زندگی‌نامه سیاسی امام خمینی

اعظم حسینی

زندگی‌نامه سیاسی امام خمینی عنوان کتابی است به قلم محمد حسن رجبی که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال  1378 ش به چاپ دوم رسید. شش سال پس از نخستین ویرایش کتاب، به پیشنهاد ریاست مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مؤلف  بر آن شد تا با تکیه بر منابع جدید و استفاده از چند هزار برگ پرونده امام در اداره کل شهربانی و سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) ابعاد نوینی از زندگی سیاسی امام خمینی را به تصویر کشد و مطالب تازه‌ای به فصول کتاب افزوده  مجددا آن را ویرایش نماید و فصل آخر کتاب را کلا بازنویسی کند.
کتاب حاضر 372 صفحه و فاقد عکس است این کتاب پس از مقدمه و دیباچه دارای شش فصل است.
1- انقلاب و اختناق 2- دوره اول زندگی امام؛ تجربه اندوزی 3- فرصت‌های از دست رفته 4- دوره دوم زندگی امام (1320 – 1340) تلاش در دو عرصه 5- دوره سوم زندگی امام (1340- 1343) مبارزه آشکار 6-  ویژگی‌های مبارزه‌ی امام.
در پایان کتاب فهرست اعلام شامل اشخاص، جای‌ها، فرق و مذاهب، آثار و سپس کتاب‌نامه و نشریات آورده شده و در انتها 252 برگ سند از قبیل اسناد محرمانه ساواک، نامه‌ها و اطلاعیه‌های مراجع درباره حضرت امام و بخشی از پیام‌ها و بیانیه‌های به جا مانده از ایشان ضمیمه شده است.
در بخش مقدمه کتاب نقش قاطع رهبری در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی تصریح شده، و ضرورت پرداختن به «زندگی سیاسی امام خمینی» مورد تأکید قرار گرفته است.
نویسنده در دیباچه کتاب آورده است که بررسی زندگی سیاسی امام بدون اشاره به رویدادهای سیاسی مهم آن دوران صورتی مبهم خواهد داشت. به همین دلیل کوشیده است حوادث و جریانات مهم سیاسی این دوران را به موازات زندگی سیاسی امام،‌ بنا به ضرورت بررسی کند.
وی متذکر می‌شود که منبع اصلی اطلاعات در این نوشتار، سخنان و نوشته‌های امام است؛ زیرا خاطرات منتشر شده نزدیکان، دوستان و شاگردان امام بیشتر مربوط به احوال شخصی و رفتار خانوادگی و جهات معنوی امام می‌شود تا زندگی سیاسی ایشان.
در نخستین فصل کتاب اوضاع سیاسی کشور از انقلاب مشروطه تا کودتای اسفند 1299 که رضاخان سردار سپه در انجام آن نقش اساسی داشته مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. چگونگی حمایت‌های همه جانبه انگلیسها و عوامل موثر برآمدن رضاخان موضوعات قابل توجه و تاملی است که نویسنده در این فصل به آن پرداخته است.
موضوع فصل دوم آغاز زندگی سیاسی امام است. این دوره از سال 1300 ش آغاز و تا سال 1320 ش ادامه دارد. امام در حوزه علمیه قم مدارج علمی را تا عالی‌ترین سطوح طی کرده و به درجه اجتهاد نائل آمد.
 از مطالب فصل سوم وقایع شهریور 1320، پایان دیکتاتوری رضا پهلوی، روی کار آمدن فرزند او محمد‌رضا و حوادث سیاسی مهم کشور نظیر نهضت ملی شدن نفت و توطئه بیگانگان در کودتای 28 مرداد 1332 و نقش محمد‌رضا شاه به عنوان عامل دو قدرت آمریکا و انگلیس در رویدادهای سیاسی ایران است.
فصل چهارم بیانگر فعالیت‌های امام در دو عرصه جامعه و حوزه علمیه است. در سال 1322 ش  امام با نگارش کتاب کشف‌الاسرار به انتقاد از رژیم رضا شاه پرداخت؛ ایشان برخلاف نظر بسیاری از روحانیون و سیاسیون آن زمان، بر این باور بود که در دوره حکومت محمدرضا پهلوی رژیم رضا شاهی هیچ تغییری نکرده و همچنان روابط و مناسبات ناسالم و ساختار نظام سیاسی پیشین به قوت خود باقی است. لذا خواهان تغییرات بنیادین در روابط  و مناسبات آن نظام شد. و همچنین امام به طرح «ولایت فقیه» و حکومت اسلامی نیز پرداختند.
مواضع امام در برابر نهضت ملی و رهبری آن نیز دراین فصل بیان شده است. در عرصه حوزه، فعالیت امام صرف تمرکز و تثبیت مرجعیت در ایران شد. ایشان وقوع هر گونه انقلاب را مسبوق به تحول در حوزه‌های علمیه می‌دانست، بنابراین در این سال‌ها به اصلاح حوزه و تعلیم و تربیت تعداد زیادی از طلاب پرداخت.
موضوع نوشتار فصل پنجم سالهای نخست دهه 1340 ش است که پس از رحلت آیت‌الله بروجردی و اقدامات شاه در جهت تضعیف مراجع و روحانیت قم آغاز شد و با مقاومت روحانیت در مقابل دستگاه حکومتی و نهایتا مبارزه امام با حکومت پهلوی ادامه یافت. ماجرای لایحه انجمن‌های ایالتی ولایتی، اصلاحات ارضی، برپایی رفراندوم 6 بهمن 1341 (انقلاب سفید شاه و ملت)، فاجعه مدرسه فیضیه و سخنرانی روز عاشورا و قیام پانزده خرداد 1342 از حوادث این دوره است.
در بخش دیگری از این فصل اظهار نظر شاه و دولت، احزاب و جمعیت‌های سیاسی، روشنفکران، روحانیت، مقدس مآبان، و رسانه‌های خارجی درباره قیام پانزده خرداد بیان شده است. با وجود  این ارعابات و تهدیدات  رژیم کمترین تردیدی در تداوم مبارزه امام ایجاد نکرد و ایشان با انتقاد و افشای ابعاد سیاست‌های ضد‌اسلامی شاه به رهبری آمریکا، مردم را به هوشیاری و ادامه مبارزه دعوت نمود. ایشان به دنبال سخنرانی معروف افشاگرانه‌اش در رد کاپیتولاسیون (آبان 1343) دستگیر و به ترکیه تبعید شدند.
فصل ششم، فصل پایانی کتاب است که ویژگی‌های مبارزاتی امام خمینی در آن تبیین شده است. در این فصل از مبارزه امام به عنوان مبارزه‌ای دینی و معنوی یاد شده و با بیان اینکه رهبری سیاسی امام به افسانه‌ی جدایی دین از سیاست که دهها سال توسط رژیم پهلوی تبلیغ و ترویج می‌شد پایان داده است، از  به حد کمال رسیدن مبارزات سیاسی-  مذهبی توسط امام سخن رفته است.

 
تعداد بازدید: 5864