خاطرات سید کاظم اکرمی

جمال غلامی

یکی از راههایی که به وسیله آن می توان از گوشه و کنار یک تحول بزرگ اجتماعی مثل انقلاب اسلامی ایران با خبر شد، نگارش خاطرات مبارزانی است که در این راه قدم برداشته و متحمل ببیشترین سختی ها و شکنجه ها شدند. خاطراتی که خیلی ساده و بی پرده ما را وارد جزئیات دقیقی از یک مبارزه بزرگ انقلابی می کنند. جزئیاتی که شاید نتوان آنها را به سادگی در کتابهای تاریخی دیگر بدست آورد. به عنوان مثال اگر بخواهیم نوک پیکان تحقیقات خود را به سمت سلولهای تاریک زندانها، اتاقهای شکنجه، گروههای انقلابی مخفی و زیر زمینی، فعالیتهای پنهان انقلابی در مساجد و دانشگاه ها و یا شرایط سخت زندگی انقلابیون و امثالهم بگیریم، جز با مرور خاطرات مبارزان و انقلابیون، چیزی دستگیرمان نخواهد شد.

کتاب خاطرات سید کاظم اکرمی، که به قلم مسعود کرمیان و کامور بخشایش نگاشته شده است، یکی از همین مجموعه خاطرات است که می تواند راهنمای خوبی برای ما به سوی مبارزات مخفیانه و همینطور زندانها و شکنجه گاه های پهلوی باشد. سید کاظم اکرمی، متولد 1319 همدان و از فارغ التحصیلان دبیرستان دارالفنون تهران در سال 1338 است. او از سال 1342 زمانی که دانشجوی دوره فوق لیسانس دانشسرای عالی بود، وارد فعالیتهای سیاسی گردید. ملاقات سید کاظم اکرمی با نمایندگان دانشجویان سایر دانشگاهها، اولین حرکت سیاسی وی محسوب می گردد. وی در سال 1351 توسط ساواک دستگیر و تا نیمه شهریور 1351، جمعا به مدت 52 ماه در زندانهای همدان، سنندج و تهران (کمیته، قصر، اوین و قزل قلعه) محبوس و شکنجه شد.

اکرمی پس از انقلاب، مناصب مهمی همچون نمایندگی مردم همدان در مجلس خبرگان، نمایندگی شهرستانهای بهار و کبودر آهنگ همدان در مجلس شورای اسلامی، وزیر آموزش و پرورش در دوره ریاست جمهوری حضرت آیت الله خامنه ای، ریاست پژوهشکده تعلیم و تربیت و ریاست دانشگاه ارشاد دماوند را بر عهده داشته است.

کتاب خاطرات سید کاظم اکرمی در پنج فصل تدوین شده است. فصل اول در مورد سالهای آغازین زندگی، تحصیلات و ازدواج اوست، فصل دوم که به مبارزات سیاسی اکرمی می پردازد، فصل سوم در مورد نحوه دستگیری و سالهای شکنجه و زندان اوست، فصل چهارم خاطرات وی از روزهای پیروزی و همراهی با انقلاب را مرور می کند و فصل پنجم  به خاطرات وی از دوران وزارت آموزش و پرورش تا ریاست دانشگاه تعلق دارد.

در فصل اول، پس از معرفی زندگی خصوصی راوی، وارد دوران کودکی و نوجوانی او می شویم و در مرحله بعد پا به دوران تحصیل او می گذاریم. در بخش دوران كودكی از زبان سیدكاظم اكرمی ‌می‌خوانیم كه : " میهن‌دوستی و ضدیت با ستمگران را هم در آغاز از زندگی پدرم آموختم . او همواره از ترور میرزاده عشقی ، شاعر آزادیخواه ، بدست عمال رضاخان با اندوه فراوان یاد می‌كرد . از سیدحسن مدرس میرزا و كوچك خان جنگلی هم بعنوان شخصیت‌های بزرگ نام می‌برد . در دوره نهضت ملی به رهبری آیت‌اله كاشانی و مرحوم دكتر مصدق ، شب‌های دوشنبه در منزل مادربزرگ مادری‌ام روضه‌ای برپا می‌شد و مرحوم حسین عندلیب‌زاده ، واعظ معروف آن روز همدان و مرحوم سیدعلی اصغر ابطحی برای سخنرانی به آن منزل می‌آمدند . " (صفحه 17)

مرور زندگی تحصیلی سید کاظم در دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترا و همچنین تحصیلات حوزوی از نکات بارز فصل اول هستند. در اواخر فصل، بررسی بعد شخصی زندگی سید کاظم اکرمی، پس از به میان کشیدن مبحث ازدواج او با خانم محترم فرهنگر و دلایل این ازدواج، کم کم حال و هوای سیاسی و مبارزاتی به خود می گیرد و در انتها می بینیم که راوی به شرح اولین دیدار خود با حضرت امام خمینی در سال 1341 می پردازد که از سوی اعضای انجمن اسلامی دانشجویان ترتیب داده شده بود.

اولین مبحث فصل دوم، عاشورای سال 1342 است. سید کاظم در این روز قرار بود که اعلامیه نهضت آزادی را – که در محکومیت اصلاحات ارضی صادر شده بود- در مقابل مسجد حاج سید عزیز الله پخش کند و موفق هم می شود.

او خاطرات مشترکی از روز 15 خرداد به همراه تراب حق شناس دارد: روز 15 خرداد، من و تراب حق شناس در خیابان کاخ سر چهار راه جمهوری فعلی(خیابان شاه سابق) بودیم. از دور دیدیم که در چهار راه استانبول، آتش زبانه می کشدخواستیم جلوتر برویم که پلیس تهدید کرد اگر یک قدم دیگر بردارید تیراندازی می کنیم. ما همانجا ماندیم . چند لحظه بعد، سه ماشین یک رنگ که از ماشین های آخرین مدل آن روزها بودند، به سرعت از این خیابانها به سمت شمال شهر رفتند. مردم همه با هم نجوا می کردند و می گفتند این فرح پهلوی بود که فرار کرد. (صفحه 42)

ظاهرا وقایع 15 خرداد تاثیرات روحی زیادی بر روی کاظم اکرمی گذاشته بود. چون فردای آن روز، او به همراه تراب حق شناس خدمت مرحوم آیت الله مطهری رسیدند  تا با او درد دل کنند و آن بزرگوار هم آنها را دلداری داد و روحیه تخریب شده آنها را سر و سامان داد. (صفحه 45)

 شرح دوستی با تراب حق‌شناس ، حضور در دو جلسه دادگاه نهضت آزادی، بازگشت به همدان ، خاطراتی چند از علامه جعفری ، ذكری از آیت‌اله طالقانی ، تداوم جلسات در همدان از سال 1342 تا سال 1348 ،‌ موضوعاتی هستند كه در آنها به دوران مبارزات سیاسی سیدكاظم اكرمی پرداخته می‌شود . اکرمی خاطرات شیرینی از این سالها در مورد پذیرایی از بزرگان و مبارزانی همچون آیت الله خامنه ای، آقایان هاشمی رفسنجانی، آیت الله مشکینی و ... در منزل خود به میان می آورد. او همچنین درباره آیت‌الله طالقانی اینگونه نقل خاطره می‌كند :" در خصوص آیت‌الله طالقانی باید عرض كنم كه ایشان با آن مقام علمی و مبارزاتی عظیم و بزرگی كه داشتند در سالهایی كه دانشجو و در تهران بودم و در مسجد هدایت خدمت ایشان می‌رسیدم ، هر گاه مرا می‌دید می‌گفت كه اگر به همدان می‌روی سلام مرا به مرحوم آخوند ملاعلی همدانی برسان . چون من شاگرد ایشان بوده‌ام ، این كار برای من كه در آن موقع جوان بودم یك درس اخلاق بود . شخصیتی با آن عظمت در مقابل استاد خود چقدر متواضع بود . " (صفحه 51)

اما فعالیتهای انقلابی او در نهایت منجر به دستگیری و شکنجه وی در زندانهای متعدد بین سالهای 1352 تا 1356 می شود. اکرمی در فصل سوم این کتاب به شرح جزء به جزء این مشقات می پردازد. خاطرات او تحت عناوینی همچون اخراج از تربیت معلم ، دستگیری اول و دوم ، زندان قصر ، زندان كمیته ، با دكتر شریعتی در زندان ، بایكوت در بازگشت به زندان قصر ، یادی از همرزمان ، سراب آزادی در زندان اوین ، رهایی از زندان و شتاب حركت‌های انقلابی بیان می‌شوند

همانطور که گفته شد، فصول چهارم و پنجم به فعالیت های سید کاظم اکرمی در سالهای پس از انقلاب اسلامی اختصاص دارند. در فصل چهارم با سید کاظم در روزهای پس از پیروزی همراه هستیم. او چالشهای متفاوتی را در این مبحث به میان می کشد. از جمله  اولین مجلس خبرگان در باب قانون اساسی ، بحث پرچم کشور ایران، یاد و خاطره ای از آیت‌اله دكتر بهشتی ، روبرویی با آقای بنی‌صدر، گفت و گو با مسئولان سازمان مجاهدین خلق، یادی از شهید دكتر مفتح، حادثه هفتم تیر ، نمایندگی مجلس شورای اسلامی ، چند تذكر كلی به مجلس و دولت و در نهایت استیضاح وزیر کشور.

در فصل پنج هم موضوعات زیر مرور می گردند: وزارت آموزش و پرورش ، طرح تغییر بنیادی آموزش و پرورش ، داستان تاسیس مدارس غیرانتفاعی ، اقدامان بنیادی دوره وزارت، اهم مشكلات آموزش و پرورش در آن روزگار ، سه خاطره از برخورد با نمایندگان مجلس با وزارت، خاطره‌ای از آقای قرائتی، خاطرات جنگ ، ریاست دانشگاه تربیت معلم ، مدیریت گروه علوم تربیتی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و شركت در هیات مدیره كانون زندانیان سیاسی مسلمان قبل از انقلاب.

متاسفانه این کتاب، هیچ تصویری در دل خود ندارد و فهرست اعلام، بخش پایانی آن است. کتاب خاطرات سید کاظم اکرمی خاطرات سیدكاظم اكرمی به كوشش مسعود كرمیان و جواد كامور بخشایش در چاپ اول خود با تیراژ 2500 نسخه در سال 1389توسط انتشارات سوره مهر وابسته به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی انتشار یافته است.

 
تعداد بازدید: 4540