نامه آیت الله میلانی به امیر اسدالله علم

الف. ح

1-مقدمه

آیت اللّه سید محمد هادی میلانی از مراجع تقلید شیعه‏ی مقیم‏ مشهد بود که چهره ای شناخته شده در میان مردم خراسان و ایران به شمار می رفت. یکی از مهم‏ترین زمینه‏های اختلاف روحانیت با«انقلاب شاه و مردم»(یا«انقلاب سفید»)،موضوع دادن حق رای (انتخاب کردن و انتخاب شدن)به زنان و غیر مسلمانان در مصوبه‏ی 14 مهر 1341 در «انجمن‏های ایالتی و ولایتی»،بود،چنان که آیت اللّه میلانی در 1341 توسط مهندس منوچهر میرزا سالور به امیر اسد اللّه علم(نخست‏وزیر وقت)در مخالفت با دادن حق رای به بانوان پیامی فرستاده بود و نخست‏وزیر هم،قول داده بود که این موضوع را تعقیب نکند،اما سرانجام مشارکت زنان در انتخابات در دستور کار«انقلاب شاه و ملت»قرار گرفت و شد آن‏چه شد.

اکنون متن نامه‏یی که آیت اللّه میلانی در این باب به مهندس‏ سالور نوشته است،برای ثبت در تاریخ در این شماره نقل می‏شود.

2-متن نامه

«بسمه تعالی مجده-غرّه‏ی ج 2 /82[برابر]8 /8 /41

جناب آقای مهندس سالور دام عزّه

السلام علیکم.امید همواره با صحت و عاقبت قرین موجبات‏ سعادت دنیا و آخرت باشید بعد از آن‏که در چهل روز قبل تقریبا به جناب آقای نخست‏وزیر پیام حقیر را راجع به عدم صلاحیت شرکت‏ بانوان در انتخابات رساندید،نامه‏یی به تاریخ 7 /7 /41موقوم فرمودند بدین مضمون که پیام توسط آقای مهندس سالور رسید و فعلا موضوع منتفی‏ست.در جواب نامه اظهار امیدواری نمودم به این‏که در این فرصت و موقعیتی که دارند بتوانند جهات صلاح و اصلاح را تمشیت دهند و به تعظیم شعائر دین و آیین در همه‏ی مراحل دستور دهند.مجال،مساعدم نشد به جناب عالی از رسیدن نامه و فرستادن‏ جواب اطلاع دهم.سپس مسبوق شدم تصویب نامه‏یی از دولت در مورد انجمن‏های ایالتی و ولایتی صادر شده بدون این‏که اسلام جزء شرایط انتخاب شدگان قرار داده شود و به جای قسم به قرآن مجید قسم به کتاب آسمانی نوشته شده است و از عدم شرکت بانوان نامی‏ برده نشده است.اینک مزاحم می‏شود و خواستارم به حضور آقای‏ نخست‏وزیر برسید و برسانید که این تصویب نامه بسی برخلاف رضایت حضرت‏ بقیة اللّه ارواحنا فداه کاری را تمشیت دهند و به جای قدم‏های مفید و موثر در طریق ترقی و تعالی اقدامات دیگری بنمایند.

قد مکر الذین من‏ قبلهم فاتی اللّه بنیانهم من القواعد فخر علیهم السقف من فوقهم و اتیهم العذاب من حیث لایشعرون

.محمد هادی الحسینی المیلانی.»

3-فوائد رجالی

3-1-مهندس منوچهر سالور(متولد1293)

او نوه‏ی عبد الصمد میرزا عز الدوله‏ی قاجار(پسر محمد شاه قاجار)،تحصیلات خود را در دانشکده‏ی فنی دانشگاه تهران در رشته برق در1317به اتمام‏ رسانید و به دلیل علاقه به صنایع سیمان سازی در این رشته وارد و متصدی خدمات بسیاری در سطح کشور در این زمینه شد.وی‏ هم‏چنین خدمات بسیاری در سطح کشور در این زمینه شد.وی‏ هم‏چنین عضو«انجمن آثار ملی»بود و پس از پیروزی انقلاب‏22 بهمن‏1357،رییس هیات مدیره‏ی انجمن آثار ملی(«انجمن آثار و مفاخر فرهنگی»کنونی)شد.مهندس سالور هم‏چنین رییس«بنیاد پهلوی»(بنیاد علوی)شد که نه ماه پس از انقلاب تمام اموال منقول‏ و غیر منقول آن به بنیاد مستضعفین انتقال یافت.

مهندس سالور از رجال متدین ایران و دارای روابط نزدیک با همه‏ی عالمان دینی از جمله پدر زنده یاد من بود.

3-2 آیت اللّه سید محمد هادی میلانی

مرحوم آیت اللّه سید محمد هادی میلاتی از مراجع تقلید شیعه در عصر محمد رضا شاه پهلوی بود و سوابق مبارزه‏ی سیاسی داشت و هنگامی که آیت اللّه خمینی پس از وقایع‏15خرداد1342دستگیر و زندانی شد،به‏همراه دیگر مراجع،مرجعیت آیت اللّه خمینی را تصدیق‏ کرد و در نتیجه رژیم سابق از سخت‏گیری بیش‏تر نسبت به ایشان‏ صرف‏نظر کرد و به تبعید ایشان به ترکیه اکتفا نمود.

3-3 امیر اسد اللّه علم

امیر اسد اللّه علم(نخست‏وزیر وقت)که خاطرات او به کوشش‏ دکتر علینقی عالیخانی در خارج از کشور به چاپ رسیده است،فرزند امیر شوکة الملک علم(حاکم قائنات)بود.او در15خرداد1342در تهران حکومت نظامی اعلام کرد در پاسخ شاه که گفته بود،مردم را به‏ گلوله نبندد،گفت:«شما شاه هستید،من نخست‏وزیر و مسوول امنیت‏ کشور.به هر طریقی که بتوانم مردم را ساکت خواهم کرد.اگر موفق‏ شدم،شما هم‏چنان شاه خواهید بود،اگر شکست بخورم،می‏توانید مرا دار بزنید و باز هم‏چنان شاه خواهید بود».(ویلیام شوکراس،آخرین سفر شاه،ترجمه‏ی عبد الرضا هوشنگ مهدوی،البرز،1369ص‏134)

4-فوائد تاریخی

نامه‏ی حاضر،مورخ‏8 /8 /1341است که از جهت تاریخی مربوط به وقایع خطیری می‏شود که پس از سقوط کابینه‏ی دکتر علی امینی‏ در مسیر«انقلاب شاه و مردم»از طریق رفراندوم ششم بهمن‏1341 برنامه‏ریزی شد.«لایحه‏ی انجمن‏های ایالتی و ولایتی»که آیت اللّه‏ میلانی در این نامه به آن اشاره کرده است،در14مهر1341در هیات‏ دولت به تصویب رسیده بود.اهمیت این لایحه در این بود که:

اولا،زنان نیز حق انتخاب کردن و انتخاب شدن می‏داد.

ثانیا،واژه‏ی«اسلام»را از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب ششوندگان حذف‏ کرده بود.

ثالثا،به جای آن‏که برای مراسم تحلیف به‏ «قرآن»تصریح شود،از«کتاب آسمانی»به‏ طور مطلق یاد می‏کرد که البته اعم از«قرآن» است و مطابق عقیده‏ی هر شهروند ایرانی، ممکن بود متفاوت بلکه مخالف قرآن باشد.

مراجع و روحانیون تهران و شهرستان‏ها(از جمله آیات عظام:خمینی، شریعتمداری،مرعشی نجفی،و گلپایگانی از قم،میلانی و قمی از مشهد،محلاتی از شیراز،سید محمد وحیدی از تبریز،شیخ‏ (به تصویر صفحه مراجعه شود) محمد علی بروجردی از بروجرد و...)با ارسال نامه‏ها،تلگراف‏ها، پیام‏های خصوصی به حاکمیت وقت که اغلب خطاب به شخص شاه‏ بود،مخالفت خود را با این برنامه اعلام کردند و شاه پاسخی‏ دسته جمعی به چهار تن از مراجع قم مخابره کرد و موضوع را به دولت‏ (کابینه‏ی علم)محول نمود؛علم هم به این اعتراضات وقعی ننهاد و گاهی با پیام‏های خصوصی و فردی محترمانه به اسکات ایشان کوشید که نمونه‏ی آن در همین نامه به آیت اللّه میلانی نمایان است.علم در عین حال در برابر تندی بعضی از علماء در یکی از سخنرانی‏های خود «هرگونه اخلال‏گری»را محکوم کرد و با محکوم کردن تحرکات‏ مذهبیون،تصریح کرد که:«چرخ زمان به عقب برنمی‏گردد و دولت از برنامه‏ی اصلاحاتی که در دست اجرا دارد،عقب‏نشینی نمی‏کند».اما سرانجام بر اثر مخالفت روحانیت مجبور به الغای آن شد و در هشتم‏ آذر1341تلگراف زیر را به روحانیون مخابره کرد:«عطف به مرقومه‏ (تلگراف)جناب عالی و سایر آقایان روحانیون و مراجع محترم،موضوع‏ انتخابات انجمن‏های ایالتی و ولایتی در جلسه‏ی دولت مطرح و تصویب شد که تصویب نامه‏ی مورخ‏14 /7 /1341قابل اجرا نخواهد بود.نخست‏وزیر.اسد اللّه علم».

مجله حافظ - شهریور 1385 - شماره 34
 
تعداد بازدید: 4747