15 آبان 1402
روزنامه اطلاعات در ستون «جریان روز» 15 آبان 1342 مینویسد:
«با فرا آمدن ماه آذر قرار است دوره سوم سپاه دانش آغاز شود و به قرار مسموع 3500 جوان دیپلمه در این دوره قرار است به عنوان سپاهی دانش به روستاها اعزام شوند. نهضت مبارزه با بیسوادی که یکی از آرزوهای دیرین اصلاحطلبان این کشور بوده ظرف بیست سال گذشته به اشکال مختلف از طرف دولتها عنوان و اجرا شده ولی هیچگاه متأسفانه شکل ثابت و نافعی به خود نگرفته بود تا آنکه شاهنشاه تشکیل سپاه دانش را ابتکار و اراده فرمودند و ضمن اصول ششگانه انقلاب سفید ایران تشکیل سپاه دانش نیز به معرض رأی عمومی گذارده شد و به تصویب ملی[!] رسید... آری برخلاف آنچه انتظار میرفت و گفته میشد تا امروز که در آستانه سومین دوره سپاه دانش قرار گرفتهایم حتی یک نمونه دیده نشده که میان سپاهیان دانش این جوانان نورسیده وطن که عهدهدار یک چنین خدمت بزرگی به وطن میباشند با مردم روستا اختلافی و اتفاق ناگواری رخ داده باشد...»[1]
همایون کاتوزیان در کتاب «اقتصاد سیاسی ایران» در برآورد سپاه دانش مینویسد:
«از آنجا که سپاه دانش منحصراً به سوادآموزی در نواحی روستایی میپرداخت کارنامه فعالیتهای پانزده ساله آن[ 1342-1357] بسیار ضعیف بوده است. از جمله ضعفهای آن را باید مبالغ قابل ملاحظه و فزایندهای به حساب آورد که با سر و صدای زیاد برای این طرح کاملاً تبلیغاتی خرج میشد. از این گذشته رفتار کاملاً تحقیرآمیز بسیاری از مشمولان جوان تحصیلکرده با روستاییان، ناخرسندیها و نابسامانیهای گستردهای را در دهات و شهرکهای روستایی به بار آورد. آنها شاگردان و بیمارانشان[2] را به طرق مختلف استثمار میکردند. فحشا را در میان مردم ساده روستا رواج دادند و در مواردی مرتکب تجاوز به عنف شدند بدون اینکه مجازات شوند و مانند اینها. در واقع برخی از گزارشهای شاهدان عینی به چشم انسان اشک میآورد: در سال 1344 یک افسر سپاه بهداشت که دکتر داروساز بود و گروهبان دستیارش به ترتیب دو دختربچه نه و ششساله را برای ارضای تمایلات جنسی خریدند. در این مورد مافوقشان که جوان با وجدانی بود، چند ماه بعد به ماجرا پی برد و هر دو را دستگیر کرد و برای محاکمه فرستاد. با وجود این آنها مجازات نشدند.[3] به هرحال این طرحهای انقلاب سفید نتیجهای مهم و یکسره ناخواسته داشت: این طرحها مردان تحصیلکرده باوجدان را با حقایق زندگی و روابط اجتماعی حاکم بر کشورشان آشنا کرد و از این رهگذر چیزهای زیادی به آنها آموخت، حتی اگر آنها نتوانستند چیز زیادی به دیگران بیاموزند.»[4]
پینوشتها:
[1]. اطلاعات، س 38، چهارشنبه 15آبان 1342، ش 11237.
[2]. مربوط به سپاه بهداشت که در سال 1343 به عنوان اصل هفتم انقلاب سفید به اصول ششگانه اولیه افزوده شد.
[3]. ادعای نویسنده مبتنی بر گفتگو با افسر مافوق مجرمان است.
[4]. همایون کاتوزیان، محمدعلی، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز، 1374، ص 336.
تعداد بازدید: 780