متن گزارش ویژه مخبرین ساواک از اقدامات روحانیون، مورد توجه مقامات این سازمان قرار گرفت 30/1/1342

گزارش ويژه درباره : فعاليتهاى روحانيون از تاريخ 19 /1 /42 تا 29 /1 /42 29 /1 /1342331 ـ مخالفت ساواك با دولت ـ نگرانى از گسترش فعاليت روحانيت و نهضت به بهانه سوء استفاده كمونيستها ـ ضرورت توجه به روحانيت گزارش جامع و مهمى است. تاريخ : 30 /1 /42 فعاليتهاى روحانيون طى ده روز گذشته اگر چه از شدت گذشته تقليل يافته ولى باز هم كماكان ادامه داشته و مسئله روز محسوب ميشده است. در اين مدت روحانيون فعاليتها و اقداماتى كرده‏اند كه مهمترين آنها بشرح زير بعرض ميرسد: 1ـ موضوع مهاجرت روحانيون ايران بعراق : اخيرا آيت‏اللّه‏ حكيم از نجف اشرف طى تلگرافهائى كه براى عده‏اى از روحانيون ايران فرستاده بود ضمن اظهار تاسف از جريان‏هاى اخير ايران و حادثه قم از علماء دعوت كرده بود كه بطور دسته جمعى بكشور عراق مهاجرت نمايند. تلگرافهاى مزبور در محافل اول روحانى تهران و قم مورد بحث قرار گرفت و پس از مذاكراتى كه بين آيت‏اللّه‏ بهبهانى و مراجع تقليد مقيم قم بعمل آمد قرار شد جوابى باين مضمون تهيه و براى آيت‏اللّه‏ حكيم فرستاده شود. (چون حضرتعالى از كليه روحانيون دعوت فرموده‏ايد بعراق مهاجرت كنند و ما ناچار هستيم همگى بعراق حركت كنيم و اينكار علاوه بر اينكه در مملكت ايجاد تشنج خواهد كرد و مردم مسلمان تحريك ميشوند و بتحقيق موجبات بروز خونريزى خواهد شد و نيز چون ما باستقلال مملكت خودمان علاقمند هستيم و اقدام بمهاجرت دسته جمعى علماء ممكن است باستقلال مملكت صدمه بزند و همچنين ممكن است مهاجرت ما موجب شود كه اين عمل توسل بدولت عراق كه دولت غير ايرانى است تلقى گردد و براى حيثيت مملكت ايران مضر است لذا از مهاجرت خوددارى شد و تقاضا دارد بهمين ترتيب آيت‏اللّه‏ موافقت فرمايند. البته ما شديدا دنبال عقيده خود بوده و اقدامات خود را تا حصول نتيجه نهائى تعقيب خواهيم كرد و انتظار داريم همانطوريكه تاكنون تاييد فرموده‏ايد كماكان بتأييد خود و تقويت و پشتيبانى از روحانيون ادامه دهيد.) روى مضمون فوق نامه‏اى از طرف روحانيون مزبور تهيه و بوسيله پيك بكشور عراق براى آيت‏اللّه‏ حكيم فرستاده شد. در همين زمينه آيت‏اللّه‏ خمينى نيز تلگرافى براى آيت‏اللّه‏ حكيم تهيه و متن آنرا بصورت نشريه جديدى چاپ و منتشر كرده كه چند سطر آن بشرح زير ميباشد: (ما ميدانيم با هجرت مراجع و علماء اعلام اعلى‏اللّه‏ كلمتهم مركز بزرگ تشيع در پرتگاه ـ هلاكت افتاده و بدامن كفر و زندقه كشيده خواهد شد. و برادران ايمانى عزيز ما در شكنجه و عذاب اليم واقع خواهند شد. ما ميدانيم با اين هجرت تغييرات و تحولات عظيمى روى خواهد داد كه ما از آن بيمناكيم. ما عجالتا در اين آتش سوزان بسر برده و با خطرهاى جانى صبر نموده از حقوق اسلام و مسلمين و از حريم قرآن و استقلال مملكت ـ اسلام دفاع ميكنيم و تا سر حد امكان مراكز روحانيت را حفظ نموده امر بآرامش و سكوت مينمائيم مگر آنكه دستگاه جبار راهى را بخواهد طى كند كه ما را ناگزير بمطالبى كند كه بخداى تبارك و تعالى از آن پناه ميبريم). بدين ترتيب روحانيون ايران به پيشنهاد آيت‏اله حكيم مبنى بر مهاجرت دسته جمعى آنها بكشور عراق پاسخ منفى داده‏اند. 2ـ پخش اعلاميه : در ده روز گذشته اعلاميه‏ها و نشرياتى از طرف روحانيون پخش شده كه مهمترين آنها صورت تلگراف آيت‏اللّه‏ خمينى در پاسخ تلگراف آيت‏اللّه‏ حكيم مبنى بر مهاجرت علماء بعراق است كه چند جمله آن در بالا ذكر گرديد. در پايان اين نشريه جمله زير نوشته شده است. (چون هيئت حاكمه ايران تلگرافات علماء اعلام را بمقصد نميرساند لذا اقدام بطبع ميشود تا ملل اسلامى از خفقانى كه در ايران حكومت ميكند آگاه باشند). اعلاميه ديگرى تحت عنوان (درود بروان شهداى قم) در بازار تهران انتشار يافته است. اعلاميه‏اى نيز تحت عنوان (رونوشت تلگراف حضرت آيت ‏اللّه‏ خوئى بآيات عظام مراجع تقليد قم و ساير علماء اعلام شهرستانها) انتشار يافته است. فتوكپى متن تلگراف آيت‏اللّه‏ حكيم بآيات‏اللّه‏ خمينى در بازار و پاساژهاى خيابانهاى مولوى و بوذرجمهرى و ناصر خسرو پخش گرديده است. اعلاميه‏هاى ديگرى هم از طرف آيت‏اللّه‏ خمينى‏و آيت‏اللّه‏ شريعتمدارى و محمد صادق حسينى روحانى چاپ و منتشر شده است. در اعلاميه آيت‏اللّه‏ خمينى گفته شده روحانيون نظرى جز اصلاح حال ملت و بقاء استقلال مملكت ندارند و حفظ قوانين اسلام و قوانين اساسى بآن جهت كه ضامن حفظ مذهب جعفرى و قوانين اسلام است سرلوحه مرام آنها است. در اين اعلاميه همچنين گفته شده (ما اكنون در محاصره همه جانبه بسر ميبريم. بسيارى از تلگرافات ما بمقصد نميرسد. تلگرافاتى كه بما شده است غالبا نميرسد. مطبوعات كشور آزادانه يا باجبار بهتك و اهانت ما قلمفرسائى ميكنند. گويندگان با اشاعه اكاذيب به هتك و تضعيف روحانيت يگانه پشتوانه مملكت كوشا هستند و از هيچ تهمت و افترائى خوددارى نميكنند. اين پشتوانه بايد شكسته شود تا اجانب آزادانه بمقاصد شوم خود برسند). در اعلاميه آيت‏اللّه‏ شريعتمدارى نيز گفته شده كه (روحانيت هدفى جز حفظ احكام مقدس اسلام و استقلال مملكت و امنيت و عدالت عمومى نداشته و ندارد و هر اقدامى هم كه تاكنون نموده فقط بهمين منظور بوده است). در اين اعلاميه عبارات زير نيز ديده ميشود: (محصلين علوم دينى هر آن وقوع حوادثى را احتمال داده و اطمينان براى ادامه درس و بحث ندارند. در چنين وضعى جرايد معلوم الحال و ساير دستگاههاى تبليغاتى براى اغفال مردم و دور نگاهداشتن آنها از واقعيت امر از هر گونه بدگوئى و اهانت و تهمت ناروا فرو گذار نميكنند). اساس اعلاميه محمد صادق حسينى روحانى دفاع از روحانيون و انتقاد شديد از هيئت حاكمه ايران مى‏باشد. توضيحا اضافه ميگردد آيت‏اللّه‏ شريعتمدارى در مذاكراتى كه روز 18 /1 /42 با رئيس شهربانى قم بعمل آورده قول داده كه در آينده فعاليت و تحريكى عليه دولت و لوايح ششگانه ننمايد و اعلاميه‏اى هم منتشر نكند و ضمنا آيت‏اللّه‏ خمينى را نيز راضى نمايد كه بهمين ترتيب عمل نموده دست از فعاليتهاى خويش بردارد. پس از انتشار اعلاميه ياد شده بالا از طرف آيت‏اللّه‏ شريعتمدارى رئيس شهربانى قم مجددا تلفنى با مشاراليه تماس گرفته اظهار ميدارد قبلاً وعده داده بوديد كه اعلاميه‏هاى منتشر ننمائيد. آيت‏اللّه‏ در پاسخ ميگويد اين اعلاميه‏ها مربوط بقبل از مذاكرات ما بوده است. در ضمن آيت‏اللّه‏ خمينى را هم نتوانستم راضى كنم. 3ـ نامه آيت‏اللّه‏ بهبهانى : روز 26 /1 /42 آيت‏اللّه‏ بهبهانى دو نامه مفصل براى آيت‏اللّه‏ حكيم و آيت‏اللّه‏ شاهرودى بوسيله پيك بكشور عراق فرستاده است. در اين نامه‏ها گفته شده كه در ايران نهايت فشار را بطبقه روحانيون وارد ميسازند و نامبرده منتظر است كه آنها مجددا اقدامات شديدترى بعمل آورند. در اين نامه‏ها نوشته شده كه طلاب علوم دينيه را بعنوان خدمت نظام وظيفه دستگير و آنها را از لباس روحانيت خارج مينمايند. 4ـ روحانيون و موتمر اسلامى: اعزام دكتر ناظر زاده كرمانى كه يك فرد غير روحانى و كارمند دولت است بعنوان نماينده ايران به موتمر اسلامى كه اخيرا در كشور پاكستان تشكيل گرديده بود مورد اعتراض روحانيون قرار گرفته و آنها با ارسال نامه‏هائى بسفارت پاكستان در تهران و همچنين براى رئيس موتمر اسلامى باين اقدام دولت اعتراض كرده و پذيرش نامبرده را از طرف دبيرخانه كنگره كه بنظر آنان موجب تحقير جامعه روحانيت ايران از طرف اعضاى كنگره مزبور گرديده تقبيح نموده‏اند. سفارت پاكستان در تهران كه همواره بحسن رابطه خود با جامعه روحانيون ايران و بزرگان مذهبى شيعه علاقمند است در صدد دلجوئى علماء بر آمده و تا كنون با استناد باينكه دولت پاكستان در تشكيل و اداره موتمر مذكور دخالتى نداشته و اين موتمر جنبه غير دولتى داشته است بوسايل گوناگون عذرخواهى نموده است. مصلحت است در هنگام اعزام نماينده باين قبيل محافل بين المللى اسلامى قبلا نظر روحانيون بى‏غرض مورد احترام و متنفذ جلب گردد. 5ـ روش آينده روحانيون در برابر دولت : در جلسه‏اى كه چند روز قبل هيئت علميه تهران در منزل آيت‏اللّه‏ نورى تشكيل داده بوده مذاكراتى پيرامون رابطه دولت با روحانيون و اقدامات روحانيون بعمل آمد و حاضرين اظهار نظر كردند كه ميبايست از ايجاد شكاف بيشتر بين روحانيون و دولت جلوگيرى شود. در ملاقاتى كه اخيرا رئيس شهربانى كل كشور با آيت‏اللّه‏ بهبهانى بعمل آورده آيت‏اللّه‏ بهبهانى بمشاراليه اظهار داشت هر چه اختلاف موجود بين روحانيون و دولت شديدتر شود بيشتر بزيان مقامات عاليه كشور خواهد بود. بايد ترميم و اصلاح كرد. آيت‏اللّه‏ بهبهانى سپس در مورد نحوه اصلاح صحبت كرده و گفته است در حال حاضر چاره‏اى نيست جز آنكه يك دولت ملايم روى كار بيايد و بگويد چون بعضى از كارهائى كه دولت سابق انجام داده با مخالفت مردم روبرو شده لذا اجراى آنها موكول به تصويب مجلس است. بعدا انتخابات را انجام داده لوايح مزبور را بتصويب مجلس برساند. بدين ترتيب هم كارها انجام شده و هم ناراحتيها تسكين يافته است. آيت‏اللّه‏ شريعتمدارى نيز در ملاقات خود با رئيس شهربانى قم بمشاراليه قول داده كه از اين پس از اقدامات حاد جلوگيرى نمايد. بنظر ميرسد كه با اتخاذ سياست ملايم جديد از طرف دولت فكر سازش و اصلاح بتدريج در بين روحانيون نفوذ خواهد يافت و ميتوان هيجان موجود را با اجراى پيشنهادهاى زير كم كم خاموش كرد. 1ـ همانطور كه تصميم گرفته شده كليه تبليغات ضد روحانيون چه بوسيله راديو و تلويزيون و چه بوسيله مطبوعات و سخنرانيها ساكت شده و ترتيبى داده شود كه از اين طريق مستمسكى بدست روحانيون نيايد. 2ـ دولت بروحانيون اطمينان بدهد كه هدف از اعطاى حقوق سياسى بزنان بهيچوجه مستلزم تساوى حقوق در ارث و طلاق و امثال آن كه حكم مسلم مذهبى است نميباشد و دولت در نظر ندارد كه اينگونه قوانين اسلامى را لغو نمايد. 3ـ با توجه باينكه در حال حاضر بعوض آنكه دولت شاهنشاهى ايران از وجود روحانيون طراز اول و مراجع تقليد شيعه مقيم عراق كه در بين عده زيادى از مردم عرب نفوذ دارند بنفع خود استفاده كند. وضعى پيش آمده كه آنها از دولت ايران نااميد و نسبت بآن بدبين گرديده‏اند و در اين ميان ناصر بهره بردارى مينمايد. مصلحت است بوسيله كليه عوامل و وسايل تبليغاتى در تأييد و تكريم روحانيت اقدامات وسيعى بعمل آيد تا بتدريج افكار روحانيون طراز اول بطرف دولت ايران جلب و از بدبينى و هيجان ضد ايرانى آنان جلوگيرى شود. 4ـ بسيار بجا است كه در صورت موافقت هر گاه مقامات عاليه كشور نطق‏هائى ايراد ميفرمايند ضمنا مقام روحانيت را نيز مورد تكريم و احترام قرار دهند تا خاطرات گذشته روحانيون و مردم متعصب مذهبى بتدريج فراموش گردد. 5ـ از متن اعلاميه‏ها و همچنين سخنان روحانيون چنين معلوم ميشود كه هرگاه دولت فعلى تغيير نمايد ناراحتيهاى موجود بمقدار زيادى تسكين خواهد يافت. البته بايد توجه داشت كه چنين اقدامى احتمالا از طرف مخالفين بعنوان عقب نشينى دولت تلقى خواهد شد. نكته‏اى كه در اينجا قابل توجه است اينست كه تضعيف روحانيون در ايران و يا در هر نقطه‏اى از جهان بنفع كمونيستها ميباشد. آنها ميدانند كه يكى از مهمترين سدهاى پيشرفت مرام كمونيستى وجود عقايد مذهبى و طبقه روحانيون است. و در صورتيكه اين سد شكسته شود بهتر ميتوانند با موانع مادى و نظامى موجود مبارزه نمايند. بى جهت نيست كه در دو ماه گذشته راديو پيك ايران نيز گفتارهائى بر ضد روحانيون پخش مينمايد و مخالفين آنها را عليه آنان تحريك ميكند.

قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک جلد 2 فیضیه
 
تعداد بازدید: 1867

آرشیو اسناد