کتاب و نشریه
مبارزات روحانیت و مردم آبادان به روایت اسناد ساواک
الهام صالح
آیتالله عبدالرسول قائمی: یاران امام به روایت اسناد ساواک ـ کتاب پنجاه و دوم/ ناشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات/ 672 صفحه.
لازم نیست مخاطب چندان به ذهن خود فشار بیاورد، یا داخل کتاب، جست‌وجوی زیادی داشته باشد. همین که کتاب را در دست بگیرد، میفهمد با چه کتابی روبه‌رو است. فهرست کتاب، مخاطب را به خوبی راهنمایی میکند. آنچه را در کتاب قرار است با آن مواجه شود، در اختیار او میگذارد و حتی با ارائه این فهرست به مخاطب حق انتخاب میدهد تا مطالبی را که بیشتر مورد نظر اوست، پیش از بقیه مطالب مطالعه کند. حتی اگر فرض بگیریم که مخاطب با این فهرست، اطلاعات کافی به دست نمیآورد، این اطلاعات در «سخن ناشر» به او ارائه میشود.
همین دو ویژگی کافی است تا بدانیم با کتابی مواجه هستیم که قواعد اصولی و اولیه در آن رعایت شده. اطمینان خاطر پیدا میکنیم، راه برایمان باز میشود و همین ما را به سمت ورق زدن کتاب و مطالعه آن ترغیب میکند.
«آیتالله عبدالرسول قائمی»، پنجاه و دومین جلد از مجموعه کتابهای «یاران امام به روایت اسناد ساواک» است. پنجاه و یک جلد پیش از این مجموعه منتشر شده، اما در جلد پنجاه و دوم، باز اطلاعاتی در اختیار مخاطب قرار میگیرد تا او را با سبک و سیاق کتاب آشنا سازد.
اگر این کتاب را کمی ورق بزنیم، پس از 48 صفحه به اسناد موجود در آن میرسیم، اسنادی که شاید در همه آنها نتوان نامی از آیتالله عبدالرسول قائمی پیدا کرد. ذهن، علت انتشار این اسناد را در این کتاب جست‌وجو میکند، اما پاسخ در «سخن ناشر» منتشر شده؛ این اسناد، مجموعهای از اسنادی است که در پرونده آیتالله قائمی در ساواک وجود داشته. این اسناد، از 9 فروردین 1337 تا آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن سال 1357 را دربرمیگیرد.
سخن ناشر همچنین ویژگیهای دیگری را هم داراست که هم جزو ویژگیهای مثبت سخن ناشر به شمار میرود و هم جزو ویژگیهای مثبت کتاب. در این مطلب، درباره اداره کل ساواک و اجزای آن اطلاعاتی ارائه شده است که به درک بیشتر مخاطب از مطالب کتاب منجر میشود.
کتاب «آیتالله عبدالرسول قائمی» پس از سخن ناشر به معرفی آیتالله قائمی و فعالیتهای وی میپردازد. این معرفی، شامل زندگینامه کوتاهی از او و همچنین اوضاع فرهنگی و اجتماعی آبادان است.
«فعالیتهای سیاسی آیتالله قائمی تا پیش از 15 خرداد 1342»، «فعالیتهای سیاسی آیتالله قائمی در دهه 40»، «فعالیتهای آیتالله قائمی در دهه 50»، «اقدامات فرهنگی و اجتماعی آیتالله قائمی در آبادان»، «ویژگیهای اخلاقی و سیره علمی آیتالله قائمی» و «شروع جنگ تحمیلی و ارتحال آیتالله قائمی»، عناوین برخی از بخشهای زندگینامه وی به شمار میرود. در بخشی از کتاب درباره نقش آیتالله قائمی در بسیج مردم آبادان در قیام 15 خرداد 1342 چنین میخوانیم: «آیتالله قائمی که یکی از ارکان استان خوزستان و از پیشگامان نهضت اسلامی به حساب میآمد، با شروع نهضت حضرت امام خمینی(ره)، گمشده خود را در وجود ایشان یافت و با تلاشهای مستمر خویش هر گونه اقدام و حرکت امام(ره) را مورد تایید و حمایت قرار داد. وی با صدور اعلامیههای مختلف در جریان رویدادهای سال 1342 نقش بسیار مهمی در تبلیغ اندیشههای امام(ره) بر عهده گرفت.»
وی همچنین یکی از علمای آبادان بود که در واکنش به تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه و عراق اعلامیه منتشر کرد. در بخشی از یکی از این اعلامیهها که جزو اسناد ساواک است، چنین نوشته شده: «خبر تبعید آن حضرت موجب تاثر عامه شیعیان بالاخص جامعه روحانیت گردید. بسیار جای تاسف است که مرجع بزرگ و عالیقدری چون جنابعالی به جرم بیان حکم شرع مقدس به خارج از کشور تبعید و هزاران نفر از فضلا و دانشجویانی که از محضر مبارک آن حضرت پیشوای معظم استفاده میکردند سرگردان و اشک ریزان باشند.»
پنجاه و دومین مجلد از مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک، پس از زندگینامه و بررسی فعالیتهای آیتالله قائمی در جریان انقلاب اسلامی، بخش اسناد را دربرمیگیرد. تاریخ اولین سند به 19 فروردین 1337 بازمیگردد. فروردین سال 1337 همان زمانی است که ساواک آبادان تشکیل شده، سندهای موجود در پرونده آیتالله قائمی نیز به همین تاریخ به بعد بازمیگردد، اما وی مدتها پیش از این تاریخ به فعالیتهای انقلابی میپرداخته است. تاریخ آخرین سند نیز 13 آذر سال 1357 است. همه این اسناد برای آسانتر شدن کار مخاطب به ترتیب زمانی رویدادها تنظیم شدهاند.
«جلسه هفتگی روحانیون»، «مسافرت عبدالرسول قائمی دیزیچه»، «جلسه روحانیون در مدرسه علمیه»، «اظهارات شیخ عبدالرسول قائمی»، «شیخ محمود رستگاری»، «گفت‌وگوی دوستانه در مدرسه علمیه قائمی» و «سید احمد مصطفوی خمینی فرزند آیتالله خمینی متولد 1324»، برخی از موضوع‌های این اسناد را تشکیل میدهند.
در یکی از این اسناد با موضوع «حاج عبدالرسول قائمی» که از ساواک تهران به تیمسار ریاست مدیریت کل اداره سوم ساواک ارسال شده، چنین نوشته شده است: «به طوری که طی اطلاعیه شماره 20 /12836 الف مورخه 12 /6 /43 اعلام گردیده است نامبرده بالا امام جماعت مسجدی در شهرستان آبادان میباشد و برای مدت کوتاهی به تهران آمده و آدرس معینی ندارد. معهذا به ساواک جنوب شرق دستور داده شد به مامور مربوطه ابلاغ نمایند چنانچه فعلا در تهران اقامت دارد اعمال و رفتار وی را تحت نظر قرار دهند.»
متن تایپ شدهای در کنار کپی اصلی اسناد موجود است. ویژگی متنهای تایپ شده هر سند هم این است که حروفچینی آنها بر اساس نگارش جدید صورت گرفته و در جمله نویسی آنها هیچ تغییری داده نشده است. ضمن اینکه متن تصحیح شده سندهایی که دارای غلط تایپی و املایی است نیز داخل قلاب ذکر شده است. فهرست اعلام نیز در این کتاب وجود دارد که به خوبی در توضیح آن به این موضوع اشاره شده است که: «اعدادی که سیاه‌تر و برجستهتر نمایانده شده به شرح موضوع یا زندگینامه فرد مورد نظر مربوط میباشد.»
در این کتاب، از ارائه اطلاعات دقیقتر و جزییتر به مخاطب دریغ نشده است تا حدی که حتی مواردی مانند زندگینامه مختصر افراد و شرح برخی از وقایع تاریخی نیز در حاشیه اسناد گنجانده شده است. همه اینها جزو ویژگیهای مثبت کتاب به شمار میرود. با وجود چنین نقاط قوتی میتوان از نقطه ضعفهایی مانند استفاده از عکسهای کم کیفیت چشمپوشی کرد. این موضوع قابل درک است که یافتن عکسهایی با کیفیت لازم از آن دوره چندان کار آسانی نبوده است.
آیتالله قائمی که در سال 1275 هجری شمسی در اصفهان به دنیا آمده بود، علوم اسلامی را نزد مرحوم آقا شیخ فرجالله شریعت آموخت و در سن 19 سالگی برای تحصیل به حوزه علمیه اصفهان رفت. در نجف اشرف نیز از محضر افرادی مانند میرزا محمد حسین نائینی، شیخ ضیاءالدین عراقی و آقا سید ابوالحسن اصفهانی استفاده کرد. وی که در پیروزی انقلاب اسلامی، نقشی موثر داشت، در سال 1372 از دنیا رفت و پنجاه و دومین جلد از مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک به خوبی زندگی و مبارزات وی را در قالب اسناد ساواک به تصویر کشیده است. این کتاب اما فقط شرح مبارزات وی نیست، بلکه سیر مبارزات روحانیت و مردم آبادان را نیز بیان میکند.
تعداد بازدید: 4003
آرشیو کتاب و نشریه
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
