نهضت امام خمینی
مخالفت مالکان و خوانین با اصلاحات ارضی
زهرا رنجبر کرمانی
15 دي 1400
قدرت‌گیری رضاشاه و سیاست او در تمرکزگرایی و قدرتمندی دولت مرکزی در نهایت به سرکوب نیروهای ایلی به شکل خلع سلاح، تبعید و از میان برداشتن خوانینِ عشایر منجر شد. شهریور 1320 و با فرار رضاشاه عکس این روند برای عشایر رخ داد. فضای باز سیاسیِ حاصل شده و ضعف قدرت محمدرضا مجدداً قدرت خوانین عشایر را به آنان بازگرداند. با افزایش قدرت محمدرضا در دهه دوم سلطنتش، تسلط او بر خوانین نیز به تدریج افزایش یافت. وی با اجرای قانون اصلاحات ارضی موفق شد خوانین و مالکان با نفوذ را به کلی از میان بردارد و امکان اینکه آنها مانند شهریور 1320 با استفاده از ضعف حکومت مرکزی بار دیگر به مناطق تحت نفوذ خود برگردند، از آنان سلب کند. اجرای اصلاحات ارضی ضربات جبران‌ناپذیری به سران ایلات وارد آورده، بسیاری از آنان موقعیت اجتماعی و اقتصادی خود را از دست دادند.[1]
اهمیت اصلاحات ارضی - که از ابتدای دهه 40 آغاز شد - برای حکومت به قدری بود که آن را مهمتر از ملی شدن صنعت نفت، انقلابی بدون خونریزی و معیاری برای تقسیم ایران به پیش و پس از آن معرفی کرده، تمام امکانات تبلیغاتی خود را برای منزلت‌بخشی به آن به کار گرفت. به عنوان نمونه با ساخت فیلم سینمایی «چادرنشین ها» تلاش کرد تا از ظرفیت سینما برای همراه کردن افکار عمومی با اصلاحات ارضی بهره‌برداری کند. این فیلم در قلب عشایر فارس تولید و در تبلیغات آن در روزنامه‌ها عبارت «پایان دوران فئودالیته، جنگ و خونریزی، چپاول و غارت و ظلم و بیدادگری» آورده شده بود.[2] به علاوه مطبوعات با پوشش کامل اخبار مرتبط با اصلاحات و حواشی آن، حکومت را در نیل به مقصود خود یاری می‌دادند، برای نمونه روزنامه اطلاعات در خبری در شماره روز 15 دی 1341 می‌نویسد:
«آخرین جلسه محاکمه محمد ضرغامی[3] یکی از مالکین فارس که بوسیله فرمانداری نظامی شیراز بازداشت شده است، روز پنجشنبه در دادگاه تجدید نظر نظامی تشکیل شد. ریاست جلسه را سرهنگ همایون به عهده داشت، در این جلسه که تا نیمه شب طول کشید ضرغامی به 6 ماه حبس عادی محکوم گردید. ضرغامی در دادگاه بدوی به سه سال زندان محکوم شده بود.»[4]
پی‌نوشت‌ها:
[1] قلیزاده، محمدرضا و دیگران، «یک نمونه از موانع بر سر راه اصلاحات ارضی: قتل رئیس اصلاحات ارضی فیروزآباد در آبان 1341»، گنجینه اسناد، زمستان 1397، ش 112، ص 52 – 87.
[2] همان، ص 62.
[3] کلانتر ایل باصری (سازمان اسناد ملی ایران، شماره پرونده 112009-855، 31 /5 /1325).
[4] اطلاعات، س 37، 15 دی 1341، ش 10991.
تعداد بازدید: 940
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
