پاسخ محمدرضا پهلوی به نامه علما

جعفر گلشن روغنی

15 تير 1397

مأمور نفوذی ساواک در 15 تیر 1342 در گزارشی خیلی محرمانه خبر داد که «فعالیت روحانیون و طرفداران آقای خمینی برای آزادی ایشان به شدت ادامه دارد. قرار است عده‌ای از روحانیون سرشناس شهرستانها نیز به تهران بیایند به طوری که چند نفر من‌جمله حاجی میرحسن انگجی برادر آیت‌الله انگجی که در مسجد ملک در تهران نماز جماعت می‌خواند و همچنین چهار نفر دیگر از تبریز به تهران وارد شده‌اند و چند نفری نیز از قم آمده‌اند. در رأس این عده آیت‌الله میلانی قرار دارد که از مشهد وارد شده. مردم و روحانیون دسته‌دسته با ایشان تماس می‌گیرند تا هرچه زودتر قبل از فرارسیدن اربعین ترتیبی داده شود آقای خمینی آزاد گردد.» سپس در ادامه می‌افزاید که: «شایعاتی نیز در تهران است که چنانچه آقای خمینی آزاد نشود مردم مسلمان برای شادی روح شهدای 15 خرداد، چهلم شهدا را اربعین شهدا قلمداد و در این روز مراسمی ترتیب خواهند داد. حتی می‌گویند مردم قرآن به دست خواهند گرفت و شمایل حضرت علی(ع) و حضرت محمد(ص) را نیز به دست خواهند گرفت تا قوای انتظامی به طرف آنها تیراندازی نکند. ضمناً نیز بازار تعطیل عمومی خواهد بود.»[1]

همچنین پس از آنکه مراجع تقلید و علما و روحانیون طراز اول در تهران حضور یافته و به همفکری و مشورت با همدیگر پرداختند تا ضمن اعتراض به اقدامات و برنامه‌های دولت حکومت پهلوی، موجبات آزادی امام خمینی و دیگر علمای دستگیر شده را فراهم آورند، حاصل جمع نظرات آنها به صورت متنی چند ماده‌ای توسط سیدحسن امام جمعه به دست شاه رسانده شد. هر چند از محتوای نامه ارسالی اطلاع دقیقی نیست ولی از پاسخی که شفاهی بدان داده شد می‌توان موارد مطروحه علما در آن نامه را دانست. به گزارش مأمور ساواک، سیدجعفر خوانساری فرزند آیت‌الله سیداحمد خوانساری در 15 تیر 1342 اعلام کرد که به نامه یاد شده جواب کتبی داده نشده است ولی سرلشکر پاکروان به صورت شفاهی نظر شاه را نسبت به محتوای نامه روحانیون این‌چنین بیان کرده است: «اعلیحضرت همایونی فرموده‌اند، از تفسیر و تقاضای ماده 2 نامه آقایان چیزی استنباط نشد و معلوم نیست این که گفته‌اند دولت چون اوضاع و احوال فعلی را به وجود آورده و مبتکر شش ماده تصویب ملی بود [لوایح ششگانه]، باید برکنار شود، روی چه اصلی است، ‌در حالی که اگر دولت به خاطر این مسائل مجرم است که حقیقت نیست بلکه خود من همه‌جا مدافع اصول شش ماده تصویب ملی بوده‌ام، به این ترتیب از نیت حضرات روحانی چیزی استنباط نشد، ممکن است نامه دیگری بنویسند و گویاتر مطلب را عنوان کنند. در مورد آزادی زندانیان از امروز دستور داده شد که به ترتیب عده‌ای از آنان آزاد شوند و بقیه هم که از لحاظ تحریک مردم مؤثرتر بوده‌اند در حدود پس از ایام اربعین و 28 صفر پس از طی مراحلی به ترتیب آزاد خواهند شد.» سیدجعفر خوانساری در ادامه می‌افزاید که: «حضرات امضاکنندگان نامه [از این پاسخ] بسیار ناراحت شده و در حقیقت نامه آنها بی‌تأثیر بوده است.»[2]

 
تعداد بازدید: 1318