از همان اول خطا بود نحوه کار ای وزیر!

ساواک در گزارشی مورخ 9 شهریور 1343 می‌نویسد: «روز گذشته تعداد زیادی از اعلامیه پلی‌کپی‌شده پیوست که تحت عنوان نامه سرگشاده خطاب به آقای نخست‌وزیر[1] علیه امیرعباس هویدا، وزیر دارایی، تنظیم گردیده به پست ریخته شده است.»[2] این نامه که از سوی «جمعیت ترقیخواهان وزارت دارایی» و خطاب به هویدا تهیه شده از وی خواسته که به عدم اطلاع «از امور مالی و اقتصادی» اعتراف کند. به باور تهیه‌کنندگان، ناآشنایی هویدا به اوضاع وزارت دارایی سبب شده که وی...

امواج نهضت به مشهد می‌رسد...

ساواک در گزارشی به تاریخ 8 شهریور 1341 می‌نویسد: «آقایان ناصر مکارم و حجتی کرمانی که از گردانندگان مجله مکتب تشیع[i] در قم می‌باشند و از لحاظ طرز تفکر پیرو عقاید آقای طالقانی می‌باشند، چند روز پیش جهت دیدار دوستان و زیارت به مشهد آمده‌اند. در ملاقاتی که در مدرسه نواب از ایشان به عمل آمد، آقای مؤمنی دانشجوی معقول[و] منقول از ایشان درخواست نمود تا اینکه یک سخنرانی همگانی در کانون نشر حقایق اسلامی[ii] به عمل آورد و مورد قبول ایشان قرار گرفت لکن چون آقای...

سوغات غرب برای تباهی جوانان

قیام 15 خرداد 1342 آغازی برای یک رخداد مهم پس از کودتای 28 مرداد، یعنی آشکار شدن فاصله میان حکومت و مردم بود. شاه در پی آن بود تا ایران را با بودجه حاصل از فروش نفت به سمت نوسازی فاقد نوگرایی سوق دهد. اصلاحات آمریکایی که او در آن گام نهاد آغازگر نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی بود. سینمای ایران اما گویی در بستر دیگری بسیار دور از تحولات جاری در کشور فعالیت کرده، جریان غالب آن تولید فیلم فارسی و در سال 1343 همچنان مملو از فیلم‌های بی‌مایه و مبتذل بود.[i] روزنامه...

مرگ دسته‌جمعی، عروسی است

در ایام فاطمیه در سال‌های 41 ـ 42 اسدالله علم؛ نخست‌وزیر خانه‌زاد شاه طی مصاحبه‌ای گفته بود: آخوندها می‌گویند ما باید به دوران سابق برگردیم و کجاوه سوار شویم و از این قبیل حرف‌ها. این مطلب را روزنامه‌ها تیتر کرده بودند. من آن روزها دو تا مجلس سخنرانی داشتم. در آن مجالس نسبت به سخنان او واکنش بسیار شدیدی نشان داده و گفتم: ‌این خانه بیرجند (منظور اسدالله علم) خیال می‌کند با رعایای بیرجند طرف است. ما حرفمان این است که شما چرا کشتی‌سازی و هواپیماسازی...

برنامه‌های توسعه؛ بایدها و نبایدها...

روزنامه اطلاعات در 6 شهریور 1341 نوشت: «بعد از ظهر امروز جلسه بررسی برنامه سوم در سازمان برنامه تشکیل می‌شود و در آن اسدالله علم نخست‌وزیر و چند تن از وزیران شرکت خواهند داشت. ... تاکنون بیش از دو سوم قانون برنامه سوم در جلسات دولت و سازمان برنامه مورد بررسی قرار گرفته و تأیید شده است. دولت در نظر دارد قانون برنامه سوم را تا بیستم شهریور ماه به تصویب برساند.»[i] طی 30 سال برنامه‌ریزی برای توسعه کشور در دوره پهلوی دوم شیوه‌ها و راهبردهای مختلف –...

سوغات جانسون برای ایرانیان؛ اصلاحات ارضی و کلاه سبزها

در تابستان 1341 لیندون جانسون معاون کندی – رئیس‌جمهور وقت آمریکا - برای ارزیابی اوضاع ایران عازم تهران شد. در این سفر که به توصیه کندی صورت گرفت، جانسون دو مأموریت داشت، مطمئن ساختن شاهِ نگران ایران از ادامه پشتیبانی دولت آمریکا و تشویق او به اجرای اصلاحات اقتصادی - اجتماعی اساسی. در دستورالعمل رئیس‌جمهور آمریکا گفته شده بود «به شاه تأکید شود که تمایل ما کوشش در ادامه پیشرفت و اجرای برنامه‌های اصلاحی است... به گمان ما اهمیت مسائل داخلی ایران بیش از...

انتخابات و مردمی که مشتاق اشغال آخر صف هستند!

روزنامه اطلاعات در سرمقاله روز 4 شهریور 1342 خود نوشت: «دیروز در محفلی صحبت بود که تاکنون فلان مقدار کارت الکترال در تهران تقسیم شده و حال آنکه انتظار می‌رفت این دوره عده بیشتری از مردم در انتخابات شرکت کنند. در جواب این ایراد مرد بصیر مطلعی... گفت: شما روحیه ایرانی را مگر نمی‌شناسید؟ ایرانی‌ها نوعاً این طورند که هر کاری را در آن آخرین لحظات و آخرین فرصت در کمال عجله و شتاب انجام می‌دهند و به علاوه خیلی از ایرانی‌ها دوست دارند آخر صف را اشغال کنند و...

انحلال مجلس؛ دستاورد انتخابات آزاد و دموکراسی ملوکانه!

روزنامه اطلاعات در شماره روز سوم شهریور 1341 از اعلام رأی دادگاه درباره متهمین انتخابات تابستانی خبر داده می‌نویسد: «به موجب رای دادگاه از ۳۷ نفر متهمین این پرونده که در جلسات دادگاه شرکت کرده بودند، ۱۷ نفر هر یک به دو ماه زندان قابل خرید به قرار روزی ۵۰ ریال و چهار نفر هر یک به شش ماه زندان تأدیبی و 4 نفر هر یک به سه ماه زندان محکوم شدند و ده نفر از متهمین این پرونده از اتهامات منتسبه برائت حاصل کردند.»[1] در تابستان 1339 و در دوره نخست‌وزیری منوچهر...

سلسله پهلوی و تنزل «رجل سیاسی» به «نوکر اعلیحضرت همایونی»!

ساواک در گزارشی به تاریخ دوم شهریور 1343 می‌نویسد: «صبح روز جمعه مورخه 30 /5 /43 جلسه منزل آقای سیدجلال‌الدین تهرانی[i] با شرکت قریب شانزده نفر... تشکیل گردید... آقای تهرانی برای اولین بار ضمن اشاره و تأیید روش فرمانروایی نهرو[ii] سازمان امنیت را تحقیر و محکوم نمود و زندانی‌های قزل‌قلعه را نشانه وحشت دولت‌ها از مردم معرفی کرد و گفت چون نهرو شخصیت داشت موفق شد بدون اینکه مردم را به زنجیر بکشد احزاب و ملت‌ها و مذهب‌های مختلف و متضاد قاره هند را با چهارصد...

جلوگیری از انقلاب: جان اف. کندی و ترویج دموکراسی در ایران

دیوید کالیر بخش اول ترجمه: مرتضی ویسی   *توضیح گروه ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: مقاله زیر در پی پاسخ به این پرسش است که دولت جان اف. کندی چه سیاستی نسبت به ایران در اوایل دهه 1340 در پیش گرفت و در ادامه، این سیاست چه تغییرها و پیامدهایی داشت؟ نویسنده با بهره از اسناد دولتی ایالات متحده، معتقد است کندی تحت تأثیر نظریه‌پردازان جدید به رهبری والت ویتمن روستو باور داشت که در کشورهایی مثل ایران باید برنامه‌های کوتاه و بلند مدت...