پایگاه‌های انقلاب اسلامی به روایت اسناد؛ ساواک مدرسه فیضیه

رضا سامانی

فیضیه مرکز تکثیر اعلامیه‌ها، نامه‌ها و سخنرانی‌های امام بود و اوّلین مکانی بود که مورد توجه و هجوم نیروهای ساواک و شهربانی قرار گرفت و جزو اماکنی بود که صدمه زیادی را در جریان انقلاب تحمل کرد. با توجه به این سوابق، مرکز بررسی اسناد تاریخی، در بهار سال 1380 اقدام به انتشار کتاب «مدرسه فیضیه»، از سری کتابهای پایگاههای انقلاب به روایت اسناد ساواک نمود تا به بررسی سوابق فیضیه در ساواک و تلاشهای انجام شده برای مبارزه با طلاب این مدرسه علمیه بپردازد. مدرسه فیضیه از اماکنی بود که ساواک از همان روزهای نخست کار خود، نیروهای ویژه‌اش را مأمور نظارت بر آن کرده بود. اوّلین سند این کتاب هم که مربوط می‌شود به تاریخ 12 اسفند 1335، گواه همین نکته است. جزئی‌ترین امور داخلی حوزه علمیه قم از قبیل، تعداد طلاب، مدرسین، طبقه‌بندی درجات علمی، شهریه‌ها مواجب طلاب مورد کنکاش ساواک قرار می‌گرفت تا مبادا حرکتی از دید آنها پنهان بماند. در فصل اوّل کتاب فیضیه که عنوان آن «پیشینه حوزه علمیه قم» است، به خوبی نشان داده شده که ساواک چه نظارت دقیقی را روی فیضیه انجام می‌داد. ساواک از همان ابتدا از نفوذ حوزه علمیه و روحانیون طراز اوّل در مردم و حتی سازمانهای دولتی احساس خطر می‌کرد. در گزارشی که بین روزهای 29 فروردین تا 4 اردیبهشت 1336 تهیه شده، اینگونه آمده است: [رئیس شهربانی قم را در شب احیاء 23 شخصاً دیدم که با درجه سرهنگی در ایوان آئینه که آیت‌الله (بروجردی) نشسته بود و طلاب مشغول تلاوت قرآن بودند، ایشان برخلاف سایرین که نشسته بودند دست بسته مقابل آیت‌الله ایستاده بود، موقعی که آیت‌الله خواست خارج شود، از فاصله ایوان تا درب صحن، بفاصله ده قدم از عقب راه پیش رفت و برای عبور آیت‌الله، مردم را پس و پیش می‌کرد... مسلّم است که با این عمل، دیگر چیزی برای سایر کارمندان نمی‌ماند...]
این نگرانی با درگذشت آیت‌الله بروجردی در فروردین 1340 و مطرح شدن امام به عنوان مرجعیّت شیعه بیشتر شد.
با تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال 1341، در حال و هوای مدرسه فیضیه دگرگون شد و چهره مبارزاتی خود را نمایان کرد. فیضیه تبدیل شد به جبهه سخنرانی‌های امام علیه شاه امام ابتدا از طریق تلگرامهایی، مخالفت خود را با این لایحه به شاه اعلام می‌دارد. پس از اعلام اصول انقلاب سفید از سوی شاه، امام آن را تحریم می‌کند و در نهایت طی یک سخنرانی کوبنده در 7 اسفند 1341 که مصادف با عید فطر بود، مقاصد شوم شاه را رسوا می‌سازد.
این سخنرانی نقطه عطفی برای فیضیه و مطرح شدن آن به عنوان پایگاه امام بود و به همین دلیل ساواک تصمیم به سرکوب و انتقام از فیضیه گرفت.
فصل دوّم کتاب مدرسه فیضیه روایت سختی‌ها و شکنجه‌هایی است که بر سر فیضیه و شاگردان امام وارد شد. این فصل که تحت عنوان «اقدامات سرکوبگرانه ساواک از سال 1342 تا 1357» آغاز شده، حاوی اسنادی است که از سال 1342 تا سال 1357 قلم خورده‌اند و گزارش واضحی است از تلاش نافرجام 15 ساله ساواک برای مبارزه و سرکوب فیضیه. این فصل حاوی اسناد باارزشی است از حمله ساواک به فیضیه در 2 فروردین 1342، کمک‌های خودجوش مردم برای بازسازی فیضیه، تبعید و سربازگیری طلّاب، ترس و وحشتی که سخنرانی امام در 13 خرداد 1342 در دل ساواک انداخت، تلاشهای انجام شده برای دستگیری امام، ادامه مبارزه یاران امام در فیضیه در دوران زندان و تبعید و دستگیری‌ها و شکنجه‌های یاران امام، دسیسه‌های نافرجام مربوط به تخلیه مدرسه فیضیه و در نهایت حمله بعدی به فیضیه و ضرب و جرح طلّاب در 17 خرداد سال 1354 و تعطیلی فیضیه اما چهار فصل بعدی کتاب مربوط می‌شوند به طرحهای موازی ساواک برای کمرنگ کردن و رفع مرکزیت مدرسه فیضیه که بین سالهای 1342 تا 1354 اجرا شدند و همگی با شکست مواجه گردیدند. در این سالها ساواک چهار اقدام اساسی برای زایل نمودن فیضیه انجام داد که به ترتیب عبارتند از 1. سربازگیری طلاب 2. تأسیس دارالترویج و دانشکده اسلامی. 3. تعویض مدیریت مدرسه. 4. بستن مدرسه فیضیه به بهانه تعمیرات و پذیرش طلاب جدید با شرایط جدید.
کثرت شغله‌هایی که فیضیه برای ساواک ایجاد کرده بود گواه دیگری بودند بر اهمیت و مرکزیت فیضیه و تداوم مبارزات آن و همینطور درایت مبارزان. زیرا که تمامی این طرحها خیلی زود با شکست مواجه می‌شدند. و طلاب و روحانیون با کمک حمایت‌های مردمی، در اولین فرصت پاسخ ساواک را می‌دادند به عنوان مثال در سال 1346 که ایده تغییر مدیر مدرسه فیضیه مطرح شد، و آنطور که اسناد این کتاب نشان می‌دهند، مقاومت احمد غروی مدیر وقت مدرسه فیضیه و درایت آیت‌الله گلپایگانی ساواک را به عقب‌نشینی وامی‌دارد.
کتاب «مدرسه فیضیه» که از سری کتابهای پایگاههای انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک است، در بهار سال 1380 توسط مرکز بررسی اسناد تاریخی در 692 صفحه منتشر گردیده و شامل اسناد، اعلامیه‌ها، تصاویر روزنامه‌ها، نامه‌های دستنویس و فهرست اعلام و سایر ضمائم باارزش مربوط به مدرسه فیضیه در دوران انقلاب اسلامی است.

 
تعداد بازدید: 4508