سفر دنیس رایت-سفیر کبیر انگلیس- به تهران و در پی آن پیش بینی محافل سیاسی ایران مبنی بر بروز حوادثی علیه محمدرضا پهلوی 19/3/1342

شماره : 890/ بخش 312 تاريخ : 19 /3 /42 موضوع : وقايع اخير تهران و شهرستانها با آمدن دنيس رايت سفيركبير انگليس در تهران محافل مطلع سياسى تهران پيش بينى مينمودند كه حوادثى در ايران در شرف تكوين است زيرا مشاراليه از كارشناسان معروف وزارتخانه انگليس در ايجاد اغتشاشات و تغيير حكومتها در خاورميانه است و چون دنيس رايت روى سوابق گذشته خود هنگام زمامدارى مصدق مخالفت خود را با دستگاه سلطنت ايران و شاهنشاه با مقامات رسانيده بود لذا محافل سياسى ايران انتظار حوادثى عليه مقام شامخ سلطنت و تضعيف دربار شاهنشاهى را در ايران داشته‏اند و تضاد سياسى آمريكا و انگليس در ايران نيز بيش از پيش باين پيش بينى محافل سياسى جامه تحقق بپوشاند بالاخص اينكه تا حدى مسلم گرديده بود كه شاهنشاه براى اصلاح وضع اقتصادى ـ اجتماعى و سياسى كشور تصميم قاطعى بر ريشه كن كردن عوامل فساد و عقب ماندگى كشور در نيم قرن گذشته گرفته‏اند و در نتيجه اين عوامل كه در درجه اول روحانيون و آخوندهاى وابسته بسياستهاى خارجى (انگليس) و مالكين بزرگ و متنفذ بوده‏اند در مقابل شاهنشاه قرار گرفته كه بدوا با اجراى لايحه اصلاحات ارضى مالكين متنفذ و بزرگ را بزانو در آوردند و سپس روحانيون و آخوندهاى موثر كه با طبقه اول همبستگى مادى داشته و از قبال آنان زندگى مرفه و بدون تلاشى را براى خود ترتيب داده بودند مورد توجه قرار گرفتند و در نتيجه اين دو عامل بزرگ و پيوسته بيكديگر متحدا براى مقابله با اصلاحات عميق شاهنشاه دست بتحريك افكار عمومى و مقدسين و حتى عشاير ايلات وابسته بخود زدند. محافل سياسى مذكور معتقدند چون از يك قرن گذشته مالكين بزرگ و روحانيون معروف هميشه مهره‏هاى كوبنده و موثر شطرنج سياسى دولت انگلستان را در كشورهاى اسلامى و خاورميانه تشكيل ميداده و دستورات و اوامر آنها را در شئون اجتماعى ـ مذهبى سياسى و اقتصادى كشور بمورد اجراء گذارده و باين طريق منافع امپراطورى انگلستان را تأمين مينموده‏اند اين اقدامات اصلاحى شاهنشاه در درجه اول زنگ خطرى براى نفوذ سياسى دولت انگلستان محسوب ميگرديد و در نتيجه براى حفظ منافع خود در ايران اقدام بميدان آوردن مهره‏هاى قديمى خود (ملاكين بزرگ ـ سران عشاير و ايلات فارس و روحانيون معروف) نمودند و بطوريكه مشاهده گرديد هر يك از اين مهره را بنحوى در صحنه مبارزات وارد شده و مشكلاتى ايجاد كردند ولى بيدارى و هوشيارى شاهنشاه و مراقبت دستگاههاى انتظامى مانع به ثمر رسيدن عمليات خرابكارانه آنان گرديد و علت نيز عدم هم آهنگى كامل بين آنان و هم چنين فقدان فرمانده بصير و مطلع بامور سياسى كشور بود و دولت انگليس با اعزام دنيس رايت ستاد فرماندهى خود را در خاورميانه تقويت نمودند و مشاراليه نيز با استفاده از تجربيات و آشنائى با عوامل سياسى كشورهاى عربى و ايران توازنى و همآهنگى كاملى در مبارزات كشورهاى عربى عليه ايران و عواملى كه در ايران بوده‏اند بوجود آورد و نتيجه آن شد كه آيت‏اله حكيم ضمن مذاكره با عبدالناصر و ارتباط با روحانيون ايران زمينه يك انقلاب خونين و مسلحانه را در ايران با همكارى عده‏اى از افسران و امراى سابق ارتش كه از دستگاه رانده شده بودند از قبيل تيمسار بختيار ـ سرلشگر فولادوند فراهم مينمودند و حتى قرار بر مسلح نمودن متعصبين مذهبى كوچه و خيابانها بوده و عشاير فارس نيز از اين دستورات مستثناء نبوده و آنها نيز بموقع خود نقش موثرى را براى حمله بشهرستان فارس و خلع سلاح پاسگاهها و پشتيبانى از انقلابيون داخل شهر داشته‏اند و بطور كلى زمينه يك انقلاب دامنه‏دار در چندين شهرستان مهم كشور از قبيل شيراز ـ قم ـ مشهد ـ تبريز ـ تهران ـ خوزستان و چند شهرستان مهم ديگر فراهم ميشده تا در يك روز معين كه گفته ميشود 27 يا 28 خرداد بوده وارد عمل گردند و انقلابى خونين براه اندازند و تيمسار بختيار نيز با تماس مذاكره با دوستان ارتشى شاغل و بازنشسته مورد اعتماد خود آماده عزيمت بايران بوده است و حتى براى اين منظور بعنوان زيارت در ايام محرم در كربلا بود و فعلاً نيز در بغداد بسر ميبرد. محافل سياسى مذكور معتقدند قصد از اين انقلاب از هم گسيختن رشته‏هاى ارتباطى و فرماندهى كل ارتش در سراسر ايران و عصيان بعضى از فرماندهان ارتش در شهرستانها عليه حكومت مركزى بوده تا باين طريق شاهنشاه را در مقابل يك عمل انجام شده و وضع مغشوش و بى سر و سامانى قرار دهند و در نتيجه همانطوريكه در اين قبيل مواقع متداول بوده فرماندارى يك فرد نظامى و مقتدر ضرورى تشخيص داده شود و تيمسار سپهبد بختيار با همكارى عوامل خود در ايران و توصيه اطرافيان شاهنشاه براى بدست گرفتن زمام امور كشور و سركوبى انقلابيون در سراسر كشور بتهران احضار گردد و مشاراليه نيز بلافاصله با معرفى كابينه نظامى و بازگرداندن چند نفر از امراى ارتش كه مورد حمايت و احترام اكثريت ارتشيان هستند از جمله تيمسار ارتشبد هدايت ـ سرلشگر ضرغام و امثال آنان در درجه اول افكار فرماندهان موثر ارتش را بنفع خود جلب نموده و سپس با گماردن اشخاص وجيه‏المله در راس امور كشورى افكار عمومى مردم را نيز بنفع خود تغيير دهد و پس از چند روز كنترل اوضاع داخلى را با همكارى روحانيون و مالكين بزرگ در يد اختيار خود گيرد و در اين ضمن با كسب قدرت كافى شاهنشاه و درباريان را تحت سلطه خود قرار داده و در صورت لزوم نيز براى تشكيل شوراى سلطنت و يا محدوديت اختيارات شاهنشاه لوايحى تنظيم و بلافاصله نيز با شروع انتخابات حاكم مطلق العنان گردد. ولى قبل از اجراى اين نقشه بر اثر مراقبت دستگاههاى انتظامى و افشاى قسمتى از عمليات روحانيون و ارتباط آنان با كشورهاى عربى مجددا شاهنشاه با استفاده از نيروى ابتكار و تجربيات خود بدوا من غير مستقيم روحانيون را در انتقاد از دستگاهها و شاهنشاه در ايام محرم در مساجد آزاد گذارد و حتى المقدور مخالفت شديد روحانيون را با اقدامات اصلاحى شاهنشاه از پرده خارج و در معرض افكار عمومى و جهانيان قرار دادند و سپس با طرح نقشه قبلى ضمن بازداشت آيت‏اله خمينى و تهييج روحانيون در روز تاسوعا و عاشورا با استفاده از كارگردانى چند نفر از دسته‏سازان بزرگ از قبيل طيب حاج رضائى ـ حسين رمضان يخى و حسين آقا مهدى اجتماعى بطرفدارى از خمينى و روحانيون در تهران و شهرستانها براه انداخته و در خيابانها بگردش در آوردند و بطوريكه مشاهده گرديده روز تاسوعا و عاشورا در تمام مدتى كه دستجات ظاهرا بطرفدارى روحانيون با حمل عكسهاى آيت‏اله خمينى در تهران براه افتاده بودند اصولاً مامورين انتظامى وارد عمل نگرديدند و اين دستجات بتدريج در مسير خود افراد عادى و تهييج شده را بطرفدارى روحانيون وارد اجتماع خود نموده و اجتماعى عظيم ترتيب داد كه اينكه بدوا از مسجد حاج ابوالفتح با يك جمعيت 400 نفرى خارج و پس از طى خيابانهاى تهران و رسيدن بميدان 24 اسفند و خيابان سپه جمعيت بالغ بر 12 هزار نفر گرديد و باين ترتيب روحانيون قبل از اجراى نقشه خود ظاهرا در مقابل يك چنين جمعيت عظيمى از طرفداران خود قرار گرفته و در منابر و مساجد برجزخوانى پرداختند و مردم را تحريك بهم آهنگى با اين جنبش مذهبى نمودند و روز سه شنبه بعد از عاشورا يز همين دستجات از طرف مقامات دولتى مامور حركت در شهر و تخريب و آتش سوزى و انجام عمليات باصطلاح غير انسانى گرديدند و در مدتيكه اين دستجات در تهران و نظاير آنها در شهرستانها مشغول خرابكارى بودند ظاهرا مامورين انتظامى غافلگير شده و تا عصر روز سه شنبه وارد عمليات نگرديدند و عده‏اى از مردم و متعصبين و روحانيون و طلاب و بازاريها نيز كوركورانه وارد عمليات شده و صحنه عمليات كاملاً رنگ خرابكارى از طرف روحانيون را بخود گرفت و عصر روز سه‏شنبه با اعلام حكومت نظامى و تشريح خرابكارى روحانيون را در راديو و جرايد و بزرگ جلوه دادن آن و سپس بازداشت روحانيون بزرگ در تهران و شهرستانها و ساير محركين و كارگردانان اصلى كه ممكن بود در اجراى طرح آينده روحانيون و سفارت انگليس نقش موثرى را داشته باشند توطئه را در جنين خفه كردند و اين نقش ماهرانه شاهنشاه و دستگاههاى انتظامى كشور را از يك انقلاب خونين حتمى و خطرناك رهائى بخشيد. در پرونده تظاهرات 15 خرداد بايگانى شود. شهابى ملاحظه شد. ثابتى دفتر بولتن بخش 332

قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک جلد سوم زندان
 
تعداد بازدید: 1325

آرشیو اسناد