدحسن طاهري، محمدجعفر ايزدي، خليل حق‌نگهدار، عصمت‌الشريعه دستغيب، صمد سيفي، رضا اسدي، رحيم اكتفايي، ميرزا عرب‌زاده، سيدعلي‌رضا دستغيب، عبدالنبي انصاري، محمدحسين شريعت، مجدالدين محلاتي، سيدجعفر عباس‌زادگان، عزيز حسيني، مهين سبحاني، مهدي معتمدي، مرتضي دسترس، علي‌اكبر سبحاني، حبيب دستغيب، اكبر رجايي، محمد نعمتي، منوچهر موريس، صمد فراروئي، سيدمحمد حسين هاشمي، سيدحسين جزايري، عباس حميدي، معصومه حسن‌زاده، علي حسيني، محمدهادي رباني شيرازي، علي‌اكبر ايمانيه، محمدجواد مظفر.
ـ خاطرات 15 خرداد، ج 4، بازار، 1375 حاوي خاطرات سعيد اماني، رضا حداد عادل، محمدجعفر خرم‌دل، سيداسماعيل زري‌باف، سيدعباس زري‌باف، حبيب‌الله شفيق، اكبر صالحي، حسين صالحي، محمدمهدي عبدخدايي، علي‌اكبر غفاري، محسن لباني، سيدمحمود محتشمي‌پور، جواد مقصودي، رضا نيري.
ـ خاطرات 15 خرداد، ج 5، 1376 حاوي خاطرات: محمد آل‌طه، علي‌محمد بشارتي، سيدمحمد بهأالديني، علي‌محمد تاكندي، رضا جعفري، عبدالحسين چهل اختراني، نصرالله خاكي، محمدحسن رحيميان، ابوالفضل شكوري، محمدصادق تهراني، حسين كشور، سيدمحمد كوثري، جواد محدثي، سيدمحمود مرعشي نجفي، عبدالمجيد معاديخواه، حيدر ميريونسي، مهدي هادوي، علي‌محمد يثربي.
ـ خاطرات 15 خرداد، ج 6، 1376، خاطرات: احمد آذري قمي، ابراهيم اميني، حسين بدلا، مرتضي بني‌فضل، حسن تهراني، محسن خرازي، صادق خلخالي، نعمت‌الله نجف‌آبادي، حسن طاهري خرم‌آبادي، محمد فيض گيلاني، محمد گرامي، عباس محفوظي، محمد مؤمن. ـ خاطرات 15 خرداد، ج 7، خاطرات سعيد رجايي خراساني، علي شريعتمداري، حسين شريعتمدار، سيدمحمد غرضي، جلال‌الدين فارسي، غلامعلي حداد عادل، زهرا رهنورد. ـ خاطرات 15 خرداد، ج 8، خاطرات حيدرعلي جلالي خميني، سيدمحمد خاتمي، سيدهادي خامنه‌اي، سيدنورالدين طاهري شيرازي، سيدجواد علم‌الهدي، محمدرضا فاكر، محمدتقي فلسفي، علي‌اصغر مرواريد، فرج‌الله واعظي.
ـ خاطرات 15، ج 9، 1378، حاوي خاطرات: سيدتقي درچه‌اي، سيدمرتضي صالحي خوانساري، محمد عبايي خراساني، اسماعيل فردوسي‌پور، سيدمحمد موسوي خوئيني‌ها، مهدوي خراساني.
تعداد بازدید: 7178
آرشیو مقالات
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
