فاجعه فیضیه؛ خشم، تأثر و احساس تکلیف مراجع عظام

ساواک در گزارشی به تاریخ 28 اردیبهشت 1342 می‌نویسد: «یک برگ اعلامیه پاسخ آیت‌الله گلپایگانی به تلگراف آیت‌الله حکیم وسیله مأمورین به دست آمده است.»[1] متن پاسخ آیت‌الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به تلگرام آیت‌الله العظمی حکیم[2] مورخ 28 فروردین 1342 به این شرح است: «بسم اللّه الرحمن الرحیم حضرت آیت‌الله آقای حکیم دامت برکاته، تلگراف شریف زیارت و حسن تأیید و حمایت حضرت عالی موجب تسلی خاطر و مزید تشکر گردید.

من آنچه شرط بلاغ است با تو میگویم!

در 27 اردیبهشت 1342 ساواک قم در گزارشی با موضوع «وضع عزادارى در ایام محرم و صفر» می‌نویسد: «از تاریخ 25 /2 /42 جلسه درس طلاب تعطیل شده است و اشخاصی که باید به خارج از قم مسافرت نمایند خود را مهیاى عزیمت می‌نمایند. آقایان خمینى و شریعتمدارى به طلابى که ایام مذکور به خارج می‌روند دستور داده‌اند که در منابر ترس نداشته باشید و بگویید دولت و شاه بى‌دین هستند و قرآن را می‌خواهند از بین ببرند.

آینده تیره و تاریک است

در 26 اردیبهشت 1342 آیت‌الله سید محمدهادی میلانی خطاب به امام خمینی نامه‌ای به شرح زیر نگاشت: «بسم اللّه الرحمن الرحیم حضرت مستطاب حجت‌الاسلام و المسلمین آیت‌الله آقای حاج آقا روح‌اللّه خمینی دامت برکاته، با اهدای سلام و تحیت وافر از مساعی جمیله در راه تمشیت مصالح دین و ملت تقدیر نموده و از درگاه متعال صحت و سلامتی جنابعالی را مسئلت می‌نمایم. از حال صدمه‌دیدگان و مجروحین اهل علم قم[1] که به دستور سازمان‌های انتظامی ‌مدتی قبل از بیمارستان اخراجشان کرده‌اند، اطلاع تفصیلی نداشته و بسی نگرانم.

بازداشت در مکه

سال 1341 شاه به قم سفر کرد. در آن سال من [آیت‌الله محمدصادقی تهرانی] که استاد دانشکده الهیات بودم، در قم حضور داشتم. شاه در صحن حضرت معصومه(س) سخنرانی کرد. او از علماء به عنوان «معممین» نام برد و گفت: «این آقایان معممین زیر عمامه‌هایشن کاه است، فهم ندارند، اینها می‌گویند هنوز باید با الاغ مسافرت کرد. اصلاً وسایل جدید را که صنعت پیش‌پای بشر گذاشته است، اینها قبول ندارند. اینها فناتیک هستند. مرتجع هستند!» او این حرف‌ها را زد و کسی جواب آن نامرد را نداد.

فیلم: تأسیس روزنامه آیندگان توسط داریوش همایون

داریوش همایون عضو حزب سومکا، حزبی ناسیونالیسم با ایدئولوژی نازیسم و نژادپرست، بود. هنگامی که دولت هویدا برای مطبوعاتِ منتقد محدودیت ایجاد کرد، همایون با گودوین رئیس سازمان جاسوسی سیا ارتباط داشت و روزنامه آیندگان را برای رقابت با اطلاعات و کیهان تأسیس کرد.

مصادیق فسادی که کم هم نبود!

ساواک در گزارشی به تاریخ 22 اردیبهشت 1341 می‌نویسد: «در ساعت 11:00 روز دوشنبه 21 /2 /41 آقای سیدمحمود طالقانی طبق معمول به منبر رفته و بعد از قرائت آیاتی از قرآن مجید اظهار داشت: امروز در خصوص فساد و طرق مبارزه با آن صحبت می‌کنیم و بعد از ذکر چند حدیث و روایت نتیجه گرفت که فساد یعنی چه؟... فساد یعنی آزاد گذاردن فیلم‌ها و صور قبیحه خارجی و تهیه فیلم‌های ایرانی؟[1] و در اینجا به مقاماتی که از صاحبان استودیوها رشوه می‌گیرند اشاره نموده و گفته است [نام]کلیه اشخاص را دارم، اگر بخواهند پرده دری کنم حاضرم یک‌به‌یک را روی منبر نام ببرم.

هراس رژیم از یادبود شهدای فیضیه

ساواک در گزارشی به تاریخ 21 اردیبهشت 1342 می‌نویسد: «طبق اطلاع قرار است عده‌ای از دانشجویان دانشگاه وابسته به جبهه ملی در مجلس فاتحه مسجد ارک[1] شرکت نموده و سپس به طرف بازار عزیمت و تظاهراتی بعمل آورند.»[2] گفتنی است به مناسبت چهلم شهدای مدرسه فیضیه مجلس ترحیمی از سوی آیت‌الله العظمی حکیم در مسجد ارک تهران تدارک دیده و اطلاعیه‌ای در این زمینه از سوی نماینده ایشان سیدابراهیم طباطبایی صادر شد. مأموران حکومت اما با محاصره مسجد ارک از برگزاری آن جلوگیری کردند. به این سبب زد و خوردی میان مردم و مأموران رخ داده، عده‌ای دستگیر شدند.

نصایح مراجع و گوش ناشنوای حکومت!

ساواک در گزارشی با موضوع «ملاقات با آیت‌الله گلپایگانی» به تاریخ 20 اردیبهشت 1343 می‌نویسد: «بنا به دعوت آقای گلپایگانی اینجانب [رئیس ساواک قم] با مشارٌالیه ملاقات و اظهار داشتند دولت بایستی به وضع شمال و کنار دریا توجه بیشتری نماید. در گذشته اشخاص و زنان مایوپوش فقط در دریا و کنار دریا اکتفا می‌کردند ولی حالا شنیده می‌شود با همان وضع زننده به شهرهای شمال هم می‌آیند.

حفاظت از رئیس پلیس تبریز

هر سال از روز چهارم یا پنجم محرم بعد از روضه‌خوانی در مساجد و تیمچه‌های بازار، دسته‌های عزادار با کیفیتی بسیار متین و باوقار در بازار به راه می‌افتند و تا نزدیکی‌های غروب به آخر بازار رسیده و مراسم عزاداری پایان می‌پذیرد، آن سال روز عاشورا مردم باهوش و با استعداد تبریز به رهبری روحانیت آگاه چنان تشخیص دادند که به جای یزید و ایادی او بر سر یزید زمان و دژخیمان او فریاد کشند، لذا مراسم عزاداری آن روز [سال 42] به یک تظاهرات خشم‌آلود (دمونستراسیون) مبدل شد.

فاتحان مدرسه فیضیه قم!

در 18 اردیبهشت 1342 آیت‌الله العظمی‌خویی - از مراجع عظام نجف - به نامه جمعی از علمای ایران درباره فاجعه مدرسه فیضیه چنین پاسخ داد: «آقایان محترم علمای اعلام دامت برکاتهم، مکتوب آن جنابان واصل و از مضمونش که شارح اوضاع اسف‌انگیز ایران بود اطلاع حاصل گردید. حملات ناجوانمردانه دولت بر حریم مقدس اسلام و مبارزه با روحانیت بوسیله تبلیغات و سر نیزه و تجاوز افرادی که فاقد اصول انسانیت و وجدان می‌باشند بر طلاب علوم دینیه و کتب مقدسه و هتک از علمای اعلام در مرکز و...