کتاب و نشریه

با یاد پانزدهم خرداد

حسن تاریخی (کشاورز)



کتاب با یاد پانزدهم خرداد، مجلد شانزدهم از مجموعه کتابی است که انتشارات وحید تحت عنوان «اسناد و مدارک» در اولین سالهای پیروزی انقلاب اسلامی ایران منتشر کرد. متأسفانه اطلاعات دقیقی از زمان انتشار این کتاب کم حجم وجود ندارد.
کتاب با یاد پانزدهم خرداد متن سخنرانی دکتر ابراهیم یزدی در مورد پانزدهم خرداد است که در سیزدهم خرداد 1355 در جمع یاران خود ایراد کرده بود و نشر وحید توانست پس از پیروزی انقلاب اسلامی آن را به چاپ برساند. در انتهای این کتابچه دلیل این تأخیر سه یا چهار ساله، سانسور و فشار رژیم طاغوتی عنوان شده‌است.
هدف دکتر ابراهیم یزدی، آن‌طور که در ابتدای سخنرانی خود می‌گویند «بررسی شرایط و اوضاع احوال منجر به قیام پانزدهم خرداد و عبرت‌گیری از آن» بود. او در ادامه به پیش‌بینی امام اشاره کرد که فرموده بود: «ایران در آستانه یک انفجار عظیم است»(صفحه 1 کتاب).
دکتر ابراهیم یزدی قیام پانزدهم خرداد را به رعد و برق و طوفانی تشبیه کرده که عوامل آن از سالها قبل کنار هم جمع شده بودند. او تأکید کرد که با وجود فروکش کردن ظاهری این قیام، تأثیراتش هنوز پابرجا است. دکتر یزدی سپس به اعلامیه تازه منتشره امام در دهم خرداد 1355 در نجف اشاره می‌کند. امام دستور داده بودند ملت نباید پانزدهم خرداد را فراموش کند. او به تلاش‌های طاغوت برای فراموشی پانزدهم خرداد و حوادث خرداد 54 در قم پرداخته و از ترس دائمی شاه از قیام 15 خرداد سخن گفت. این که شاه قیام‌کنندگان و انقلابیون را «بیوطن‌های سرخ و مرتجعین سیاه» نامگذاری کرده بود. (ص4)
ابراهیم یزدی در ادامه به شادی مارکسیست‌ها از سرکوب ظاهری روحانیون پس از قیام 15 خرداد می‌پردازد. او از تحقیر 15 خرداد توسط مطبوعات مسکو و مارکسیست‌های وطنی صحبت کرد و ادامه داد که به زودی مردم خواهند فهمید که یاران دلسوز آنها چه کسانی هستند.
در ظاهر، سخنرانی دکتر ابراهیم یزدی، یک سخنرانی عادی در جمع یاران بوده، اما نقطه قوتی که این سخنرانی داشت این بود که در متن آن کل حوادث مربوط به قیام 15 خرداد بازگو شده و تأثیرات آنها در حوادث آتی انقلاب تحت بررسی قرار گرفتند.
تلاش استعمار برای قطع رابطه ملت‌ها با گذشته و فرهنگ و مذهب خود، به‌زعم دکتر ابراهیم یزدی یکی از زمنیه‌های قیام پانزدهم خرداد بوده است. او از ورود نامرئی استعمار از طریق کمپانی‌های تجاری به ایران و هند نیز سخن گفت. از مبارزه‌ای که تشیع به صورت دائم با حکام داشته و از تحریم تنباکو و مشروطه‌خواهی و عقب‌نشینی موقتی استعمارگران. یزدی دوره‌های مختلف استعمار روسیه، انگلستان و امریکا در ایران را بررسی کرده و از قیام‌هایی همچون قیام جنگل نیز یاد می‌کند.
انتقاد دکتر ابراهیم یزدی از حزب توده این بود که آنها به پیروی از یک ابرقدرت بزرگ مثل روسیه اعتقاد دارند و استقلال از ابرقدرتها را نمی‌پذیرند. جنبش ملی شدن صنعت نفت یکی از حرکت‌های ضد استبداد انگلیسی است که دکتر یزدی در ادامه حرفهایش به آن پرداخت.
اما مهم‌ترین بخش کتاب آنجاست که ابراهیم یزدی عوامل قیام پانزده خرداد را از 28 مرداد 1332، مو به مو بررسی می‌کنند. تشکیل نهضت مقاومت ملی توسط آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله زنجانی، پیوستن مردم و بازاریان به مخالفین ملی و مذهبی دولت و عدم استقبال آنها از کمونیست‌ها و مارکسیست‌ها، تصویب لایحه اصلاحات ارضی و اولین مخالفت روحانیون، تلاش شاه برای ایجاد فاصله بین روحانیون و رشنفکران و تحصیل‌کرده‌ها و دستگیری سران نهضت آزادی در بهمن ماه سال 1341، همگی جزو عواملی بودند که به عقیده دکتر ابراهیم یزدی در بروز قیام 15 خرداد نقش اساسی داشتند.
وقتی صحبت به فروردین سال 1342 کشیده شد، بحث مفصل‌تر می‌شود. دکتر یزدی جریان حمله کماندوها به فیضیه را مشروحاً بازگو می‌کند. اعلام حمایت سازمان‌های اسلامی و علمای طرز اول قم از امام خمینی و شایعات ساختگی عوامل شاه در مورد حادثه فیضیه موضوع ادامه بحث است. یزدی اعتصاب غذای زندانیان زندان قصر در اعتراض به حادثه فیضیه و اعزام طلاب به خدمت سربازی را نیز مورد اشاره قرار داد.
در این جلسه اعلامیه امام در عصر عاشورای 1342، مجدداً قرائت می‌شود و در کنار آن به اعلامیه‌ای که نهضت آزادی در اوایل خرداد 1342 تحت عنوان «فضل‌الله المجاهدین...» منتشر کرده بود، پرداخته می‌شود.
دکتر ابراهیم یزدی شعارهایی که مردم در خرداد ماه 42 می‌دادند را بازگو می‌کند. مسیرها و مراکز تظاهرات مردم را شرح می‌دهد و در مورد قطعنامه 10 ماده‌ای که «مهدی عراقی» ایراد کرد صحبت می‌کند. او سپس به شرح دستگیری امام خمینی و قیام 15 خرداد می‌پردازد.
اشاره دکتر یزدی به بازتاب خارجی حوادث 15خرداد و بازگویی آنها از زبان خبرنگاران خارجی، یکی از نکات جالب این سخنرانی است. دکتر یزدی سپس اعلامیه نهضت آزادی در 19 خرداد را قرائت می‌کند. اعلامیه‌ای تحت عنوان «دیکتاتور خون می‌ریزد.»
نتیجه‌گیری خود دکتر یزدی از سخنان خود این است که قیام 15 خرداد شکست سیاستهای امریکا و شاه در برنامه‌های پس از 28 مرداد بود و نقطه عطفی در مبارزات ملت ایران به حساب می‌آمد. به اعتقاد دکتر یزدی قیام 15 خرداد بُعد «جهاد مسلحانه» را به مبارزات سیاسی اضافه کرد. وی ادامه راه 15 خرداد را امری لازم دانست چون به قول او پانزدهم خرداد در عمق خود بذرهایی را کاشت که با خون‌های ریخته شده شکوفا شده و جنبش اسلامی را گسترده‌تر کردند.
متن مصاحبه روزنامه لبنانی «السفیر» با امام خمینی در مورد ادامه راه انقلاب در 2 آذر 1357 و مصاحبه خبرنگار آلمانی با ایشان در 22 آبان همان سال در مورد وضعیت آلمانی‌های مقیم ایران و هم‌چنین مصاحبه خبرنگار نشریه لوموند با امام در همان روز که درباره سرنوشت آتی ایران بود، پایان بخش این کتاب 72 صفحه‌ایست.



 
تعداد بازدید: 4802



آرشیو کتاب و نشریه

نظر شما

 
نام:
ایمیل:
نظر:
تصویر امنیتی:

جدیدترین مطالب

پربازدیدها

© تمامی حقوق برای پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 1342 محفوظ است.