نهضت امام خمینی
ساواک و جنبش دانشجویی در خارج از کشور
18 شهريور 1401
در اردیبهشت 1339 سه فدراسیون انجمن دانشجویان انگلستان، فدراسیون انجمن دانشجویان در آلمان غربی و انجمن دانشجویان فرانسه برای ایجاد هماهنگی و اقدامات مؤثرتر به یکدیگر پیوسته، کنفدراسیون محصلین و دانشجویان ایرانی در اروپا را تشکیل دادند.[1] دانشجویان ایرانی در آمریکا نیز که در قالب انجمن‌هایی تشکل یافته بودند، از شهریور 1339 - همزمان با فعالیت جبهه ملی دوم در ایران - در مقابل حکومت پهلوی موضع‌گیری کردند. دی 1340 به پیشنهاد کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در اروپا، انجمن دانشجویان ایرانی در آمریکا به آنها پیوسته، کنفدراسیون محصلین و دانشجویان ایرانی خارج از کشور (اتحادیه ملی) را تشکیل دادند. در اولین کنگره کنفدراسیون محصلین و دانشجویان ایرانی خارج از کشور، در قطعنامه‌ای 20 ماده‌ای به سیاست‌های داخلی و خارجی شاه اعتراض و از مبارزات دانشجویی داخل و خارج کشور حمایت شد.[2] فعالیت‌های کنفدراسیون علیه پهلوی اعم از انتشار نشریه، تظاهرات و اعتصاب غذای اعضا توانست توجه سازمان ملل و سازمان‌های حقوق بشری را جلب کند. در پی قیام 15 خرداد و اوج‌گیری نهضت امام خمینی، گرایش‌های اسلام‌گرایانه در بین دانشجویان نیز رشد یافته، به شکل‌گیری اپوزیسیون اسلامی در خارج از کشور انجامید. این دسته از مخالفان، اندک زمانی بعد با عنوان انجمن اسلامی دانشجویان تشکل یافته، مسیر خود را از کنفدراسیون جدا کردند و به عنوان یک جبهه مستقل مخالف حکومت به مبارزه ادامه دادند.[3]
ساواک در هر برهه از فعالیت کنفدراسیون و برای مقابله با جنبش آزادی‌خواهانه دانشجویان از حربه‌ای خاص استفاده کرده، شیوه‌ای جدید به کار می‌بست. شناسایی دانشجویان معترض و ناراضی از طریق نمایندگی‌های وزارت امور خارجه و ساواک در کشورهای اروپایی و آمریکا، لغو گذرنامه تحصیلی، اخراج دانشجویان و نفوذ به مجموعه کنفدراسیون از آن جمله بود.[4] گزارش ساواک مورخ 18 شهریور 1343 با موضوع «کنگره جبهه ملی در آمریکا» در همین خصوص است:
«در کنگره دانشجویان مقیم آمریکا که از تاریخ ۲۸ اوت (6 شهریور) الى 2 سپتامبر (۱۱ شهریور) در شهر اوبارنا تشکیل یافته بود، تصمیم گرفته شده است که نامه‌ای به مراجع عالیرتبه آمریکایی از قبیل سناتور همفری، رابرت کندی و داگلاس فرستاده شود. این نامه در مورد تصمیم اخیر دولت برای الغای پاسپورت عده‌ای از دانشجویانی که فعالیت مضره دارند می‌باشد. در کنگره مذکور دکتر چمران طی یک سخنرانی اظهار داشته است که از اروپا خبر رسیده که دولت و سازمان امنیت به وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌ها و کنسول‌گری‌های دولت‌های اروپایی و آمریکا ضمن مکاتبه دستور داده است که پاسپورت عده‌ای از دانشجویان لغو گردد... سپس دکتر چمران افزده است که اخیراً سرلشگر مزینی کسی که در قتل افشارطوس[5] دست داشته در اروپا است و خیال دارد به اتفاق عده‌ای به لوس‌آنجلس، واشنگتن و نیویورک مسافرت نماید. نامبرده سعی خواهد کرد علیه سازمان‌های دانشجویی اقدام کرده، اداره‌ای به نام اطلاعات ایران در نیویورک تأسیس نماید...»[6]
گفتنی است در سومین کنگره کنفدراسیون جهانی که در دی 1342 برگزار شد، کنفدراسیون متأثر از سرکوب قیام 15 خرداد به نتایج تازه‌ای رسید که تأثیری غیر قابل انکار بر اندیشه و کنش فعالان جنبش دانشجویی باقی گذارد. علیرغم وجود گرایش‌های مارکسیستی و ملی‌گرای غیر مذهبی در کنفدراسیون، از مبارزات روحانیون آزادی‌خواه حمایت و در چهارمین کنگره نیز پیامی خطاب به امام خمینی نوشته از مبارزات ایشان تجلیل و پشتیبانی شد.[7]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. کریمیان، علیرضا، جنبش دانشجویی در ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1381، ص 224.
[2]. همان، ص 227 - 228.
[3]. همان، ص 234 - 236.
[4]. همان، ص 263.
[5]. رئیس کل شهربانی منصوب دکتر مصدق.
[6]. شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1378، ص 57.
[7]. کریمیان،. همان، ص 318.
تعداد بازدید: 779
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
