شهید آیت اللّه سید اسد اللّه مدنی در سال 1293 هـ ش‏ (1323 هـ ق)در دهخوارقان(آذرشهر)دیده به جهان‏ گشود.پدر ایشان،محرم آقا میر علی در بازارچه آذرشهر، شغل بزازی داشت.شهید مدنی در چهار سالگی،مادر و در 16 سالگی،پدر خود را از دست داد و دوران‏ کودکی را با رنج و زحمت و سختی به پایان رساند. وی در عنفوان جوانی،به قصد کسب علم و کمال، به شهر مقدس قم عزیمت کرد و به رغم مشکلات‏ فراوان شخصی ناشی از درگذشت پدر و استبداد عصر رضاخانی،با پشتکار وافر به تحصیل علوم دینی مشغول‏ شد.1او در حوزه علمیه قم،پس از گذراندن مراحل‏ مقدماتی،از محضر اساتید بزرگ فقه و اصول و فلسفه‏ بهره‏مند گردید.مدتی پای درس مرحوم آیت اللّه حجت‏ کوه‏کمری و آیت اللّه سید محمد تقی خوانساری حاضر شد و مدت چهار سال نیز در محضر امام خمینی قدس‏ سره حضور یافت و از دروس فلسفه و عرفان و اخلاق‏ ایشان بهره‏مند گردید.

سید اسد اللّه مدنی،پس از مدتی به نجف اشرف هجرت‏ کرد و در حوزه علمیه نجف اشرف،در کنار تکمیل‏ تحصیلات عالی خویش،تدریس در سطوحک مختلف را شروع کرد و به دستور مرحوم آیت اللّه حکیم،کرسی‏ تدریس لمعه،رسائل،مکاسب و کفایه را به عهده گرفت‏ و در اندک زمان،جزو اساتید معروف حوزه علمیه نجف‏ اشرف به شمار آمد.شهید محراب،در نجف اشرف در درس خارج مرحوم آیت اللّه سید عبد الهادی شیرازی و مرحوم آیت اللّه حکیم و مرحوم آیت اللّه خوئی شرکت‏ و از مراجع بزرگی از جمله آیت اللّه حکیم در نجف‏ و آیت اللّه حجت کوه‏کمری در قم به آیت اللّه خوانساری‏ اجازه اجتهاد دریافت کرد.

آغاز مبارزات

شهید بزرگوار آیت اللّه مدنی مبارزه سیاسی و اجتماعی‏ خود را از دوران تحصیل در شهر قیام و شهادت قم آغاز کرد و در اولین فعالیت‏های خود به ستیز با بهائیت به‏ عنوان ابزار تفرقه و انحراف در منطقه آذرشهر پرداخت. چنان‏که تاریخ نشان می‏دهد،رضاخان و عوامل داخلی‏ استعمار در ایران،برای کوبیدن اسلام خصوصا مکتب‏ حیات‏بخش تشیع،زمینه را برای فعالیت بهائیت و دیگر فرق ساختگی فراهم کردند،به طوری که در زمانی‏ کوتاه،سرمایه‏داران بهایی در آذربایجان-به ویژه مناطق‏ اطراف تبریز-بر بعضی نقاط از جمله کارخانه‏های برق‏ مسلط شدند.آیت اللّه مدنی بعد از اطلاع و آگاهی از وضع آشفته و بحرانی منططقه و احساس خطر برای مردم‏ مسلمان،بی‏درنگ به زادگاه خود برگشت و مبارزه‏اش‏ را بر ضد فرقه بهائیت آغاز کرد.وی با سخن‏رانی‏های‏ روشنگرانه،مردم را علیه طرفداران و تبلیغ‏کنندگان مرام‏ بهائیت بسیج کرد و با تحریم مصرف برق آن و خرید و فروش با این فرقه گمراه،جو مبارزات ضد بهائیت‏ را تشدید و سرانجام شهر مذهبی آذرشهر را از لوث‏ این فرقه استعماری پاک کرد.در این هنگام،حوادث‏ پیش آمده از طرف شهربانی وقت پیگیری گردید و آن‏ بزرگوار به عنوان تنها عامل تحریکات ضد بهایی شناخته‏ شد و در نتیجه او را به همدان تبعید کردند.2

قیام علیه مفاسد اجتماعی در سال 1331 هـ.ش در آذرشهر

مجاهد نستوه شهید مدنی،در سال 1331 در میان استقبال‏ اهالی آذرشهر وارد زادگاه خود شد و سپس در مسجد حاجی کاظم نماز جماعت برگزار کرد.3وی در اولین خطابه خود به مردم آذرشهر اظهار داشت:«ای‏ مردم آذرشهر در موقع آمدن من به ایران،در کرمانشاه، بعضی‏ها از من پرسیدند:اهل کجا هستی؟گفتم:آذرشهر آنها گفتند:آذرشهر،شراب خوبی دارد که در تمام ایران‏ مشهور است.وجود کارخانه مشروب‏سازی چه معنا دارد؟اگر از اول برای آنها جنس نمی‏فروختید،آنها می‏رفتند.»

در جلسه سخنرانی دیگری،موضوع کلاه پهلوی و لباس‏ متحد الشکل را به میان آورد و گفت:«سفارش کرده‏ام از تبریز،کلاه پوستی بیاورند.هرکس باز هم کلاه پهلوی‏ بگذارد،دیگر برای نماز جماعت به مسجد نیاید.»

و بدین ترتیب،مبارزه خود را با مظاهر طاغوت گسترش‏ داد.

در عید فطر همان سال،نماز باشکوه عید فطر در بالای‏ تپه کنار شهر برگزار گردید.در بازگشت،نمازگزاران‏ راه‏پیمایی اعتراض‏آمیزی برپا کردند و به طرف کارخانه‏ مشروب‏سازی حرکت کردند.مأموران دولتی به مقابله‏ با آنها برخاستند و تهدید کردند که از اسلحه استفاده‏ می‏کنند.پس از این حادثه،دادستان تبریز در محل حاضر شد و ضمن مذاکره با آقای مدنی قول داد که ظرف‏ 15 روز،کارخانه برچیده شود،لیکن به دنبال حوادث‏ مذکور،آیت اللّه مدنی به تبریز احضار گشت و از سوی‏ استانداری به وی تکلیف شد که نباید در آذرشهر بماند.

همگامی با آیت اللّه کاشانی و شهید نواب صفوی

مرحوم آیت اللّه مدنی،از دوران جوانی وارد مبارزات‏ سیاسی و اجتماعی شده بود و در زمان آیت اللّه کاشانی‏ با ایشان ارتباط داشت.این رابطه به حدی بود که وقتی‏ آیت اللّه مدنی خواست به تبریز مسافرت کند مرحوم‏ آیت اللّه کاشانی طی تلگرافی به آیت اللّه سید مهدی‏ انگجی دستور می‏دهد که هنگام ورود ایشان به تبریز، از وی تجلیل به عمل آید.

هنگامی که شهید نواب صفوی در نجف اشرف به فکر مبارزه به کسروی‏گری افتاد،آیت اللّه مدنی،که از اساتید حوزه نجف بودند،مطلع می‏شود که نواب صفوی،هزینه‏ این مبارزه را ندارد.بدین‏رو،کتابهای خود را می‏فروشد و پولش را در اختیار نواب می‏گذارد؛به گونه‏ای که‏ دوستانش می‏گویند:اسلحه‏ای که نواب تهیه کرده بود، با پول کتابهایی بود که شهید آیت اللّه مدنی فروخته بود. 4

مبارزات شهید مدنی در نجف اشرف

مرحوم آیت اللّه مدنی،در حوزه علمیه نجف،در کنار فعالیتهای علمی،لحظه‏ای از فعالیت‏های سیاسی غافل‏ نبود و همواره در مسائل سیاسی و مبارزات علیه‏ طاغوت،پیشگام و پیشتاز بود.

وی در دوران زمامداری جمال عبد الناصر،در رأس هیاتی‏ از علما و فضلای نجف،برای افشای رژیم طاغوتی ایران‏ به مصر سفر کرد.5

وقتی که گفته شد آل سعود بر عربستان مسلط شد، طلاب را جمع کرد و گفت:«باید از نجف حرکت کنیم‏ و برویم با آل سعود مبارزه کنیم».آیت اللّه مدنی در این‏ فکر بود که در حجاز باید مبارزه چریکی انجام بگیرد؛

لکن به علت کار و فعالیت زیاد،به خونریزی گلو و سینه‏ مبتلا گشت و در بستر بیماری افتاد.6

در زمان عبد الکریم قاسم-حاکم وقت عراق-آیت اللّه‏ مدنی کفن پوشید و به میان مردم رفت؛بدین مقصود که معتقد بود اگر من نمی‏توانم کاظمین،بغداد و نجف‏ را حرکت بدهم،پس با پوشیدن لباس مرگ می‏میرم‏ تا علت یک حرکت بشوم و باعث تحرک بشوم.چون‏ حکومت عراق با گسترش اندیشه مارکسیستی علیه‏ اسلام تبلیغ می‏نمود.

در سال 1342 حرکت عظیم مردم مسلمان ایران به‏ رهبری حضرت امام خمینی در جهت سرنگونی رژیم‏ طاغوت آغاز گردید،آیت اللّه مدنی،نخستین کسی بود که در نجف به ندای«اهل من ناصر ینصرنی»امام لبیک‏ گفته،با تعطیل کردن کلاسهای خود در نجف و تشکیل‏ مجالس سخنرانی،در جهت افشای چهره پلید رژیم‏ مزدور پهلوی گام برداشت.وی در این زمان،در نجف، سردمدار جریان دفاع و پشتیبانی از نهضت امام به شمار می‏آمد.و وقایع ایران را برای طلاب بیان می‏کرد.

از آن شهید بزرگوار چنین نقل شده است:«من،علما را در مسجد هندی جمع کردم.مرحوم آیت اللّه شاهرودی‏ و آیت اللّه خوئی و دیگران آمدند.صحبت کردم که به داد اسلام برسید.از آقایان علما تقاضا کردم.من در آنجا گریه‏ کردم و علما هم گریه کردند.»همچنین فرموده است: شندیم که امام را گرفته‏اند.رفتم کربلا خدمت ایشان. دستشان را بوسیدم و گفتم:«آقا،امروز آقای خمینی،مظهر اسلام است.»گفتند:«باشد؛هرچه بگوئی،می‏کنم.»گفتم: «اقدام کنید.»ایشان بلافاصله تلگراف زدند به شاه.»7 از زمان تبعید حضرت امام به نجف،آیت اللّه مدنی، همواره یار و یاور امام بود و در کنار مراد خود به مبارزه‏ علیه ظلم و ستم ادامه داد.معروف است که هر موقع‏ حضرت امام به علنی نمی‏توانستد برای اقامه نماز جماعت حاضر شوند،آیت اللّه مدنی به جای امام به اقامه‏ نماز جماعت می‏پرداخت.

سفرهای تبلیغی

آیت اللّه مدنی،در دوران اقامت در نجف اشرف،در ایام تعطیلی حوزه تابستانها،به‏طور مرتب به ایران سفر می‏کرد و در شهرهای مختلف به تبلیغ و روشنگری‏ سرگرم می‏شد.مبارزه با مفاسد اجتماعی و مظاهر طاغوت،یکی از کارهای اصلی آن شهید بود که به هر دیار که سفر می‏کرد یا تبعید می‏شد،این مبارزه،سرلوحه‏ فعالیتها و حرکتها و برنامه‏های وی قرار داشت.

همدان؛سال‏های 1341 تا 1351

آیت اللّه مدنی،حرکت تبلغی خود را از همدان و از روستای«دره مراد بیک»-به عنوان تبلیغ و پیاده کردن‏ برنامه‏های اصلاحی-آغاز کرد؛چنان کرد خود فرموده‏ است.

«من دیدم باید همدان را حرکت بدهم از یک ده کار را شروع کردم تا مردم ببینند،بعد گرایش پیدا کنند وی‏ دستور داد کسی حق ندارد بدون حجاب اسلامی وارد بشود.همچنین فروختن و خوردن مشروبات را ممنوع‏ کرد و در دره مراد بیک،یک ده نمونه شد.8این عمل‏ ایشان باعث علاقه مردم متدین همدان به او شد و پس‏ از اینکه وی را شناختند،گرد او جمع شدند و از وی‏ (به تصویر صفحه مراجعه شود) دعوت به عمل آورند تا به همدان بیاید.و ایشان با انتقال‏ به همدان،فعالیت‏های خود را گسترش داد.

آیت اللّه مدنی،در سفرهای خود به همدان،پیوسته‏ ارتباط خود را با رهبری مبارزات اسلامی حفظ کرده، در مراحل مختلف نهضت،نقش حساس خود را ایفا می‏کرد.همچنین مردم را با نقشه‏های شوم رژیم طاغوتی‏ آشنا ساخته،و در سخن‏رانی‏های خود،آنان را به بیداری‏ و قیام دعوت می‏کرد.

در سال 1341،زمانی که رژیم شاه با تبلیغات گسترده‏ خود می‏خواست رفراندم به اصطلاح انقلاب سفید را برگزار کند،آیت اللّه در 9 آذر 1341 در مسجد جامع همدان،سخنرانی تندی علیه انتخابات انجمن‏های‏ ایالتی و ولایتی ایراد کرده،و مردم را نسبت به عواقب‏ شوم آن آگاه کرد.در این سخنرانی گفت:«مردم،شما چقدر بی‏حس هستید؛اگر این انتخابات ملغی نشود، در روز قیامت،شما مسئول می‏باشید.باید با علمای‏ قم همکاری کنید و از آقایان پشتیبانی نمایید.»اقدامات‏ روشنگرانه آیت اللّه مدنی در همدان موجب می‏شود که‏ ساواک منطقه در تاریخ 8 /9 /41 طی نامه‏ای از ریاست‏ ساواک درخواست کند که بعد از مراجعت وی به نجف، از ورود دوباره او به ایران جلوگیری شود.ساواک مرکز به خاطر نداشتن مجوزی برای جلوگیری از ورود وی‏ با این پیشنهاد موافقت نکرده اما دستور می‏دهد اعمال و رفتار وی تحت مراقبت قرار گیرد.به دنبال این دستور، مراقبت از شهید مدنی توسط ایادی ساواک شدیدتر می‏شود؛به گونه‏ای که تاریخ تردد وی میان عراق و ایران، مسافرت به شهرهای مختلف،سخن‏رانی‏ها و ملاقاتها، طریقه و وسیله مسافرت و مرز خروجی،همه و همه‏ دقیقا توسط عوامل ساواک به مرکز گزارش می‏گردد. بعد از قیام 15 خرداد به تبعید امام،آیت اللّه مدنی به‏ مبارزات خود شدت بخشید»،در فرصت‏های مختلف، با طرح مرجعیت حضرت امام و با ایراد سخن‏رانی‏های‏ انقلابی و افشاگرانه،مردم را به هوشیاری فراخواند.وی‏ با هماهنگی روحانیون سرشناس همدان،نیز اقداماتی به‏ منظور رفع توقیف روحانیون بازداشتی به عمل آورد.

رژیم که گسترش نفوذ آیت اللّه مدنی در میان مردم، به عنوان یکی از سرسخت‏ترین طرفداران امام خمینی، روبه‏رو بود،در سال 46،عده‏ای از روحانیون منطقه از جمله آیت اللّه را ممنوع المنبر کرد.

در دوران خفقان شدید و جو پلیسی‏ای که مزدوران‏ ساواک علیه طرفداران امام حاکم رده بود و با هرگونه‏ تبلیغات به نفع مرجعیت شدیدا مقابله می‏کردند-به‏ طوری که بردن نام امام و داشتن رساله امام یک جرم‏ نابخشودنی به شمار می‏آمد-در چنین جوی آیت اللّه‏ مدنی با شهامت و شجاعت،مرجعیت امام را مطرح‏ کرده،به نفع ایشان تبلیغ می‏کرد؛به حدی که ساواک‏ طی گزارشی در تاریخ 31 /5 /49 اعلام می‏دارد:«نامبرده‏ (آیت اللّه مدنی)در همدان به نفع‏[امام‏]خمینی فعالیت‏ و بیش از 3 /1 اهالی همدان را مقلد[امام‏]خمینی کرده‏ است و در هر محفل و مجلسی از[اامام‏]تمجید می‏کند و وی را اعلم مجتهد[مجتهد اعلم‏]قلمداد می‏نماید.»

آیت اللّه مدنی در ادامه سفرهای تبلیغی خود،در سال‏ 51 تصمیم می‏گیرد که به زادگاه خود-آذرشهر-رفته، سخنرانی روشنگرانه‏ای داشته باشد که ساواک موضوع‏ را به سرعت گزارش می‏دهد و از مرکز به ساواک تبریز دستور می‏رسد که در ضمن مراقبت از اعمال وی،از منبر رفتن او جلوگیری به عمل آید.

آیت اللّه مدنی در دوران حضور در همدان،علاوه‏بر فعالیت‏های مبارزاتی،خدمات ارزنده‏ای نیز داشته و آثار ماندگاری از خود به یادگار گذاشته است که از جمله‏ می‏توان مدرسه‏ای ملی تحت عنوان مدرسه دینی در روستای دره مراد بیک؛مدرسه علمیه در همدان؛مؤسسه‏ مهدیه،صندوق تعاون و امور اجتماعی و نام برد.

سال 1343

آیت اللّه مدنی مجددا در تاریخ 5 /4 /43 در مدرسه آخوند سکنی می‏گزیند و مردم و روحانیون به دیدار ایشان‏ می‏روند. در پاییز همین سال نیز چند بار به ملایر سفر می‏کند که با استقبال گرم مردم آن منطقه مواجه می‏شود.وی‏ در ملایر،مردم را برای انجام خدمات مذهبی از جمله‏ تأسیس دبیرستان ملی دینی تشویق می‏کند.

در تاریخ 4 /9 /43،آیت اللّه مدنی به عراق باز می‏گردد و مجددا در روز 14 /10 /43 به همدان مراجعت می‏کند. هوشمند-رئیس ساواک همدان-در گزارش به اداره‏ کل سوم اظهار می‏دارد:«از بدو ورود ایشان به همدان، عده‏ای از افراد اخلالگر که از طرفداران‏[امام‏]خمینی‏ می‏باشند،گرد مشار الیه جمع و در صدد خریدن ساختمان‏ دبیرستان علمیه می‏باشند.وی اضافه می‏کند که نامبرده‏ در منابر،اظهارات تحریک‏آمیز و خلاف نظام و مصالح‏ عمومی ایراد نموده است.همچنین از اداره سوم ساواک‏ درخواست می‏کند از صدور پروانه خروج برای ایشان‏ خودداری کند.

در همین دوران،به دنبال بازداشت آیت اللّه محی الدین‏ انواری توسط رژیم ستم شاهی،آیت اللّه مدنی به همراه‏ عده‏ای از علمای همدان طی تلگرافی به آیت اللّه میرزا احمدآشتیانی در تهران،خواستار اقدام مقتضی جهت‏ آزادی ایشان می‏شوند.

سال 1345

آیت اللّه مدنی در تاریخ سال 8 /5 /1345 از نجف اشرف‏ وارد همدان می‏شود.به محض ورود ایشان به همدان، ساواک و شهربانی،جریان را به مرکز گزارش می‏دهد.

وی پس از یک هفته،از همدان به قصد تهران خارج‏ می‏شود.این مطلب در گزارش ساواک که حکایت از تحت نظر بودن او دارد،آیت اللّه مدنی‏ در تاریخ 21 /7 /45 دوباره عازم نجف‏ می‏گردد.

سال 1346:همدان

در تاریخ 15 /1 /46،ساواک در کمیته‏ اطلاعاتی تشکیل جلسه داده،عده‏ای‏ از روحانیون منطقه از جمله آیت اللّه‏ مدنی را ممنوع المنبر اعلام می‏کنند.در این جلسه جهت جلوگیری از هرگونه‏ اقدام روحانیون علیه رژیم ستمشاهی‏ در ماه محرم و صفر آن سال،تدابیری‏ اتخاذ می‏گردد و تصمیم می‏گیرند در صورت منبر رفتن روحانیون مذکور از جمله آیت اللّه مدنی بلافاصله دستگیر و به ساواک منتقل شوند.همچنین‏ دستور مراقبت از روحانیونی که قصد تبلیغ دارند،صادر می‏شود تا از هرگونه‏ اظهار مطالب مخالف رژیم جلوگیری‏ گردد.نیز مقرر می‏کند که روحانیونی‏ که از خارج همدان جهت تبلیغ وارد همدان می‏شوند،شناسایی شوند و از آنان تعهد گرفته شود

آیت اللّه مدنی در تاریخ 18 /4 /46 از نجف اشرف وارد همدان می‏شود و مردم دسته دسته‏ به دیدن ایشان می‏روند.وی در این دیدارها مردم را در جریان اوضاع نجف اشرف قرار می‏دهد.ساواک در گزارش خود ضمن بیان مطالب فوق اظهار می‏دارد: «آقای سید اسد اللّه مدنی،یکی از افراد مخالف سرسخت‏ می‏باشد و به انواع و اقسام مختلف برعلیه دولت تبلیغات‏ دارد.»

آیت اللّه مدنی ضمن طرح کردن موقعیت امام قدس‏ سره در فرصت‏های مختلف،علیه رژیم طاغوتی نیز به‏ افشاگری می‏پردازد.

وی در این سفر،اعلامیه امام بر علیه اسرائل را به همراه‏ خود از نجف می‏آورد و در همدان منتشر می‏سازد و خود نیز در محافل گوناگون علیه اسرائیل غاصب‏ صحبت می‏کند.

آیت اللّه در تاریخ 27 /7 /46 مجددا همان را به قصد نجف اشرف ترک می‏کند.در آستانه ماه رمضان مقدم- مدیر کل اداره سوم ساواک-ممنوع المنبر بودن آیت اللّه‏ مدنی را به ریاست ساواک همدان اعلام می‏دارد.

آیت اللّه مدنی مجددا در تاریخ 10 /4 /47 از نجف وارد همدان می‏شود و بلافاصله ساواک ورود ایشان را گزارش‏ می‏کند و وی را تحت مراقبت قرار می‏دهد.

وی کما کان به طرح شخصیت رهبر تبعیدی امت در میان‏ مردم می‏پردازد و به روشنگری خویش ادامه می‏دهد.

در تاریخ 10 /7 /47 به سمت عراق حرکت می‏کند و در پی آن،ساواک در عراق دستور می‏دهد که اعمال و رفتار وی تحت کنترل قرار گیرد و قبل از مراجعت ایشان به‏ ایران مراتب اعلام شود.

در تاریخ 5 /5 /48 از نجف اشرف وارد همدان می‏گردد و در اولین جلسات خود با مردم،اوضاع عراق و نجف‏ و برنامه‏های استعمار را تبیین می‏کند و از اهداف شوم‏ مشترک استعمار در ایران و عراق علیه روحانیت پرده‏ برمی‏دارد.

در تاریخ 5 /6 /48،مقدم-رئیس اداره کل سوم ساواک‏ -دستور می‏دهد که اعمال و رفتار ایشان دقیقا تحت‏ مراقبت قرار گیرد.

در تاریخ 1 /6 /48،آیت اللّه مدنی مسافرتی به تهران دارد که تاریخ و ساعت حرکت و محل اقامت وی در گزارش‏ منعکس گشته که حاکی از شدت مراقبت و کنترل‏ ساواک است.وی مجددا در تاریخ 4 /7 /48 به نجف‏ اشرف عزیمت می‏کند.

سال‏های 1351 تا 1354؛خرم‏آباد

در اوایل دهه 50 در شهر خرم‏آباد،خلاء حضور یک عالم مجاهد و متعهد که بتواند مرجع مذهبی‏ و سیاسی مردم باشد و زعامت روحانیت متعهد و انقلابی منطقه را بر عهده بگیرد،بیش از هر زمان دیگر احساس می‏شد.مدتی بود که مرحوم آیت اللّه روح اللّه‏ کمالوند که سال‏های سال زعامت روحانیت منطقه‏ و سرپرستی همه شئون مذهبی،اجتماعی و سیاسی‏ لرستان را در دست داشت،به دار بقا شتافته و جایگاه‏ رفیع ایشان همچنان خالی بود.بر این اساس،عده‏ای‏ از روحانیون سرشناس و متعهد خرم‏آباد،از آیت اللّه‏ مدنی دعوت به عمل می‏آورند که فعالیت خود را از همدان به خرم‏آباد منتقل کند که وی با استجابت دعوت‏ ایشان و عزیمت به خرم‏آباد،فصل دیگری از زندگی‏ پرفراز و نشیب و سراسر مبارزه خود را آغاز می‏کند. آیت اللّه مدنی در خرم‏آباد و در حوزه علمیه کمالوند، فعالیت خود را با تدریس درس خارج آغاز می‏کند و بعد از مدتی با حکم حضرت امام قدس سره،سرپرستی‏ این حوزه را به عهده می‏گیرد.

دیری نمی‏گذرد که از سوی امام راحل به عنوان وکیل‏ تام الاختیار و نماینده ایشان به روحانین و مردم خرم‏آباد معرفی می‏گردد.وی با دریافت وجوه شرعیه و پرداخت‏ شهریه به طلاب و کمک به افراد محرم و بی‏سرپرست‏ و با تأسیس مراکز عام المعنفعه،گام‏های مهمی در اصلاح‏ امور برمی‏دارد و همچنان نیز مبارزات خود را در خرم‏آباد پی می‏گیرد و با تبلیغ مرجعیت امام خمینی، تألیفات معظم له را در معرض استفاده مردم قرار می‏دهد و موجب جذب جوان‏های مذهبی و انقلابی می‏گردد. روحانیون متعهد با محوریت وی متحد می‏گردند.مدرسه‏ علمیه کمالیه،حسینیه فاطمیه و مسجد شاه‏آباد،به پایگاه‏ مبارزاتی تبدیل می‏شوند و در مناسبت‏های مختلف،مردم‏ مذهبی و انقلابی برای شنیدن سخنان وی در این مراکز گردهم می‏آیند.سخن‏رانی‏های انقلابی و افشاگرانه وی‏ در فاطمیه و مسجد شاه‏آباد هرگز از خاطر مردم متعهد خرم‏آباد فراموش نمی‏شود.

گزارش‏های مستمر ساواک در مورد برنامه‏ها و فعالیت‏های آیت الله مدنی و ارسال آن به تهران،مزدوران‏ رژیم را هراسناک می‏کند و در نتیجه از سوی رؤسای‏ ساواک به‏طور مرتب دستور مراقبت و کنترل فعالیت‏های‏ ایشان صادر می‏گردد.

در سال‏ها 1353 و 1354،ایادی رژیم شاه به منظور خنثی‏سازی فعالیت‏ها و خدشه‏دار کردن اعتبار و محبوبیت آیت اللّه مدنی،دست به بعضی اقدامات سوء و وقیحانه می‏زنند تا به هر شکل ممکن،شخصیت وی‏ را در میان مردم ترور کرده،پایگاه مردمی وی را از بین‏ ببرند عوامل ساواک زمانی به این اقدامات دست می‏زنند که زمینه آن توسط مخالفین آیت اللّه مدنی که با تبعیت‏ از هوای نفس،آب به آسیاب دشمن می‏ریختند-آماده‏ بود.آنها با برنامه پراکنی و اهانت به ایشان می‏خواستند وی‏ را وادار به ترک خرم‏آباد کنند.

از مجموعه استاد موجود در پرونده آیت اللّه مدنی چنین‏ استفاده می‏شد که ساواک برای رسیدن به اهداف‏ خویش،به طریق زیر عمل می‏کرده است:

الف-ارسال نامه‏های تهدیدآمیز برای اطرافیان و یاران‏ نزدیک ایشان و ایجاد تفرقه در میان آنان.

ب-تهیه و انتشار نامه‏هایی حاوی مطالب موهن علیه‏ آیت اللّه مدنی در میان مردم.

ج-اعزام برخی از پرسنل شناخته شده ساواک در خرم‏آباد با برنامه حساب شده نزد آیت اللّه مدنی و پخش‏ شایعه ارتباط وی با ساواک به وسیله منابع.

د-ایجاد اختلاف میان روحانیون منطقه و تشدید اختلاف موجود و تقویت موقعیت برخی از روحانی‏نماها که با آمدن آیت اللّه شهید مدنی به خرم‏آباد،موقعیت آنان‏ متزلزل شده بود.

هـ-در صورت نتیجه ندادن موارد فوق،جلب رسعی و طرد و تبعید از منطقه.

در اجرای بند«ب»نامه‏های متعددی آکنده از مطالب‏ اهانت‏آمیز علیه ایشان تهیه می‏گردد و در میان مردم و افراد سرشناس پخش می‏شود در بعضی از این شبنامه‏ها، صریحا از آیت اللّه مدنی درخواست شده است که‏ خرم‏آباد را ترک کند.این نامه‏ها به قدری روح لطیف و قلب پاک وی را می‏آزارد که تصمیم می‏گیرد خرم‏آباد را ترک کند؛اما با مخالفت روحانیون متعهد و مردم انقلابی‏ مواجه می‏شود و از تصمیم خود منصرف می‏گردد.

در یکی از جلسات مسجد فاطمیه،آیت اللّه مدنی در حین صحبت‏هایش به این مسئله اشاره کرده،بخشی‏ از خدمات دوساله خود را ذکر می‏کند و می‏گوید: «من به خواهش جمعی از مردم آمده‏ام و چند مرتبه‏ خواستم بروم،نگذاشتند»در این حال،یکی از حضار بلند شده،می‏گوید:«آقا هرکس یا هر مقامی بخواهد شما را ناراحت کند،با جان ما بازی کرده است.»با این‏ سخن،دیگر حاضران نیز ناراحت می‏شوند.به رغم جوّ سازیهای مخالفین آیت اللّه مدنی و عوامل ساواک،وی‏ همچنان به مبارزات خود تدوام می‏بخشد و به تدریج، فعالیت‏های خود را گسترده و علنی‏تر می‏سازد.او در سخن‏رانی‏های خود ضمن انتقاد شدید از دستگاه،مردم‏ را به قیام و جنبش دعوت می‏کند ساواک مرکز در تاریخ‏ 7/ /7 /52،طی نامه‏ای به ساواک همدان دستور می‏دهد که‏ تماسهای او را با عناصر مخالف رژیم زیر نظر بگیرند.

در همین دوره،وی کتابهای امام از جمله توضیح المسائل‏ و تحریر الوسیله رادر خرم‏آباد توزیع می‏کند و به رغم‏ خفقان حاکم،درباره مرجعیت امام در مناسبت‏های مختلف تبلیغ می‏کند.همچنین‏ در هر فرصتی و به اشکال گوناگون،مردم ر به بیداری و آگاهی فرا می‏خواند،آنان را از مفاسد دستگاه آگاه ساخته،نقشه‏های شوم‏ استعمار و رژیم طاغوتی را برملا می‏سازد و رهبر واقعی را مردم معرفی کرده،چهره‏ اصلی و پلید شاه را افشا می‏کند.

وی علاوه‏بر اداره حوزه علمیه و صندوق‏ قرض الحسنه رضوی،برای تأسیس‏ بیمارستان و کمک به فقرا و بی‏سرپرستان‏ -از جمله خانواده زندانیان سیاسی-نیز اقداماتی به انجام می‏رساند.ساواک نیز البته ضمن مراقبت شدید از ایشان،به‏ گونه‏های مختلف به مخالفت و خنثی‏سازی‏ فعالیت‏های وی برمی‏خیزد و برای رسیدن‏ به این هدف،از هیچ شایعه،تهمت،دروغ و اختلافی فروگذار نمی‏کند.

نامه مرموز

هرچه از حضور آیت اللّه مدنی در خرم‏آباد می‏گذشت،پایگاه مردمی وی گسترده‏تر گشته،نقش ارزنده آن عالم ربانی در آگاهی‏ دادن به مردم،بیش از بیش آشکار می‏شد. مردم انقلابی و جوانان با ایمان،به دور او گرد آمده،روزبه‏روز بر تعداد علاقه‏مندان‏ وی افزوده می‏شد.گسترش نفوذ آیت اللّه مدنی،ساواک‏ و مخالفین دنیا طلب او را به وحشت انداخته،آنان‏ برای مقابله با وی به خنثی‏سازی برنامه‏های ایشان به‏ چاره‏اندیشی افتادند.

این نامه‏ها از سال 52 شروع می‏شود و تا سال 54 ادامه‏ دارد که به تدریج محتوای آنها تندتر می‏شود.

محتوای این نامه‏ها،آکنده از انواع تهمت‏ها،ناسزاها و تهدیدهایی است که قلم از ذکر آن شرم می‏کند؛اما به‏ برخی از محورهای موجود در این نامه‏های مرموز اشاره‏ می‏شود:

الف-درخواست از وی برای ترک خرم‏آباد.

ب-اتهام اینکه چرا از سهم امام برای خود خانه و منزل‏ خریده است.

ج-اتهام وابستگی به رژیم؛بدین دلیل که چرا با این‏ همه مخالفت‏های وی با دستگاه،رژیم شاه با او کاری‏ ندارد و دستگیر نمی‏شود.

د-دعوت از مردم برای اخراج ایشان از خرم‏آباد.

هـ-انواع تهمت‏ها و سخنان ناروا و ضد اخلاقی.

عکس العمل مردم در برابر این شبنامه‏ها به چند گونه‏ است که از لابه‏لای اسناد فهمیده می‏شود:

۱- عده‏ای از افراد ساده‏لوح،محتوای نامه‏ها را به تدریج‏ می‏پذیرند؛به حدی که ساواک از متزلزل شدن موقعیت‏ آیت اللّه مدنی اظهار خوشحالی کرده،برای ادامه آن‏ برنامه‏ریزی می‏کند.

۲- برخی در حال تحیر و تردید مانده،در دفاع از حق‏ لب فرو می‏بندند.

۳- گروهی از انسانهای آگاه و روشن ضمیر،متوجه‏ اهداف شوم و دستهای مرموز پشت پرده شده،عوامل‏ آن را ساواک و بعضی از مخالفان حضور آیت اللّه مدنی‏ در منطقه معرفی می‏کنند.آنان برای خنثی‏کردن این‏ حرکت مرموز به پا خاسته،از اینکه ایشان در اثر نامه‏ها رنجیده خاطر شده و قصد ترک خرم‏آباد را دارد،اظهار تأسف می‏کنند و ضمن حمایت و پشتیبانی از معظم له، رفتن وی ممانعت به عمل می‏آورند.و شروع به افشای‏ توطئه‏های پشت پرده نموده،این طیف اکثرا جوانان، طلاب،معتمدین منطقه را تشکیل می‏دهند.

سال 1354

آیت اللّه مدنی به‏رغم مخالفت‏های ساواک،رسالت خویش‏ را در خرم‏آباد تداوم بخشید،نه تنها از مسئولیت سنگین‏ اداره حوزه علمیه خرم‏آباد و هدایت و بیداری مردم شانه‏ خالی نکرد،بلکه روزبه‏روز فعالیت‏های مبارزات خود را گسترده‏تر و علنی کرد و نقش تاریخی خود را به عنوان‏ یک عالم آگاه و فقیه مجاهد به خوبی ایفا کرد.

اسناد ساواک حاکی از این است که در این مقطع‏ زمانی،آیت اللّه مدنی،لبه تیز حملات خود را متوجه‏ دولت و شاه کرده است.به بخشی از سخنان وی که در مناسبت‏های گوناگون بیان گردیده است.اشاره می‏شود: در تاریخ 23 /3 /54،در ضمن سخنرانی و مخالفت با حزب رستاخیز مردم را به جنبش و قیام دعوت می‏کند: «هرکس دفتر این حزب را امضا نماید،در همهء جنایت‏ها و تجاوزهایی که در این مملکت صورت می‏گیرد،شریک‏ خواهد شد.»

وی همچنین در تاریخ 11 /4 /54،ضمن سخنرانی به‏ مناسبت گرامیداشت دوازدهمین سالگرد قیام 15 خرداد، مردم را به جهاد تشویق می‏کند.

بعد از قیام و اعتراض طلاب مدرسه فیضیه قم در سال‏ 54 و حمله ددمنشانه مأموران رژیم به مدرسه فیضیه‏ و در الشفا و ضرب و شتم و بازداشت طلاب،آیت اللّه‏ مدنی،در سخن‏رانی‏های خود،مردم را از حوادث قم با خبر می‏سازد و به عنوان همبستگی با علمای قم،از رفتن‏ به نماز جماعت خودداری کرده،به روحانیون منطقه پیام‏ می‏دهد که از رفتن به مساجد خودداری کنند.ایشان در تاریخ 21 /3 /54 ضمن اشاره به وقایع مدرسه فیضیه قم، اخبار جراید را غیرواقعی دانسته،اضافه می‏کند که تمام‏ پیشنمازهای قم به خاطر این فاجعه عظیم،از اقامه نماز جماعت خودداری کرده‏اند.

وی در تاریخ 15 /7 /54 اعلام می‏کند که همدستان‏ اسرائیل،کسانی هستند که به هر نحوی از آنجا به آن‏ کمک می‏کنند.همچنین ضمن نقل مسئله‏ای شرعی‏ از امام خمینی،از مردم می‏خواهد برای سلامتی امام‏ خمینی دعا کنند و تبعید ایشان را عمل ضد دینی معرفی‏ می‏کند.

و در تاریخ 21 /4 /54،ثابتی به کلیه مراکز ساواک دستور می‏دهد که نمایندگان رسمی امام خمینی را شناسایی‏ و بازداشت کرده،در محل از آنان تحقیق شود که از چه اشخاصی پول می‏گیرند و وجوه دریافتی را به چه نحوی‏ مصرف می‏کنند یا به نجف ارسال‏ می‏دارند؟همچنین چگونگی‏ فعالیت‏ها و اقدامات آنان روشن‏ گردد.

به دنبال آن ساواک خرم‏آباد،در روزهای 3 /4 /54،5 /4 /54 و 25 /4 /54،اطلاعات درخواستی‏ در مورد آیت اللّه مدنی را به مرکز گزارش می‏گردد.

در تاریخ 23 /4 /54 از اداره کل‏ سوم ساواک،اجرای بند اول‏ پیشنهادها(پخش نامه‏های موهن و تشدید اختلافات)به مدت سه ماه‏ ابلاغ می‏گردد.

روز عید فطر می‏رسد.جمعیت زیادی برای ادای‏ نماز ظهر در مسجد شاه‏آباد خرم‏آباد حاضر می‏شوند. آیت اللّه مدنی قبل از شروع نماز می‏فرماید:«مقلدین‏ آیت اللّه در یک طرف قرار بگیرند.»با این سخن،عده‏ای‏ از مردم،در صف مقلدین آیت اللّه خمینی قرار می‏گیرند. آنگاه در حین سخنرانی،برای طول عمر آیت اللّه خمینی‏ دعا می‏کند و سپس فتوای ایشان را در باب زکات فطره‏ بیان می‏کند.نماز بدون هیچ حادثه‏ای به پایان می‏رسد و آیت اللّه مدنی به خانه خود برمی‏گردد.پشت سر او نیز تعدادی از نمازگزاران و علاقه‏مندان جهت پشتیبانی از ایشان،به منزل او سرازیر می‏شوند تا از مراجعت ایشان‏ به همدان جلوگیری کنند.در این مجلس یک میلیون‏ تومان جهت تجدید بنای مسجد سلطان پول جمع‏آوری‏ می‏شود.جریان عید فطر،خطر را برای دستگاه جدی‏ نموده،ایادی ساواک را به وحشت می‏اندازد.

آنان پی می‏برند که موقعیت آیت اللّه مدنی خدشه‏ناپذیر شده و اقدامات قبلی،نتیجه‏بخش نبوده است.بدین‏رو، جریان را طی تلگرفی به ساواک مرکز گزارش می‏کنند. ثابتی در کنار گزارش مذکور،یک جمله کوتاه می‏نویسد: «تبعید شود.»و بلافاصله ساواک از طرف ثابتی به خرم‏ آباد اعلام می‏کند که کمیسیون امنیت اجتماعی تشکیل‏ شود و وضعیت او در کمیسیون مطرح گردد و به حد اکثر مدت(سه سال)به نورآباد ممسنی در استان فارس تبعید و نتیجه اعلام شود.

در تاریخ 16 /7 /54 طی تلگرافی از مرکز ساواک استان‏ لرستان،از آنها نتیجه اقدامات قبلی را درخواست می‏کند و در تاریخ 20 /7 /54 در جواب آن،ضمن بررسی‏ اقدامات تضعیف‏کننده،مطالبی از جمله راههای مختلف‏ برخورد با آیت اللّه مدنی،تبعید ایشان،مقابله با حوادث‏ احتمالی و اقدامات طرفداران وی ارائه می‏کند.

از جمله در بند 2 پیشنهاد می‏شود برای جلوگیری از هرگونه اقدام گروه نسبتا نافذ و بزرگ طرفداری وی،پنج‏ نفر از افراد مؤثر را نیز احضار و در حضور استاندار،آنان‏ را نسبت به عواقب کار توجیه کنند.پرویز ثابتی در تاریخ‏ 22 /7 /54 در جواب می‏نویسد:«طبق بند 2 اقدام شود.» به دنبال مکاتبات فوق الذکر،کمیسیون امنیت اجتماعی‏ لرستان با حضور استاندار،رئیس دادگستری فرماندهی‏ تیپ 84،رئیس ساواک استان،فرمانده ناحیهء ژاندارمری، رئیس شهربانی و رئیس دادگاه نظامی تشکیل می‏گردد و دستور اربابان بدین نحو صورت جلسه می‏شود:

«در تعقیب نامه شماره 3045 /515-19 /7 /54 ساواک‏ لرستان صادره به استانداری استان لرستان مبنی بر تشکیل‏ کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی در مورد فعالیت‏های‏ تبلیغاتی آقای میر اسد اللّه مدنی دهخوارقانی بر له‏[امام‏] خمینی و تحریکاتی که از ناحیه شخص یاد شده آشکارا و علنی به عمل آمده است،کمیسیون فوق در ساعت‏ 1800 روز 27 /7 /54 در دفتر سرپرست فرمانداری‏ شهرستان خرم‏آباد تشکیل و برابر رأی صادره شخص‏ یک شده به سه سال اقامت اجباری در نورآباد ممسنی‏ استان فارس محکوم گردیده».

همچنین در این جلسه،کیفیت دستگیری و تبعید وی‏ نحوه اخذ تعهد از 5 نفر طرفداران ایشان،چگونگی‏ اتخاذ تدابیر امنیتی در شهر از طریق مأموران شهربانی‏ و در مناطق استحفاظی از طریق ژاندارمری،مشخص و تصویب می‏شود و چنین دستور می‏دهند:

«از هرگونه تظاهر،تجمع،پخش اعلامیه و سخن‏رانی‏های‏ تحریک‏آمیز جلوگیری خواهد گردید.به همین منظور، یک گروهان مجهز توسط تیپ 84 پیاده تحت امر شهربانی قرار خواهد گرفت تا در صورت لزوم مورد استفاده واقع شود».

عملیات دستگیری

بعد از صدور حکم تبعید،عملیات دستگیری و تبعید آیت اللّه مدنی آغاز می‏شود.ابتدا،ایادی ساواک،گزارش‏ دقیق و مفصلی از عملکرد روزانه شهید مدنی(زمان‏ خروج،محل تردد و...)تهیه و به رئیس ساواک همدان‏ گزارش می‏کنند.

وی دستورهای امنیتی لازم را صادر و برای جلوگیری‏ از تحرکات احتمالی،تدابیر لازم را پیش‏بینی می‏کند. نیروهای ساواک،در صبحدم روز 27 /7 /54 ساعت 30:4 دقیقه،اطراف منزل آیت اللّه مدنی مستقر می‏شوند و محل‏ موردنظر را تحت مراقبت خود قرار می‏دهند.

ضمنا پنج اتومبیل مربوط به شهربانی،منطقه را تحت‏نظر می‏گیرند.در ساعت 55:5 دقیقه برخلاف انتظار ساواک، آیت اللّه مدنی جهت ادای نماز در مسجد،از خانه خارج نمی‏شود، مأموران ساواک مستقیما وارد عمل‏ شده،با خشونت،ایشان را در منزل‏ دستگیر می‏کنند و ساعت 15:6،با چهار اتومبیل همراه،به سرعت وی را از خرم‏آباد خارج می‏کنند.

رفتار خشونت‏آمیز،و وحشت ساواک‏ از باخبر شدن مردم،به حدی بوده‏ است که حتی اجازه نمی‏دهد آیت اللّه‏ مدنی عبایش را بردارد.در بین راه‏ نیز به جهت اذیت ایشان از موسیقی‏ استفاده می‏کنند.

اقدامات ساواک بعد از دستگیری و تبعید:

بعد از دستگیری و تبعید آیت اللّه مدنی،اقدمات زیر از طرف ساواک صورت می‏پذیرد:

الف-جو پلیسی در شهر ایجاد می‏شود و مراقبت وسیع‏ و همه جانبه‏ای به انجام می‏رسد.

ب-افراد ساواک در مراکز مختلف شهر برای‏ جمع‏آوری اطلاعات و زیر نظر گرفتن اقدامات مردم‏ بسیج می‏شوند.

ج-نیروهای شهربانی را از عکس العمل و اقدامات‏ احتمالی طرفداران آیت اللّه مدنی آگاه می‏سازند و آنان را به مراکز و اماکن حساس چون مدرسهء علمیه و بعضی‏ از مساجد توجیه می‏کنند تا از هرگونه پخش اعلامیه، نوشتن شعار و اقدامات گروهی-به خصوص در شب‏ها -جلوگیری شود.ضمنا یک گروهان پیاده مجهز را تحت‏ امر شهربانی قرار می‏دهند.

د-تعداد 5 نفر از افراد مؤثر را از میان طرفداران آیت اللّه‏ مدنی احضار می‏کنند و از آنها تعهد می‏گیرند که از هرگونه اقدامی پرهیز کنند.

هـ-تدابیری اتخاذ می‏گردد که در صورت انجام فعالیت‏ و اقدامی از سوی طرفداران آیت اللّه مدنی،آنان دستگیر و بازداشت شوند.پیرو این تدابیر،بعضی از آنها بازداشت‏ می‏شوند.

و-رئیس ساواک لرستان،سریعا گزارش تعبید و مسایل‏ مربوط به آن را به اطلاع ثابتی-رئیس کل ادارهء سوم‏ 313 می‏رساند و دستورهای لازم را صادر می‏کند.

ز-رئیس کل اداره سوم 313-ثابتی-جریان تبعید آیت اللّه مدنی به نورآباد را به فوریت به اطلاع ساواک‏ شیراز رسانده،دستور مراقبت از وی و آگاهی از هرگونه‏ تماس و مراوده او با دیگران را صادر می‏کند.

ح-رئیس ساواک خرم‏آباد،طی نامه‏ای به فرمانده‏ ناحیه ژاندارمری لرستان،وی را از موضوع آگاه کرده‏ درخواست می‏کند که برای پیششگیری از هرگونه‏ تشنج و تحریک احتمالی،تدابیر لازم اتخاذ شود.

عکس العمل مردم:

الف-موضوع دستگیری توسط همسر آیت اللّه مدنی به‏ یکی از همسایه‏ها اطلاع داده می‏شود و همسایه مذکور، آن را در شهر رواج می‏دهد.

ب-در کوچه بازار مردم به بحث پیرامون رخداد مذکور می‏پردازند.

ج-طلاب در صحن مدرسهء علمیه کمالیه تجمع کرده، در مورد قضیه به بحث و تبادل نظر می‏نشینند و اظهارات‏ تندی علیه رژیم می‏کنند.

د-عده‏ای از طرفداران آیت اللّه مدنی،در وقت غروب، در مسجد شاه‏آباد حاضر شده،بعضی از چراغها را به‏ نشانه غم و عزا خاموش می‏کنند.

هـ-عده‏ای از روحانیون شهر،به نشانه اعتراض،نماز جماعت خود را تعطیل می‏کنند.

و-چند روز بعد از تبعید آیت اللّه مدنی،به رغم مراقبت‏ شدید ساواک،اقشار مختلف مردم انقلابی خرم‏آباد به‏ ملاقات ایشان می‏شتابند و بدین وسیله ارتباط خود را با آیت اللّه مدنی حفظ می‏کنند.

ثابتی در تاریخ 10 /8 /54،طی نمامه‏ای به ساواک شیراز دستور می‏دهد از ملاقات مردم با آیت اللّه مدنی جلوگیری‏ به عمل آید.همچنین به ایادی رژیم در خرم‏آباد ابلاغ‏ می‏شود که نسبت به افرادی که کمک مالی به خانواده‏ آیت اللّه مدنی کرده‏اند و دیگر طرفداران وی،تضییقاتی‏ ایجاد کرده،به آنها اطلاع دهند که اگر به تحرکات خود ادامه دهند،تصمیمات شدیدتری علیه آنها اتخاذ خواهد شد.

به دنبال تعطیلی نماز جماعت توسط عده‏ای از روحانیون خرم‏آباد،از مرکز در تاریخ 20 /8 /54 به‏ ساواک خرم‏آباد دستور می‏رسد که اگر افراد مورد نظر مبادرت به تحرکات دیگری کردند،تبعید شوند. بعد از صدور و اجرای حکم تبعید آیت اللّه مدنی- برای ظاهرسازی-به وی ابلاغ می‏کنند که می‏تواند به‏ حکم کمیسیون اعتراض کند که پیرو آن،وی نسبت به‏ حکم تبعید اعتراض می‏کند و بیدادگاه رژیم در تاریخ‏ 29 /9 /54 تشکیل جلسه داده حکم تبعید کمیسیون حفظ امنیت را به اتهام واهی اخلال در امنیت تأیید می‏کند.

سال 1354؛نورآباد ممسنی

آیت اللّه مدنی در تبعید نیز مبارزات خود را ادامه می‏دهد و با حفظ ارتباط با نیروهای انقلابی خرم‏آباد،آنان را به‏ ادامهء مبارزه فرا می‏خواند.وی در دیدارهای مختلف به‏ کسانی که از خرم‏آباد برای ملاقات با ایشان می‏آمدند، توصیه می‏کردند:

«مساجد و حوزه علمیه را حفظ کنید.مجتهد تربیت‏ کنید.اسلحه شما تبلیغ است.در مقابل ظلم و ستمگر، تبلیغ،از بمب اتم هم مؤثر است»

آیت اللّه مدنی در اواخر سال 54،از کشور ممنوع الخروج‏ می‏شود.ثابتی،طی نامه‏ای،اسامی 61 نفر از روحانیون‏ ممنوع الخروج را که یکی از آنان آیت اللّه مدنی بود،اعلام‏ می‏کند.

آیت اللّه مدنی،نورآباد را به پایگاه مبارزه علیه رژیم‏ تبدیل می‏کند؛به نحوی که مردم نقاط مختلف از جمله،شیراز،کازرون و شهرهای دیگر استان فارس‏ و لرستان-از نقاط دور و نزدیک-به حضور ایشان‏ می‏رسند و پیام انقلاب و مبارزه را دریافت می‏دارند. ساواک از موقعیت جدید آیت اللّه مدنی در نورآباد به‏ هراس افتاد،دستور می‏دهد در محل تبعید نیز از ملاقات‏ مردم با وی ممانعت به عمل آید؛اما از این تصمیم هم‏ طرفی نمی‏بندند.بدین‏رو،در پایان سال دوم تبعید،محل‏ تبعید ایشان را به گنبدکاووس تغییر می‏دهند.در تاریخ‏ 11 /4 /56 دستوری بدین مضمون به ریاست ساواک‏ لرستان می‏رسد:با توجه به اقدامات اخیر وی در زمینه‏ تشویق مردم به جمع‏آوری وجوه جهت تأسیس بانک‏ اسلامی و همچنین ناراحتی‏هایی که در اثر راهنماییهای‏ او برای خانواده‏های بهایی فراهم گردیده،محل اقامت‏ اجباری او به گنبدکاووس تغییر داده شد.

در تاریخ 29 /4 /56،کمیسیون امنیت اجتماعی لرستان‏ تشکیل جلسه داده،محل تبعید آیت اللّه مدنی از نورآباد ممسنی به شهرستان گنبدکاووس تغییر پیدا می‏کند.

پیرو آن در تاریخ 17 /5 /56،وی را به وسیله مأمورانی‏ چند و تحت الحفظ به گنبدکاووس اعزام می‏کنند.به‏ دنبال آن ثابتی طی نامه‏ای به رئیس ساواک مازنداران‏ می‏نویسد:«نامبرده بالا،یکی از روحانیون افراطی و طرفدار[امام‏]خمینی استان لرستان می‏باشد.»بعد ضمن‏ گزارش از سوابق وی،از ساواک مازندران درخواست‏ می‏کند چنانچه مشار الیه به آن منطقه وارد گردید،از وی‏ مراقبت گردد.

سال 1357؛بندر کنگان

مدت اقامت آیت اللّه مدنی در بندر کنگان،سه هفته بیشتر طول نمی‏کشد.در این بندر،روزها در مدرسه علمیه‏ به تدریس و تفسیر قرآن مشغول می‏شود و ظهرها در مسجد جامع و شب ها در مسجد«کوزه‏گری»این شهر نماز جماعت اقامه می‏کند.

در این مدت کوتاه،عده‏ای از اهالی شیراز و کازرون به دیدن‏ وی می‏آیند و اهالی منطقه«دیّر»نیز از ایشان دعوت به عمل‏ آورده،با عشق و علاقه و اصرار،او را به شهر خود می‏برند. به هنگام ورود آیت اللّه مدنی به دیّر،استقبال گرمی از وی به عمل می‏آید.مردم،مغازه‏ها را تعطیل و در مدرسه‏ علمیه این شهر اجتماع می‏کنند و با ورود وی به آن‏ مجلس باشکوه،اشعاری در مدح امام خمینی خوانده‏ می‏شود.

نظر به اینکه بندر کنگان جزء مناطق تبعید محسوب‏ می‏شود و با توجه به بیماری آیت اللّه مدنی که احتمالا سل بوده است،مجددا کمیسیون امنیت اجتماعی نورآباد تشکیل جلسه داده،محل تبعید وی از تاریخ 3 /5 /57 به‏ شهرستان مهاباد تغییر پیدا می‏کند.

تابستان 1357؛مهاباد

بعد از تغییر محل تبعید آیت اللّه مدنی به مهاباد،ایشان‏ را به همراه مأمور بدرقه ژاندارمری بوشهر و از طریق‏ خرم‏آباد،بروجرد،همدان،کرمانشاه و سنندج به مهاباد اعزام می‏کنند.

آیت اللّه مدنی در بین راه با اخلاق حسنه خود با مأمور همراه،اعتماد وی را جلب می‏کند و پس از ترک خدمت‏ مأمور به خرم‏آباد می‏رود و با روحانیون منطقه ارتباط برقرار می‏کند.

در ادامه راه،ساواک متوجه می شود که مردم مذهبی‏ و انقلابی تصمیم گرفته‏اند در شهرهای بین راه-از جمله‏ خرم‏آباد و همدان-از شهید مدنی‏ تجلیل کنند و احتمالا تظاهراتی‏ به راه اندازند؛خصوصا در شهر همدان که ورود آیت اللّه مدنی با تشییع جنازه آخوند مرحوم ملا علی‏ همدانی همزمان شده بود.سریعا دستور می‏رسد که مسیر حرکت‏ ایشان تغییر پیدا کرده،پل‏دختر و کرمانشاه و سنندج به مهاباد اعزام‏ شود.

آیت اللّه مدنی،این فقیه مجاهد و نستوه-که کوله‏بار جهار و مبارزه‏ را از دوران جوانی به دوش گرفته‏ و از نجف و کربلا تا آذرشهر، همدان،خرم‏آباد و نورآباد،هر کجا رفته،با شهامت و شجاعت و اخلاص بی‏نظیرش علیه طاغوتیان‏ قیام کرده و با فریادش،سکوت‏ مرگبار ناشی از استبداد ستمشاهی‏ را شکسته و زبان کوبنده و برّانش‏ را چون شمشیر از نیام برکشیده و در هر فرصت مناسبی‏ بر سر بیدادگران فرود آورده و در هر کجا قدم گذاشته، فریاد بیداری ملتی را سر داده و بذر انقلاب پاشیده و پیام رهبر انقلاب را به گوش همگان رسانده و آنان‏ را به جنبش و قیام فراخوانده است،اینک در آستانه‏ پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی،به سرزمین تازه‏ای‏ قدم گذاشته است؛منطقه‏ای که در آتش ظلم و بیداد مضاعف رژیم و عوامل مزدور محلی،چون عز الدین‏ حسینی،فئودال‏ها و خوانین می‏سوزد.

آیت اللّه مدنی از بدو ورود به این منطقه پایگاه جدیدی‏ برای مبارزات خود پی‏ریزی می‏کند و این بار با شعار وحدت برادران اهل سنت و تشیع،آنان را بیدار کرده و به قیام در صفی واحد فرا می‏خواند.

مبارزه ایشان در افشای سیاست‏های رژیم و وابستگان‏ آن-از قبیل عز الدین حسینی که رسما از طرف رژیم‏ گمارده شده بود-باعث گشت که تعدادی از جوانان‏ مهاباد به خانه عز الدین رفته،ضمن ابراز انزجار و تنفر، شیشه‏های منزل او را به عنوان اعتراض بشکنند.

گفتنی اینکه مدت تبعید آیت اللّه مدنی طبق نظر خودش‏ در 6 /7 /57 به پایان می‏رسید؛ولی ایشان تا 7,14 /57 در مهاباد باقی می‏ماند.

ثابتی در تاریخ 8 /7 /57 به ساواک خرم‏آباد دستور می‏دهد که برای گذراندن بقیه مدت تبعید؛ایشان را به‏ تهران منتقل کنند.ساواک خرم‏آباد،بلافاصله کمیسیون‏ اجتماعی تشکیل داده،طبق دستور ثابتی،رأی صادر می‏کند؛اما قبل از اجرای فرمان،کمتر از دو هفته از مدت تبعیدش باقی مانده بود که خود مهاباد را به قصد قم ترک می‏کند.

سرانجام آیت اللّه مدنی در پایان مدت تبعید،به درخواست‏ علمای مبارز تبریز به این شهر عزیمت می‏کند تا همپای‏ ملت مسلمان ایران،مبارزه بی‏امان خود را علیه رژیم‏ پهلوی پی‏بگیرد.

پاییز سال 1357؛تبریز

در ایام تبعید آیت اللّه مدنی در مهاباد،عده‏ای از مسلمانان‏ مبارز،از تبریز از جمله آیت اللّه قاضی طباطبایی تصمیم‏ می‏گیرند که ایشان را به تبریز دعوت کنند.ساواک تبریز (به تصویر صفحه مراجعه شود) از این موضوع مطلع شده،سریعا موضوع را به ساواک‏ تهران گزارش و اعلام خطر می‏کند.در گزارش ساواک‏ تبریز این‏چنین آمده است:

«نامبرده بالا«آیت اللّه مدنی»از وعاظ افراطی و مخالف‏ می‏باشد و به علت طرفداری از[امام‏]خمینی و اظهار مطالب خلاف مصالح کشور،از همدان به مهاباد تبعید گردیده،مدت تبعید وی اخیرا به اتمام رسیده. آقای میرزا محمد علی قاضی طباطبایی و میر حسین‏ انگجی از طریق عبد الحمید بنایی‏[باقری‏]که از روحانیون تبریز می‏باشند،نامه‏ای جهت نامبرده نوشته‏ و از وی دعوت کرده‏اند که در تبریز اقامت نماید». ساواک در تحلیل خود می‏افزاید که آمدن وی به تبریز، به هیچ‏وجه به مصلحت نبوده و موجب تحریکات محلی‏ خواهد شد.

آیت اللّه مدنی قبل از آنکه ساواک بتواند اقدامی به‏ انجام رساند،وارد تبریز می‏شود و در کنار اولین شهید محراب آیت اللّه قاضی طباطبایی و روحانیون مبارز تبریز، مبارزات خود را علیه رژیم ستمشاهی ادامه می‏دهد. مسجد شهیدی و بیت ایشان به پایگاه انقلابیون مسلمان‏ تبریز تبدیل می‏شود؛چنان‏که در گزارش ساواک آمده‏ است:«وی در اولین جلسه در منزل خود،درس مبارزه با دشمن یعنی اقامت را عنوان می‏نماید».

آیت اللّه مدنی در همین ایام،در مدرسه«ولی عصر(عج) تبریز حاضر شده،در اجتماع طلاب و مسئولین این‏ مدرسه سخنرانی کرده و می‏گوید باید اسلحه تهیه کنیم‏ و با دشمن بجنگیم.

آیت اللّه مدنی سفری نیز به آذرشهر-زادگاه خود کرده، در مجلس ترحیم شهدای روز نهم آبان‏ماه آذرشهر شرکت می‏کند در این مجلس،عده‏ای از انقلابیون‏ مهاباد جهت اظهار همدردی به حضور ایشان می‏رسند. فعالیت‏های انقلابی شهید مدنی روزبه‏روز علنی‏تر می‏گردد.از ساواک مرکز به تبریز تلگراف می‏شود که‏ چنانچه نامبرده در تبریز بماند باید به محض انجام اولین‏ تحریک دستگیر شود.

ساواک وجود ایشان را در تبریز تحمل نکرده،پس از سخنرانی آتشین و تند آیت اللّه مدنی علیه رژیم شاه، شبانه وی را دستگیر و از تبریز تبعید می‏کند.

1357؛بازگشت به همدان

آیت اللّه مدنی در 1 /10 /57 در میان استقبال باشکوه مردم‏ وارد همدان می‏شود.معظم له با دعوت روحانیون و مردم‏ همدان برای جانشینی مرحوم آخوند ملا علی معصومی‏ همدانی و به منظور رهبری مبارزات مردم همدان و منسجم کردن فعالیت روحانیون متعهد،به این منطقه‏ عزیمت می‏کند.نظر به سابقه درخشان آیت اللّه مدنی از سال 41 تا سال 50 در همدان و با توجه به اوج‏گیری‏ مبارزات حق‏طلبانه مردم ایران،هجرت آیت اللّه مدنی به‏ این شهر،از اهیمت فوق العاده‏ای برخوردار بوده،طبقات‏ مختلف مردم از ساعت‏ها قبل در مقابل مسجد جامع‏ اجتماع و سپس جهت استقبال از آیت اللّه مدنی به طرف‏ دروازه ملایر حرکت می‏کنند.

آیت اللّه مدنی از بدو ورود به همدان،هدایت مبارزات‏ مردمی را به عهده گرفته،با اقشار گوناگون جامعه ارتباط برقرار می‏کند.شایان ذکر است که لحظه به لحظه این‏ هدایت‏ها و مبارزات،در گزارش ساواک تا زمان از هم‏ پاشیدن و انحلال آن موجود است.

نقش ایشان در هدایت و جهت‏دهی به مبارزات مردم‏ همدان به حدی بوده که وقتی در جریان 22 بهمن،لشکر 81 زرهی کرمانشاه برای سرکوب مردم به سمت تهران‏ حرکت می‏کرد،به دستور ایشان،مردم همدان برای سد کردن حرکت تانکها،با دست خالی و کفن‏پوشان به‏ مقابله با تانکها برخاستند و خود آیت اللّه نیز در جلوی‏ همه تظاهرکنندگان به راه می‏افتد که موفق می‏شوند با دادن تعداد کمی شهید و مجروح،تانکها را از حرکت‏ بازدارند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی

پس از به ثمر رسیدن قیام خونین ملت ایران به رهبری‏ امام خمینی،این یار دیرینه امام و سرباز خستگی‏ناپذیر انقلاب که پرچم مبارزه را لحظه‏ای بر زمین نگذاشته و از تبعیدگاهی به تبعیدگاهی دیگر و از سنگری به سنگر دیگر همیشه در صف مقدم مبارزه حرکت کرده بود و در پیروزی انقلاب،تلاش بی‏وقفه‏ای داشت،فصل دیگری‏ از مبارزات خود را برای حفظ و حراست و پاسداری از انقلاب شکوهمند اسلامی آغاز کرد.

اینک انقلاب پیروز شده و پاسداری از انقلاب، سخت‏تر از خود قیام به نظر می‏رسد، توطئه‏های استکبار جهانی برای نابودی‏ انقلاب،یکی پس از دیگری به وقوع‏ می‏پیوندد و یاران امام و فجرآفرینان‏ انقلاب باید تلاش و مبارزه بی‏امان‏ دیگری را برای حفظ انقلاب اسلامی‏ و برقراری حکومت اسلامی آغاز کنند. آیت اللّه مدنی،در زمره چنین افرادی، در صف مبارزه با ایادی استکبار و عناصر سر سپرده آنان قرار می‏گیرد و همچون سربازی آماده و افسری فداکار، در هر سنگری که به وجود و فداکاری‏ ایشان نیاز باشد،با اشاره امام بدان سو می‏شتابد.

آیت اللّه مدنی در انتخابات مجلس‏ خبرگان قانون اساسی،از طرف مردم همدان به نمایندگی‏ انتخاب می‏شود و سپس در کوران مشکلات و آشفتگی‏ اوضاع همدان،از سوی امام با اختیارات تامه به امامت‏ جمعه منصوب و روانه این شهر می‏شود.

در انقلاب سوم که عناصر فرصت‏طلب،ملی‏گرا و منافقین کمر به نابودی و انحراف انقلاب بسته بودند و هر روز با ایجاد توطئه‏ای،قلب امت اسلام و امام‏ عزیز را به درد می‏آورند،آیت اللّه مدنی در مبارزه با آنان و افشای ماهیت لیبرال‏ها و منافقین تلاشی مضاعف‏ داشت.اعلامیه مشترک آیت اللّه مدنی و دیگر یاران امام‏ (شهید صدوقی،شهید اشرفی اصفهانی،شهید دستغیب‏ و آیت اللّه طاهری امام جمعه اصفهان)و موضع صریح و قاطع آنان در برابر این حرکت خزنده نقش بسزایی در افشای این جریان مرموز و فریبنده و خطرناک داشت.

همرا با آیت اللّه قاضی طباطبایی در سنگر نماز جمعه‏ تبریز

تبریز این شهر قیام و مبارزه-بعد از پیروزی انقلاب‏ اسلامی دستخوش جریان مهم و حساسی قرار گرفت. دشمنان انقلاب با شعله‏ور کردن آتش تفرقه و اختلاف‏ و آشفته کردن اوضاع عمومی شهر-به ویژه کمیته‏های‏ انقلاب که اکثر آنها در دست ضد انقلابیون حزب خلق‏ مسلمان بود-امید داشتند که به اهداف شوم خود برسند. 9یاران انقلاب تصمیم گرفتند با آوردن آیت اللّه مدنی‏ به تبریز،موقعیت جناح انقلاب و خط امام را تقویت‏ کنند.آنان این پیشنهاد را به محضر امام تقدیم کردند و امام امت طی حکمی آیت اللّه مدنی را روانه تبریز کردند. حساسیت منطقه و اهمیت این حرکت را از پیام امام به‏ شهید بزرگوار می‏توان دریافت.

آیت اللّه مدنی،در سر و سامان دادن به اوضاع سیاسی‏ و اجتماعی تبریز تلاش مخلصانه‏ای کرد و آنگاه برای‏ ادامه خدمت به شهر همدان بازگشت،هنوز چند روزی‏ از مراجعت وی نگذشته بود که حادثه دلخراش و غمبار شهادت اولین شهید محراب آیت اللّه سید محمد علی‏ قاضی طباطبایی به دست دشمنان انقلاب و مزدوران‏ امریکا علیه روحانیت،اوضاع شهر تبریز را دگرگون‏ ساخت.در این هنگام بار دیگر امام عزیز طی حکم‏ دیگری،آیت اللّه مدنی را به نمایندگی خود و امامت‏ جمعه شهر تبریز منصوب فرمود.

فتنه حزب خلق مسلمان

آیت اللّه مدنی پس از منصوب شدن به سمت امامت‏ جمعه شهر تبریز،با معضل بزرگ«حزب خلق مسلمان» که جریانهای مختلف تحت پوشش آن به مبارزه با انقلاب‏ پرداخته بودند،مواجه می‏گردد؛اما به یمن آگاهی و هوشیاری مردم آذربایجان و شخصیت و مقبولیت ایشان‏ و همچنین فعالیت شبانه‏روزی و هوشیاری آن عزیز،این‏ توطئه منجر به شکست می‏شود.

سخت‏ترین روزهای آیت اللّه مدنی را می‏توان ایامی‏ خواند که او در میان آشوب حزب خلق مسلمان قرار گرفت.در جریان این غائله خطرناک،آیت اللّه مدنی از جانب همین گروه ضد انقلابی بارها مورد تهدید قرار گرفت.آنها جایگاه نماز جمعه را به آتش کشیدند و از برگزاری نماز جلوگیری کردند؛اما خود آیت اللّه مدنی در روز جمعه کفن پوشیده و پیشاپیش جمعیت حرکت کرد و گفت:«تا من زنده‏ام و در این شهر نماینده امام هستم‏ نماز جمعه را برگزار می‏کنم.»10

چنین نقل می‏شود:«وقتی حزب خلق مسلمانی‏ها کمیته‏ بازرسی را گرفته بودند و به طرف خانه ایشان هم‏ تیراندازی می‏شد،نزدیک اذان بود.بچه‏ها رفتند و به‏ ایشان گفتند نروید مسجد.اتفاقا زودتر رفتند.من رفتم‏ جلو و عرض کردم:«حاج آقا،نروید؛تیراندازی است. اینها آمده‏اند برای کشتن شما.از این طرف و آن طرف‏ هم تلفن می‏زنند که حاج آقا را نگذارید برود بیرون.» ایشان به من گفتند:«از تو توقع نداشتم.اگر به مسجد نروم،تضعیف روحیه مسلمانان کرده‏ام و من پیش خدا جواب ندارم...چه جوابی به خدای خودم بدهم که اگر به مسجد نرفتم،به خاطر جانم بود،می‏گویند اسلام و انقلاب از تو عزیزتر بود؟»ایشان به مسجد رفتند و نماز جماعت را اقامه کردند.11و بدین‏سان با استقامت و حضور اقشار مردم در صحنه،توطئه امریکا و ایادیش در آذربایجان خنثی گردید.

شهید مدنی و جبهه‏های نبرد

شهید مدنی در تقویت روحیه رزمندگان اسلام نقش‏ به سزایی داشت و با شرکت خود در جبهه نبرد و حضور در کنار سپاهیان اسلام و شرکت در مجالس دعا و نیایش‏ آنان،مشوق برای رزمندگان اسلام بود تا جنگ مقدس‏ خود را با استکبار جهانی تا پیروزی نهایی ادامه دهند. گاهی نیز بر دست آن برادر ارتشی که هواپیمای متجاوز دشمن را با ضد هوایی در فضای تبریز سرنگون ساخته‏ بود،به عنوان نماینده امام بوسه می‏زند و کمال تواضع‏ خود را در مقابل مجاهدان فی سبیل اللّه نشان می‏دهد.

در اینجا مناسب است خاطره‏ای از آقای بهاء الدینی در این زمینه نق شود:«عده‏ای می‏خواستند بروند جبهه. بچه‏ها که رفتند،دیدم حاج آقا آمدند خانه و سخت‏ ناراحت هستند و اشک در چشمانش حلقه زده است. (به تصویر صفحه مراجعه شود) گفتیم:«حاج آقا،چرا ناراحتید؟گفتند:«تلفن‏ بزنید به دفتر اما و اجازه بگیرید از امام که من‏ هم با این بچه‏ها به جبهه بروم.»پرسیدم«چرا حاج‏آقا؟»گفتند:«آخر من نمی‏توانم ببینم این‏ بچه‏ها می‏روند جبهه،آنجا می‏جنگند و من‏ نروم بجنگم.خوب من پیر شده‏ام؛اگر من‏ گذشت این بچه‏ها را نداشته باشم،ایثار این‏ بچه‏ها را نداشته باشم،وای بر حال من!»اما خوب معلوم بود که حضرت امام هیچ وقت‏ اجازه نمی‏دادند ایشان سنگر تبریز را رها کنند و به جبهه بروند.البته این حرکت ایشان هم‏ نشانه عشق ایشان بود به شهادت و انقطاع‏ ایشان بود از دنیا»

«یا بنی انت مقتول»

خط سرخ شهادت خط آل علی(ع)است و این افتخار از خاندان نبوت و ولایت به ذریه‏ طیبه آن بزرگواران و پیروان خط آنان به ارث‏ رسیده است.سال‏ها قبل از شهادت در یکی‏ از جلسات درس گفته بود:من در دو موضوع‏ نسبت به خود شک کردم.یکی این‏که آیا من سید اسد اللّه‏ هستم؟واقعا سید هستم؟دیگر این‏که آیا شهید می‏شودم‏ یا نه؟یک شب امام حسین(ع)را در خواب دیدم که‏ بالای سر من آمد و دستی به سر من می‏کشید و این جمله‏ را فرمود:«یا بنی انت مقتول...»«پسرم تو شهید می‏شوی» که جواب دو سئوال من در آن بود.

آیت اللّه مدنی که همواره در صف مقدم مبارزه بود،قبل‏ از انقلاب در برابر رژیم ستم شاهی و پس از پیروزی‏ در مقابل مزدوران و جاسوسان امریکا چون سدی محکم‏ ایستاد و از حریم اسلام و قرآن حمایت می‏کرد.نماز (به تصویر صفحه مراجعه شود) جمعه را بعنوان یکی از مهمترین سنگرهای انقلاب‏ حفظ کرد آیت اللّه مدنی بعنوان امام جمعه تبریز پس‏ از شهادت شهید آیت اللّه قاضی طباطبائی انتخاب گردید. اما مزدوران امریکا که به ترور یاران امام پرداخته بودند بیستم شهریور 1360 نوبت یکی دیگر از چهره‏های‏ درخشان آسمان معرفت و معنویت بود.ساعت 45 /1 بعد از ظهر پس از امام خطبه‏های نماز جمعه،خطبه‏های‏ نماز را باتمام رساند.مراسم نماز جمعه پایان گرفت. عده‏ای از ماموران شهربانی که عازم جبهه‏های نبرد حق‏ علیه باطل بودند از ایشان خواستند بطور ارشادی مطالبی‏ را بیان کنند.در این هنگام شهید آیت اللّه مدنی در جایگاه‏ خود بطور انفرادی دو رکعت نماز را آغاز کرده بود که‏ منافقی کوردل،مزدوری بی‏اراده قسی القلبی خوارج‏کیش‏ از میان جمعیت خود را به محراب نزدیک و بازوی‏ آیت اللّه مدنی را گرفتن و نماز آقا را قطع کرد.در این‏ موقع اطرافیان بطرف مهاجم روی آوردند ولی قبل از رسیدن آنها وی ضامن نارنجکی را که در لباسش مخفی‏ نموده بود کشید و نارنجک بطور وحشتناکی منفجر شد و بر اثر این انفجار انسانی وارسته،عبدی صالح،عارفی از خود گذشته و انسانی نمونه و الگو به لقای حق پیوست. تلاش مردم و کوشش پزشکان سودی نبخشید و امام‏ جمعه تبریز همرا با سه شهید به ملکوت عشق عروج‏ نمودند و بیش از پنجاه نمازگزار مؤمن زخمی،مجروح‏ گردیدند.بحق باید گفت شهادت بزرگانی چون آیت اللّه‏ مدنی ضد انقلاب و منافقین ضد اسلام را بکی منزوی‏ کرد.به دنبال شهادت این امام جمعه بزرگوار استان‏ آذربایجان در سوگ عارف واصل به عزا نشست.در 21 شهیریور جنازه آن بزرگوار باشکوه هرچه تمامتر در میان‏ اندوه فراوان مردم در تبریز و قم تشییع گردید.و در قم‏ در کنار حرم مطهر حضرت معصومه(ص)بخاک سپرده‏ شد.شهادت این عالم بزرگوار در سراسر ایران انعکاس‏ وسیعی داشت پیام مراجع،فقها،علما...شخصیت‏های‏ مملکتی،تشکیل مجالس یادبود،ارسال پیام‏ها از سراسر مملکت به محضر امام خمینی...

سیره عملی

وقتی از قیامت سخن می‏گفت،چنان می‏گریست که‏ گویی تمام عظمت قیامت را می‏بیند.هنگامی که به‏ نماز می‏ایستاد،سراپا مجذوب می‏شد و عاشقانه‏ با محبوب سخن می‏گفت.گاهی نیمه‏های شب متوجه‏ صدای ناله وی می‏شدند،می‏دیدند که شهید در خلوت حق با صدای لرزان می‏گوید:«خدایا،من آمده‏ام،خدایا، اگر تو به من«نه»بگویی؛اگر تو مرا ترک کنی،کیست که‏ مرا دریابد؟غیر از تو مگر کسی را خواهیم داشت؟»

چون سالکی به سیر و سلوک مشغول بود و همچون‏ عارفان واصل در زهد تقوی زبانزد عام و خاص‏ بود،از مسائل سیاسی و مبارزه با طاغوت و طاغوتیان‏ از دهه بیست تا پیروزی انقلاب غافل نبود.او صالحی‏ بود که مصلح بیدادگری گردید،خودساخته‏ای که در جامعه‏سازی و دگرگون کردن محیط،نقش اساسی‏ و زیربنایی داشت.او به طهارت نفس و تقوا اهمیت‏ خاصی می‏داد و پیروزی بر دشمنان و طاغوتیان زمان‏ را در گرو اصلاح نفس و خودسازی می‏دانست.داشتن‏ قدرت جذابیت و محبوبیت در میان عامه مردم و خواص‏ علماء از ویژگیهای وی بود.او با طلاب و جوانان چون‏ پدری دلسوز رفتار می‏کرد و همواره محرم اسرار و راز مردم،سنگ صبور و جوانان چون در دوران ستم شاهی، و مربی و معلم اخلاق نظری و عملی برای فضلا بود. وی در جهت علمی نیز عالمی کم نظیر بود و از استادان‏ برجسته حوزه علمیه نجف اشرف به شمار می‏رفت،اما از روی تواضع هیچ‏گاه حتی اجتهادش را مطرح نکرد این‏ درحالی بود که حضرت امام وی را«سید العماء الاعلام» می‏شناختند.اما او با وجود حضرت امام،خود را مقلد چنان مرجع کاملی می‏دانست و این موضوع را در بیانات‏ خود در جلسات خصوصی و عمومی مطرح می‏کرد.او در حقیقت یک وزنه ارزشمند علمی و مذهبی بود و در زمره ذخایر گرانبهای حوزه‏های علمیه در جهان اسلام‏ به شمار می‏آمد.اما در برابر ولایت امام چون مریدی‏ مطیع بود.او امام را اسلام مجسم و ولایت فقیه را با تمام‏ وجودش پذیرفته بود.

زهد و تقوا

آیت اللّه مدنی،انسانی وارسته و زاهدی بود که هرگز در موقعیت‏ها و مقامات،ساده‏زیستی و زهد را فراموش‏ نکرد،زندگی بدون تکلف و تشریفات،از ویژگی‏های‏ بارز آن عالم ربانی بود.به میهمانی‏ها که دعوت می‏شد، ابتدا شرط می‏کرد که سفره نباید رنگین باشد و اگر بیشتر از یک خورش سر سفره می‏آورند،اعتراض کرد. خودش نیز با غذای ساده-همان غذایی-که خودش‏ می‏خورد-از میهمانان پذیرایی می‏کرد.زی طلبگی را به تمام معنی رعایت می‏نمود.با زندگی اشرافیت علنا و عملا مبارزه می‏کرد.

زندگی ساده و پارسایی او،زبانزد عام و خاص بود و از خصلت‏های زیبای وی به شمار می‏رفت:همچون‏ فقیرترین مردم زندگی خود را می‏گذرانید و این در حالی‏ بود که امانتدار اموال مردم بود و از شهرهای بزرگ ایران، وجوهات شرعی قبول می‏کرد،اما هیچ گاه از وجوهات‏ (به تصویر صفحه مراجعه شود) استفاده نمی‏کرد.وقتی دوستانش به او توصیه می‏کردند که آقا شما استحقاق استفاده از وجوهات را دارید،پس‏ چرا استفاده نمی‏کنید؟در جوابشان می‏گفت:«خدا را شاهد می‏گیرم که تاکنون استفاده نکرده‏ام و استفاده‏ نخواهم کرد،مگر زمانی که در حالت اضطرار قرار بگیرم.12

ایشان صرفه‏جویی را در همه ابعاد زندگی خود جاری‏ ساخته بود و در این جهت،به مردم اطراف خود توجه‏ خاصی داشت.در اوایل جنگ وقتی دید مردم با کمبود نفت مواجه گردیده‏اند،از آن استفاده نکرد و در سرمای‏ شدید تبریز،با پوشیدن پوستین زندگی خود را گذراند. زمانی که همه نمی‏توانستند گوشت بخرند،او هرگز گوشت نمی‏خورد.13

اصلاح نفس

آیت اللّه مدنی،تجسم اخلاق و چهره برجسته عرفان و حکمت عملی بود.زبانش و عملش،تجلی اخلاق و عمق ایمان و ژرفای نگرش او به معارف اسلامی بود. آیت اللّه مدنی بیش از هر چیز به طهارت نفس و تقوا اهمیت می‏داد و حتی پیروزی بر دشمنان و طاغوت را زمانی مفید و مؤثر می‏دانست که همراه با تقوا و اصلاح‏ نفس باشد.وی می‏فرمود:«ما باید بدانیم وقتی می‏توانیم‏ از این پیروزی استفاده ببریم که اول خودمان نفسمان را اصلاح کرده باشیم،به این معنا که اگر نفسمان اصلاح‏ نشده باشد،پیروزی به هر حدی که برسد،چاره دردهای‏ ما نخوهد کرد14همه طاغوت‏ها را سرکوب کردن‏ وقتی به دردمان می‏خورد که در مملکت بدن خودمان، حکومت اللّه مستقر شده و حکومت طاغوت ریشه کن‏ بشود.»15

دختر آن شهید در مورد دعاهای نیمه شب این عارف و عاشق چنین می‏گوید:«معمولا انسان هر وقت بخواهد فردی را بیازماید که از نظر معرفتی و سیر و سلوک‏ چگونه است،بهتر است او را از روی انجام فرایض‏ دینی و عبادی بشناسد،این‏که چه دعاهایی را بعد از نماز یا در نیمه شب انتخاب می‏کند و آیا به آنها عمل‏ می‏کند یا خیر؟پدرم در انتخاب دعا بسیار دقیق بود. دعاهایی را انخاب می‏کرد که در آن ذکر دنیا کمتر بود، ذکر بهشت کمتر بود.دعایی‏ را می‏خواند که در آنها قرب‏ به حق و رضایت حق بود و بدانها سخت پایبند بود و عمل می‏کرد.همین‏ها او را به‏ جایی رسانده بودند که دیگر نه بخل،نه کینه و نه حسد در او وجود نداشت.»16

جاذبه

آیت اللّه مدنی آنچنان جاذبه‏ای داشت که وقتی کسی‏ به ایشان می‏رسید،خیال می‏کرد که با پدرش یا محرم‏ اسرارش روبه‏رو شده و آنچنان دافعه‏ای داشت که وقتی‏ دشمن ایشان را از دور می‏دید،بر خود می‏لرزید.قبل‏ از پیروزی انقلاب،یک شب ایشان در منزل دامادشان‏ بودند که ناگهان صدایی به گوش رسید.پرسیدند:«این‏ صدای چیست که از خیابان به گوش می‏رسد؟»گفته‏ شد:«بچه‏ها هستند که از پائین خیابان چهار مردان به‏ قسمت شیخان می‏آیند و شعار می‏دهند.هر شب این‏ کار را انجام می‏دهند و بعد پلیس آنها را متفرق می‏کند.» ایشان فرمودند:«پس ما معطل چه هستیم؟بلند شوید برویم.»بعد از آشپزخانه کاردی برداشته رفتند به صف‏ بچه‏های تظاهرکننده پیوستند.نمی‏توانم بیان کنم آن شب‏ این حرکت تا چه اندازه در روحیه بچه‏های فداکار قم‏ مؤثر بود.

سفر ساده و بی‏آلایش

روزی در سر سفره غذا متوجه شده که چربی آش بیش‏ از اندازه است.از خادم سئوال کرد:مگر مسلمان نیستید که اینقدر اسراف و تبذیر می‏کنی؟وی گفت:«حاج‏ آقا،مال همه اینطور نیست.چون شما خیلی ضعیف‏ شده‏اید و غذا هم آش است،فقط برای شما مقداری‏ زیاد ریختم.»شهید مدنی درحالی‏که عصبانی شده بود، فرمود:«این‏که دو گناه است.من اول فکر می‏کردم تو فقط اسراف کرده‏ای،ولی حالا متوجه شدم که گناه‏ بزرگتری هم مرتکب شده‏ای و آن اینکه تبعیض هم قائل‏ شده‏ای.»17

پاورقی:

1-  وقتی دوستانش به او می گویند که زمانه،مساعد با طلبه‏شدن نیست و رضا خان مانع فعالیت روحانیت‏ است،آن شهید در جواب می‏گوید:«حد اقل برای خودم‏ ملا و واعظ می‏شوم.»یادواره شهید محراب،ص 32،به‏ نقل ا شهید مدنی،جلوه اخلاص

2- شهید مدنی،جلوه اخلاص،ص 8،ص 63،به نقل‏ از خاطرات آقای بروجردی

3- شهید مدنی،جلوه اخلاص،ص 8،ص 63،به نقل‏ از خاطرات آقای بروجردی،داماد ایشان.

4- روزنامه جمهوری اسلامی،8 /6 /66،ویژه نامه آیت اللّه‏ مدنی،عروة الوثقی،ش 82 و پرونده فدائیان اسلام در ساواک که در آینده نزدیک منتشر خواهد شد.

5- مجله سروش،4 /7 /60،ش 114.

6- از مصاحبه آقای بهاء الدینی،داماد شهید مدنی،تاریخ‏ 27 /6 /61.

7- مصاحبه آقای بهاء الدینی،داماد شهید مدنی،تاریخ‏ 27 /6 /61.

8- منبع پیشین.

9- رجوع شود به اسناد لانه جاسوسی پیرامون حزب‏ خلق مسلمان و ارتباط با جاسوسان امریکا.

10- پیام انقلاب-شماره 92-12 /6 /62

11- روزنامه جمهوری اسلامی-18 /6 /61-شماره‏ 949.

12- شهید مدنی،جلوه اخلاص-ص 32 و 40

13- شهید مدنی،جلوه اخلاص-ص 32 و 40

14- یاد ایام-ج 1-ص 325

15- یاد ایام-ج 1-ص 325

16- مصاحبه فرزند شهید آیت اللّه مدنی با مجله زن روز.

17- اطلاعات-15 /6 /57