نابرابری اقتصادی ـ اجتماعی در دوره پهلوی

زهرا رنجبر کرمانی

04 دي 1400

گرچه در طول دوره پهلوی دوم سطح زندگی تمام طبقات به طور نسبی بهبود یافت، اما بسیاری از شکاف‌های پایدار توزیع منابع به قوت خود باقی ماند و رشد اقتصادی 15 سال آخر حکومت پهلوی منجر به عمیق‌تر شدن نابرابری‌های اقتصادی در میان طبقات و مناطق مختلف کشور گردید. سطح زندگی در روستاها بسیار پایین‌تر از مناطق شهری و بر اساس یک تخمین در اوایل دهه 50 نسبت درآمد شهری به روستایی چهار به یک بود. نابرابری در مسکن، آموزش، تغذیه، بهداشت و دیگر خدمات عمومی کماکان تداوم یافته، تفاوت خدمات عمومی و امکانات زندگی بین مناطق شهری و روستایی و به خصوص بین پایتخت و بقیه کشور زیاد بود. برای نمونه در سال 1354 تعداد افراد نسبت به هر پزشک در تهران 974 نفر، در کشور 2855 و برای مناطق کمتر برخوردار دو تا سه برابر بیشتر از میانگین کشوری بود. همچنین درصد جمعیت لازم‌التعلیم (6 تا 14 سال) که در سال 1351 وارد مدرسه شدند، از 76 درصد در تهران تا حدود 40 درصد در کردستان، سیستان و بلوچستان و دیگر مناطق محروم در نوسان بود. در همان سال 83 درصد خانواده‌های شهری برق و 68 درصد آب لوله‌کشی داشتند. این میزان برای خانواده‌های روستایی به ترتیب 12 و 5 درصد بود.[1] روزنامه اطلاعات مورخ 4 دی 1342 در گزارشی گوشه‌هایی از این نابرابری‌ها را نشان داده از قول خبرنگار خود می‌نویسد:

«ما در سفر جنوب دهی دیدیم که همه مردم آن بدون استثنا کور بودند و به ده دیگری رسیدیم که اهالی آن لخت و عریان در هم می‌لولیدند. ما در این سفر به جزایری قدم گذاشتیم که با ده ‌هزار جمعیت نه حمام دارند، نه مستراح، نه پزشک، و نه قابله. می‌گفت: آب انبار این مردم برکه‌هایی است که از آب باران پر می‌شود و انسان و حیوان به اتفاق از آن آب می‌نوشند. اگر نخلستان بار بدهد، غذایشان خرماست و آرد هسته خرما، و در غیر این صورت از آرد ذرت سیاه نان می‌پزند و آن را خشک خشک می‌خورند. مردم در آنجا هنوز چیزی به نام دوا نمی‌شناسند. .. آنها نه نان دارند، نه آب، نه دوا، نه وسیله ستر عورت، چرا؟ برای اینکه شهری‌ها خرج دارند، شهری‌ها به زندگی لوکس احتیاج دارند، شهری‌ها اتومبیل و خانه ییلاقی لازم دارند و چیزی که باید مملکت تأمین کند این است نه نان و آب و پوشاک و مسکن برای مردم بنادر یا برادران روستایی اهالی بنادر...»[2]

پی‌نوشت‌ها:

 
تعداد بازدید: 1470