07 شهريور 1401
قیام 15 خرداد 1342 آغازی برای یک رخداد مهم پس از کودتای 28 مرداد، یعنی آشکار شدن فاصله میان حکومت و مردم بود. شاه در پی آن بود تا ایران را با بودجه حاصل از فروش نفت به سمت نوسازی فاقد نوگرایی سوق دهد. اصلاحات آمریکایی که او در آن گام نهاد آغازگر نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی بود. سینمای ایران اما گویی در بستر دیگری بسیار دور از تحولات جاری در کشور فعالیت کرده، جریان غالب آن تولید فیلم فارسی و در سال 1343 همچنان مملو از فیلمهای بیمایه و مبتذل بود.[i]
روزنامه اطلاعات در 7 شهریور 1343 از قول وزیر اطلاعات و جهانگردی نوشت:
«... یک برنامه وسیع ارشادی تهیه شده است که تمام دستهها و سازمانهایی که با فیلم سر و کار دارند با شورای عالی فیلم و نمایش در تماس باشند و مسائل خود را مطرح کنند و نظریات ارشادی شورا را بدانند که در آینده مشکلی در کار پیش نیاید؛ زیرا اصولاً همه قوانین و مقررات کنترل و نظارت وقتی باید اجرا شود که تخلفی صورت گیرد، ولی هر گاه دستگاههای دولتی وظیفه صحیح ارشاد را در هر امری به عهده بگیرند شاید به اجرای مقررات نظارت و کنترل و سختگیری اصولاً نیازی نباشد.»[ii]
به نظر میرسد آنچه وزیر وقت «نظریات ارشادی شورا» نامیده است تنها اعمال سانسور در خصوص طرح موضوعات سیاسی در فیلمها بوده است، چه در غیر اینصورت آنهمه فیلم مبتذل مملو از مضامین و صحنههای غیراخلاقی در آن برهه در سینمای ایران ساخته نمیشد. روحانیونی که دغدغههای فرهنگی - اجتماعی داشتند، همواره این موضوع را دستمایه انتقادات خود به حکومت قرار میدادند.[iii]
امام خمینی در سخنرانی مورخ 22 شهریور 1358 در این خصوص میگوید:
«... تمام چیزهایی هم که وسیله قرار داده بودند برای اینکه جوانهای ما را تباه کنند، همه اینها سوغاتهای غرب بود. یعنی بنا بر این بود که وسایلی تهیه بکنند که هم زنها و هم مردها را تباه بکنند، نگذارند یک رشد انسانی پیدا بکنند. همه وسایل را تهیه کرده بودند برای همین مقصد. در سینما میرفتند، وضع سینما را جوری قرار داده بودند که تباه میکرد....»[iv]
[i]. حسینی، سیداحمد، «تأثیر اوضاع سیاسی بر سینمای ایران»، میرداماد، پاییز 1396، ش 8، ص 70 – 77.
[ii]. اطلاعات، س 39، شنبه 7 شهریور 1343، ش 11473.
[iii]. آیتالله طالقانی از جمله روحانیون منتقد به اوضاع سینماها بوده، به دفعات در این خصوص تذکر داده بود، به عنوان نمونه در گزارشی از ساواک به تاریخ 1 دی 1341 چنین آمده است:
«بعد از ظهر روز پنجشنبه گذشته عدهای در حدود 400 نفر جهت استماع سخنان سیدمحمود طالقانی در مسجد هدایت حاضر شدند ... طالقانی به منبر رفته و راجع به فیلمهای سینما که مردم را به سوی فحشا میکشاند و این که سازمان امنیت و دستگاه انتظامی باید جلوی نمایش اینگونه فیلمها را بگیرد مطالبی بیان کرده..." (آیتالله سیدمحمود طالقانی به روایت اسناد ساواک، ج 1، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1381، ص 312).
[iv]. خمینی، روحالله، صحیفه امام، ج 9، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1389، ص 501 – 502.
تعداد بازدید: 933