روزشمار 15 خرداد، پائیز 1341

عباس واضح

جلد سوم روزشمار خرداد 1341 از سری تألیفات تحقیقاتی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی است که به کوشش واحد تدوین انقلاب اسلامی در این دفتر به نگارش درآمده است و در نمایشگاه کتاب سال 1393 به نمایش عموم درآمد.
در رابطه با طرح تحقیقاتی  15 خرداد 1342 باید گفت که واحد تدوین تاریخ انقلاب اسلامی، در این طرح، از سال 1376 و با استفاده از منابع داخلی و خارجی اعم از کتاب، نشریات، بولتن های محرمانه و اسناد به بررسی و تحقیق در رابطه با وقایع سالهای 1340 تا 1343 پرداخته است. باتوجه به حجم زیادی از یادداشتها (فیش ها)ی گردآوری شده، چندین مجلد روزشمار از آنها استخراج گردید و جلد پیش روی شما، مجلد سوم از مجموعه روزشمار 15 خرداد 1342ی باشد که به رویدادهای پائیز 1341 پرداخته است. در ادامه فهرستی از اتفاقهای مهم این فصل را مرور می کنیم:
ادامه اجرای قانون اصلاحات ارضی؛ تصویب قانون انتخابات انجمن های ایالتی و ولایتی با اعمال تغییراتی اعم از دادن حق رأی به زنان، برداشتن شرط اسلام برای انتخاب شوندگان، و تغییر سوگند قرآن به کتاب آسمانی در مراسم تحلیف؛ قتل رئیس اصلاحات ارضی فیروزآباد و اعلام حکومت نظامی  در شیراز؛ تلگرام های علما و مراجع به شاه و نخست وزیر و طرح درخواست لغو تغییرات اعمال شده در قانون انجمن های ایالتی و لایتی؛ پاسخ های شاه و نخست وزیر به علما و مراجع؛ اعتراض علنی علما، روحانیون و مراجع در برابر توطئه دولت؛ پشتیبانی گسترده مردم از روحانیون در اعتراض به تصویب نامه دولت؛ تجمع متوالی مردم در مسجد عزیزالله و سخنرانی حجت الاسلام محمدتقی فلسفی؛ لغو تصویب نامه انجمن های ایالتی و ولایتی از سوی دولت؛ شتاب دولت برای صنعتی شدن، هماهنگی با شرایط پیشنهادی امریکا و بانک های جهانی؛ دستگیری و سرکوب سران عشایر فارس و عاملان قتل مهندس ملک عابدی؛ سخنرانی های شاه با مضامین تکراری درباره اهداف اصلاحات ارضی، و لزوم صنعتی شدن کشور.
 مذاکرات بی نتیجه با مقامات کنسرسیوم نفت برای استیفای حقوق مالکانه و درآمد بیشتر از راه فروش نفت خام هم در همین دوره صورت گرفت. در کنار این رویدادها، دولت تلاش می کند بر مشکلات اقتصادی جامعه فایق آید. فراهم ساختن مقدمات تشکیل کنگره اقتصادی، کمیسیون تلفیق وزارتخانه های اقتصادی، صدور مجوز برای چاپ اوراق قرضه از جمله این تمهیدات است. بازرگانی نامتوازن با کشورهای آسیایی نظیر سیلان، هند و ژاپن از یک سو، و تلاش برای تثبیت تعامل دو جانبه با بازار مشترک اروپا، از سوی دیگر، روی دیگر وضع اقتصادی را نشان می دهد. تعطیلی مجلس های شورای ملی و سنا نیز عملکرد اجرایی دولت را از پشتوانه های قانونی دور می کند و این در حالی است که دولت با تردید در تقدم بخشیدن به برگزاری انتخابات دو مجلس یا انجمن های ایالتی و لایتی، عملاً سردرگمی خود را آشکار می کند.
در 14 مهر 1341 لایحه انجمن های ایالتی و لایتی در هیئت دولت به تصویب رسید تصور روحانیون از تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی این است که دولت می خواهد راه را برای فرقه ضاله بهایی باز کند. سه شرط در آن قانون منظور شده بود و اینها با تغییر دادن آنها، هم برای دخالت دادن زنها و هم برای رسمیت دادن به فرقه بهاییت و هم برای محو اسلام، راه را باز کرده بودند. به عقیده یکی از روحانیون سرشناس طبیعی است که برداشتن قید قسم به قرآن و شرط اسلام چیز خطرناکی است و بی شک، باید در برابر آن ایستاد. ولی در اینکه منتخب باید زن هم باشد، آیت الله خمینی فرموده اند، : شما مردها که رأی دادید، چه کردید که آنها بکنند؟! می خواستند یک شعار  مترقی را از دست آنها بگیرند.
در ادامه طی جلسه ای علمای قم در اعتراض به این لایحه پس از بحث و گفتگوهای فراوان و بررسی راه های مختلف، توافق کردند هریک جداگانه برای شاه نامه ای بنویسند و از او بخواهند که لایحه دولت را لغوکند. اما آیت الله خمینی غیر از نوشتن نامه به شاه تصمیم دیگری هم گرفت. او تصمیم گرفت با نوشتن و فرستادن نامه برای روحانیون شهرهای بزرگ آنها را درجریان امر قرار داده و مقدمات اعتراضات گسترده روحانیون و مردم علیه لایحه را فراهم گرداند. وی برای  نامه نوشتن به علمای شهرستان ها شبی را تا صبح بیدار ماند. نامه آقای  خمینی برای علمای مختلف از جمله آقایان میلانی، حسن قمی، حاج میرزا کفایی، آقاشیخ مجتبی قزوینی، سیدحسن تهامی، حسین آیتی، کفعمی (زاهدان)، آقابزرگ شاهرودی، علامه سمنانی، نجات (سمنان)، جلیلی کرمانشاهی (کرمانشاه) فرستاده شد.
آیت الله خمینی در نامه به شاه ضمن اشاره به این که دولت در انجمن های ایالتی و ولایتی اسلام را در رأی دهندگان و منتخبین شرط نکرده و به زنها حق رأی داده.، برنگرانی علمای اعلام و سایر طبقات مسلمین دست گذاشت و درخواست حذف مطالبی را کرد که مخالف دیانت مقدسهو مذهب رسمی مملکت است.
آیت الله بهبانی در نامه ای خطاب به شاه اشاره به جریاناتی کرد که عملاً و عنواناً در مملکت رواج دارد و با شئون قانون اساسی و شرع مبین اسلام منافی و غیرقابل انطباق است و طبعاً موجب تهییج افکار مردم متدین ایران می گردد و با اشاره به تصویب نامه دولت، از شاه درخواست نمود به هر طریق که مقتضی بدانند فوراً اصلاح لازم به عمل آید.
حضرات آیات احمد زنجانی، محمد الموسوی، هاشم آملی و مرتضی الحائری نیز در نامه ای به شاه تأکید کردند که تساوی مسلمان و کافر زن و مرد و قید کتب آسمانی به جای قرآن در لایحه  گذشته از اینکه قدم استواری در امر ترقی واقعی نیست مخالفت با مصالح عالیه اسلام و کشور و مقام سلطنت است و خواهان اصلاح آن شدند.
آیت الله سید کاظم شریعتمداری، آیت الله گلپایگانی، آیت الله مرعشی نجفی و آیت الله عراقی نیز در نامه ای جداگانه به شاه خواهان اصلاح لایحه دولت شدند. همه کسانی که به شاه نامه نوشتند او را با الفاظی محترمانه خطاب کردند. آیت الله خمینی نیز نامه خود را با عبارت حضور مبارک اعلیحضرت همایونی آغاز نمود.
اما پس از اینکه شاه و دولت به اعتراضات علما و امام خمینی در مورد لایحه جواب مثبتی ندادند اعتراضات مردمی، ایجاد تجمعات اعتراض آمیز و سخنرانی های علما شدت گرفت و علنی تر شد و در نهایت در پی همین اعتراضات در واپسین دقایق شبانگاهی چهارشنبه(07 /09 /1341) دولت به آیت الله بهبهانی اطلاع داد که تصویب نامه انجمن های ایالتی و ولایتی غیر قابل اجرا است. این تصمیم که به منزله لغو کامل آن بود در جلسه امشب هیئت دولت گرفته شد. آیت الله بهبهانی این خبر را تلفنی  به برخی از مراجع اطلاع داد.
بعد از نماز مغرب، حجت الاسلام محمدتقی فلسفی برای جمعیت انبوهی که در مسجد ارگ گرد آمده بودند و در میان آنها دانشجویان دانشگاه، روحانیون و شخصیتهای سرشناس و خبرنگاران خارجی به چشم می خوردند، سخنرانی کرد و به افشاگری علیه دولت پرداخت. وی گفت مأمورین و جلادان دولت، روزنامه ها را وادار کرده اند علیه روحانیون مطالبی منتشر نمایند و اینطور وانمود کنند که هدف روحانیون منع شرکت نسوان در انتخابات است. وی تأکید کرد هدف و منظور روحانیون اجرای قانون اساسی، مبارزه با دشمنان اسلام و قرآن، و گرفتن آزادی برای مردم است. فلسفی در این سخنرانی گفت در مملکت ما آزادی وجود ندارد. مجلس در مرگ عمیق فرو رفته، نماینده مردم در بین نیست. تاجر و بازاری ناراضی است برای اینکه هر روز به عناوین مختلف و غیر عادلانه از آنها مالیات گرفته می شود. کارمند ناراضی است که به موقع حقوقش و اضافاتش را نمی دهند. کارگر ناراضی است. وی افزود: ما هم زمانی آزاد می زیستیم آن آزادی را که اجداد ما در زمان پیغمبر (ص) و علی (ع) و عمر داشتند و اکنون مدت مدیدی از آن می گذرد در هیچ یک از ممالک مترقی دنیا نیست. فلسفی در بخش دیگری از سخنرانی اش، گفت طی دو روز گذشته کلمه ای درباره حضور پنجاه هزار نفری مردم در مسجد عزیزالله درج نشده، مدیران جراید می گویند دست ما را بسته اند و آزاد نیستیم که اینکار را بکنیم.
جلد سوم روزشمار خرداد 1341 با 481 صفحه در سال 1393 منتشر گردید و در برگیرنده جزئیات تمام حوادثی است که در این مقاله به آنها اشاره شد.. پس از این مجلد، مجلد های دیگر روزشمار 15 خرداد، در مسیری از روزهای تاریخ ایران قدم بر می دارد که در نهایت به 15 خرداد 1342 خواهد رسید. البته روزشمارهای 15 خرداد، تمامی حوادث پس از قیام را تا انتهای سال 1343 مرور خواهند کرد.

 
تعداد بازدید: 3959