امام خمینی، قیام 15 خرداد و انقلاب اسلامی

بُریهه سلیمی

14 آبان 1398

کتاب «درباره امام خمینی: 15 خرداد و مسئله انقلاب» پنجاه‌وهشتمین کتاب از مجموعه‌ای تحت عنوان «یادها» است ‌که شامل خاطرات مستند حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی است. تمرکز بر قیام 15 خرداد 1342 و نقش امام خمینی و تأثیر این قیام بر حوزه‌های علمیه، موضوع اصلی کتاب است. علی باقری در مقدمه کتاب، ضمن معرفی خسروشاهی، خاطرات وی در این اثر را محصول دو مصاحبه در تاریخ 15 اردیبهشت 1372 و 29 شهریور همان سال توسط خود می‌داند که پس از بازنویسی و ویرایش به چاپ رسیده است. همچنین بر این نکته تأکید دارد که: «پرسش‌ها در متن نیامده و فقط پاسخ‌ها، با مختصری تلخیص نقل شده است.»

خاطرات در دو بخش تدوین شده است. بخش ابتدایی تا صفحه 70 به امام خمینی و روند اتفاقاتی که منجر به قیام 15 خرداد 1342 شده، می‌پردازد. بخش دوم خاطرات، از صفحه 71 تا 302 به امام خمینی و وقایع پس از 15 خرداد تا پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته است و در هر کدام از این دو بخش، خاطرات با عنوان‌هایی آمده‌اند. پیوست‌ها، از صفحه 303 تا 445 شامل سخنرانی و مصاحبه‌هایی می‌شود که در 6 بخش آمده است. در لابه‌لای مطالب کتاب به تناسب نوشتار، از اسناد و تصاویر مرتبط نیز استفاده شده است. بخش‌های پایانی کتاب در صفحات 447 تا 508، شامل اسناد، نامه‌ها، عکس‌ها و بخشی به نام نمایه است.

بخش اول کتاب با عنوان «خاطراتی درباره امام و 15 خرداد» به بررسی شرایط کشور، زمینه‌های شکل‌گیری قیام 15 خرداد 1342 و تفاوت‌های بنیادینی که این قیام با وقایع و اعتراضات سال‌های پیش از آن دارد، می‌پردازد. قیام 15 خرداد قیامی مذهبی بود که روحانیت در آن نقش اساسی داشتند و به سبب مذهبی بودن مردم و تبعیت آنان از روحانیت، مشارکت توده مردم در آن از مشخصه‌های بارز این قیام بود و مشخصاً شخصیت شاه را هدف قرار داده بودند.

راوی از تأکید امام خمینی بر استقلال روحانیت از دیگر احزاب صحبت می‌کند. خسروشاهی در اوایل دهه 40، ابتدا با نهضت مقاومت ملی که شاخه مذهبی جبهه ملی بود و بعدها با نهضت آزادی همکاری ‌کرده است. وی اشاره می‌کند که احزاب عموماً براساس منافع خودشان وارد عرصه می‌شدند. در واقع آن‌ها نمی‌خواستند انقلاب شود و صریحاً گفته بودند که شاه بماند اما فقط سلطنت کند نه حکومت. در ادامه به وقایع پس از 15 خرداد 1342 و دستگیری امام، اتحاد علما و مسئله مرجعیت امام خمینی اشاره می‌شود. چاپ اعلامیه‌هایی علیه رژیم شاه، سخنرانی امام خمینی علیه کاپیتولاسیون، تبلیغات منفی رژیم شاه درباره قیام 15 خرداد 42، جزوات پاسخ‌های آیت‌الله مکارم شیرازی در باب این تبلیغات منفی و نحوه چاپ و پخش اعلامیه‌های نهضت 15 خرداد از دیگر محورهای خاطرات خسروشاهی در این بخش از کتاب است.

بخش دوم کتاب تحت عنوان «خاطرات دیگر درباره امام خمینی و انقلاب اسلامی» با تمرکز بر قیام 15 خرداد 1342 آغاز می‌شود. در ادامه به کتابی از امام خمینی با نام «کشف‌الاسرار» و پرسش و پاسخ‌های خسروشاهی و امام در خصوص این کتاب اشاره می‌شود. دو اعلامیه امام خمینی در اسفند 1341، سخنرانی شاه علیه امام در مشهد، بازرسی منزل امام و این که گزارش‌های کتبی خسروشاهی که در آن اخبار جدیدی را به اطلاع امام رسانده بود، به دست ساواک می‌افتد، این‌که سعید رمضان، داماد حسن البنا (مؤسس جمعیت اخوان‌المسلمین) طی نامه‌ای به خسروشاهی سؤالاتی مطرح می‌کند که با فتوای امام خمینی در پاسخ به آن سؤالات، تبدیل به سندی تاریخی می‌شود، مدرسه دارالتبلیغ قم و نظر امام درباره آن و حاشیه‌های آن مدرسه، دیدگاه امام در خصوص قمه‌زدن و مراسم عزاداری، عکس‌العمل امام در برابر حکم اعدام سید قطب، ابلاغ پیام امام به پاپ، پاسخ پاپ و پیام امام خمینی برای کنفرانس اندیشه اسلامی الجزایر در مهر ماه 1359، محورهایی از مطالب دیگر بخش دوم کتاب هستند.

در بخش «پیوست‌ها»، به نامه‌ها و سخنرانی‌هایی اشاره می‌شود که مرتبط با وقایع مطرح شده در صفحات کتاب هستند؛ از جمله، نامه امام به علمای کاشان در خصوص قیام علیه رژیم شاه، سخنرانی راوی در میزگرد کنگره بین‌المللی امام خمینی و احیاء تفکر دینی و تأثیر امام و انقلاب اسلامی ایران بر دنیای اسلام و مسیحیت، گفت‌وگوی روزنامه قدس با خسروشاهی در خصوص نحوه آشنایی او با امام خمینی و آغاز فعالیت‌هایش، نگاه دیگر کشورها و سرانشان به امام، تأثیر امام و انقلاب اسلامی ایران بر انقلاب‌های شکل‌گرفته در دیگر کشورها.

کتاب «درباره امام خمینی: 15 خرداد و مسئله انقلاب» در سال 1397 در 508 صفحه و با شمارگان هزار نسخه توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج به چاپ رسیده است. گردآورنده کتاب نیز معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی^(ره) است.

 
تعداد بازدید: 2666