شرح گزارش ساواک از فعالیت های روحانیان و تظاهرات دستجات مذهبی از روز تاسوعا تا روز حادثه پانزدهم خرداد 1342

شرح تحريكات روحانيون و تظاهرات دستجات مذهبى از روز 9 محرم سال جارى تا امروز (15 /3 /42) تدريجا و بطور مشروح بعرض رسيده است در اينجا فقط بكليات مسئله پرداخته و آنگاه سعى ميشود خطوطى اصلى تصادم و تضادى كه در افكار طبقات مختلف بوجود آمده است تشريح نمايد. همانطوريكه كرارا و طى گزارشات متعدد مذهبى باستحضار رسيده است در موقع اخذ آراء عمومى نسبت بلوايح ششگانه اعليحضرت همايون شاهنشاه افكار عمومى نسبت بمقامات عالى كشور و دولت بقدرى مساعد شده بود كه نظير آن در 12 ساله اخير كمتر مشهود گرديده است. اين آمادگى افكار عمومى براى پشتيبانى از لوايح ششگانه مخصوصا لايحه اصلاحات ارضى بقدرى بود كه در آن موقع مردم بنظر روحانيون و مالكين اعتنائى نداشتند و حتى روحانيون كه منافع اصلى آنها بخطر افتاده بود جسارت مخالفت عملى را نداشتند و مسلما اگر در آن موقع مخالفت خود را بصورت فعلى آشكار ميساختند افكار عمومى آنان را محكوم ساخته و در نتيجه ارزش سياسى و اجتماعى خود را از دست ميدادند. ولى پس از اخذ آراء موضوع اعطاى حق راى ببانوان بروحانيون جسارت داد كه كم كم مخالفت خود را تحت عنوان اينكه دادن حق راى بزنان بر خلاف شرع و عرف ميباشد علنى نمايند. چيزى نگذشت كه يك سلسله اقدامات ديگر (از قبيل بيانات و تظاهرات بانوان وابسته بانجمنهاى بانوان عليه روحانيون مخصوصا برخى از زنان اين جمعيتها كه در افكار عمومى وجهه بسيار بدى دارند و همچنين واقعه مسجد فيضيه و جلب طلاب علوم دينى بعنوان نظام وظيفه و عدم جلوگيرى از بهائيان كه بمنظور شركت در مجمع بزرگ خود بلندن مسافرت نمودند و بالاخره دعوت از جينالولو برجيدا بوسيله رئيس جمعيت بانوان 17 دى و ورود او بايران موجب گرديد كه روحانيون مستمسكى بدست آورده و در ظرف چند ماه صفوف خود را متشكل ساخته و تحت رهبرى آيت‏اله خمينى (اين آيت‏اله در سال گذشته براى مردم كشور روحانى ناشناسى بود ولى اكنون اكثريت مردم شيعه جهان او را مرجع تقليد شيعيان مى‏شمارند) هسته مركزى مخالفين سياسى و غيرسياسى را عليه مقامات عالى دولت تشكيل دهند. شكى نيست كه تشنجات در كشورهاى‏اسلامى وتحريكاتى كه از طرف ناصريسم ميشود در بوجود آوردن اين صحنه‏ها بى‏دخالت نبوده است و اين حقيقت از ارتباط و هم آهنگى روحانيون ايران و عراق در مخالفت با طرح اصلاحات اخير و رسيدن مبالغى پول از ساير كشورهاى مسلمان نشين براى روحانيون سرشناس و بالاخره نزديك شدن ساير جبهه‏هاى مخالف سياسى از قبيل جبهه ملى و نهضت آزادى بصوب روحانيون كاملاً روشن است. قبل از محرم سال جارى اقدامات روحانيون و عوامل مخالف بيشتر جنبه تبليغاتى و تظاهرات موضعى داشته و هنوز جسارت تظاهرات پردامنه را نداشتند ولى فرا رسيدن ايام سوگوارى بآنها فرصت داد كه از تبليغات چهار ماهه خود استفاده نموده و اينطور بافكار عمومى تبليغ كنند كه مقامات عالى و دولت قصد دارند يكباره اساس مذهب شيعه و اسلام را زير پا گذارند. با در دست داشتن اين اطلاعات در آخرين گزارش مربوط بروحانيون و طرح محرم و صفر پيش‏بينى شده بود كه در ايام سوگوارى ممكن است روحانيون و عوامل مخالف تشنجات دامنه دارى بوجود آورند كه اتفاقات چند روزه اخير اين پيش بينى را ثابت نموده اينك مختصرى از كليات وقايع باستحضار ميرسد. مختصرى از كليات وقايع چند روزه اخير : در روز تاسوعا و عاشورا. دستجات مذهبى تقريبا بطور عادى مشغول عزادارى بودند تنها يكى از دستجات كه در ساعت 0900 روز عاشورا از مسجد حاج ابوالفتح حركت كرده در طول خط سير طولانى خود بدادن شعارهاى سياسى تند و زننده پرداخته و عليه مقامات عالى كشور و دولت و له آيت‏اله خمينى تظاهراتى معمول داشت. ولى چون طبق طرح كلى پليس و قواى انتظامى از تظاهرات مزبور جلوگيرى نكرد و تصادمى هم بوجود نيامد در دو روزه مزبور اين تظاهرات در افكار عمومى تاثير عميقى نداشت حتى معتقدين واقعى بعزاى حسينى از آلوده شدن مراسم عزادارى بمسائل سياسى دلتنگ بودند. از روز 11 محرم كه پليس اعلام نمود از هر گونه اقدامات و تظاهرات سياسى دستجات مذهبى جلوگيرى خواهد نمود عوامل دسته مزبور تظاهرات خود را ادامه داده و در نتيجه عصر روز مزبور و امروز (12 محرم) خبر توقيف آيت‏اله خمينى و آيت‏اله قمى در بين مردم منتشر و موجب گرديد كه دامنه تظاهرات وسعت يافته و همانطوريكه در گزارشات روزانه مشروحا بعرض رسيده است اين تظاهرات منجر بتصادم با پليس و قواى انتظامى بشود تظاهرات از بازار بخيابانهاى مركزى و بزرگ شهر سرايت نمود و موجبات بى نظمى و آتش سوزى و غارت برخى از مغازه‏ها و بالاخره تيراندازى هوائى را فراهم ساخت. وضع شهر در ساعت 0100 الى 1230 امروز كاملاً متشنج بود حتى درگيرودار تظاهرات باداره انتشارات و راديو و روزنامه اطلاعات و موسسات پارك شهر و چند مغازه حمله شده و خساراتى وارد آمد و اين موضوع را نيز بايد در نظر داشت كه عده‏اى از اوباش و مردم بيكار و گرسنه سعى داشته‏اند از تظاهرات مزبور سوء استفاده نموده و بساط دزدى و غارت دكاكين را رواج دهند ولى در اين راه جز چند مورد موفقيتى حاصل نكردند (مهمترين مورد شكستن درب جواهر فروشى لولا در جلو بازار و غارت آن بوده). اين تشنجات تا ساعت 1300 بشدت ادامه داشت و از ساعت مزبور كم كم جمعيت متفرق و تظاهرات بوسيله دستجات كوچك بصورت موضعى (در نقاطى كه پليس وجود نداشت ادامه يافت در ساعتى كه اين گزارش تنظيم ميشود ساعت 1700) هنوز هم تظاهرات كوچك موضعى ادامه دارد. هسته مركزى دستجاتى كه مبادرت بايجاد تشنج و مختل ساختن نظم در تهران قم. شهر رى گرديدند بترتيب عبارتند از: 1ـ روحانيون سرشناس كه در راس آنان آيت‏اله خمينى و آيت‏اله قمى و آيت‏اله شريعتمدارى كه مقيم عراق است. 2ـ بازاريان و كسبه طرفدار آيت‏اله خمينى. 3ـ عوامل انجمنهاى اسلامى منتسب به نهضت آزادى. 4ـ برخى از دانشجويان و عوامل طرفدار جبهه ملى. البته سخنرانى‏هاى تعدادى از وعاظ در مساجد مخصوصا نامبردگان ذيل. (فلسفى. حاج شيخ فضل اله محلاتى. حجازى. سيد غلامحسين شيرازى. اعتماد زاده. شيخ جعفر خندق آبادى. شيخ باقر نهاوندى) كه پيش از مرتجع بوجود آورد زيرا اگر تصور شود كه اكثريت مردم ايران باحساسات مذهبى خود بى اعتنا مانده و تبليغات روحانيون مرتجع در آنان بى اثر خواهد شد با زمينه و موقعيت فعلى چنين امرى ممكن نبوده و دامنه تشنجات بصورتهاى مختلف همچنان ادامه خواهد يافت.

قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک جلد 2 فیضیه
 
تعداد بازدید: 1565

آرشیو اسناد