نهضت امام خمینی
اهمیت موضع علما در قبال رفراندوم لوایح شش‌گانه
زهرا رنجبر کرمانی
22 دي 1400
با درگذشت آیت‌الله بروجردی در سال 1340 به سبب مواضع سیاسی امام خمینی مرجعیت وارد مرحله نوینی شده، «سیاست‌پرهیزی» در حوزه علمیه به «سیاست‌پذیری» تبدیل گردید.[1] این تغییر رویه سبب شد که روحانیون که در ماجرای لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به عنوان یکی از گروه‌های مخالف جدی حکومت مطرح شده بودند، در قبال رفراندوم لوایح شش‌گانه نیز موضع‌گیری کرده، در خط مقدم اعتراضات قرار گیرند. انتشار نظرات امام خمینی و سایر مراجع در قبال لوایح شش‌گانه، برای پهلوی دردسرساز شد،[2] چراکه متدینین تابع نظر علما و مراجع بوده، مخالفت ایشان به مخالفت جمع کثیری از مردم می‌انجامید. گزارش ساواک به تاریخ 22 دی 1341 نشان‌دهنده اهمیت موضع روحانیت در قبال رفراندوم برای مردم است:
«در تمام مجالس و محافل و جشن‌ها مردم در مورد رفراندوم جهت به دست آوردن آراء درباره اصلاحات ارضی بحث می‌نمایند و اغلب معتقدند که باید حتماً با آیت‌الله میلانی و آقایان علماء تهران و مخصوصاً علماء قم در تماس بوده و با آن‌ها در این خصوص مذاکره و تبادل‌نظر شود.»[3] بدین‌ترتیب شاه از نفوذ معنوی روحانیون در میان مردم ضربه خورده، در سفر به قم در چهارم بهمن ماه با بی‌اعتنایی مردم قم و علمای شهر مواجه و از آن به شدت عصبانی شد.[4]
شاه هیچ‌گاه نتوانست در فرآیند مبارزات روحانیت خللی وارد کند و همیشه موقعیت خود را از این حوزه شدیداً آسیب‌پذیر می‌دانست. سر آنتونی پارسونز ـ سفیر انگلیس در ایران ـ در این خصوص می‌نویسد: «او [شاه] از کمونیست‌ها و عناصر رادیکال که در میان دانشجویان رخنه کرده بودند یا جبهه ملی و گروه‌ها و احزاب سیاسی قدیمی وحشتی نداشت. تنها مایه نگرانی او ملاها بودند که آن‌ها را کینه‌توزترین دشمنان خود می‌دانست و چون از نیروی آن‌ها در حرکت دادن توده‌ها آگاه بود از آنان حساب می‌برد.آشتی و تفاهم با عناصر مذهبی دشوار به نظر می‌رسید... آن‌ها نه حاضر بودند با رژیمی که آن را به رسمیت نمی‌شناختند همکاری کنند و نه قابل خریداری از سوی رژیم بودند.»[5]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1382، ص 132.
[2]. مدنی، سیدجلال‌الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج 2، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1361، ص 13 - 14.
[3]. مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، حضرت آیت‌الله العظمی آقای حاج سیدمحمدهادی میلانی، ج 1، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1380، ص 68.
[4]. مدنی، همان، ص 17.
[5]. زهیری، علیرضا، عصر پهلوی به روایت اسناد، قم، دفتر نشر و پخش معارف، 1379، ص 296.
تعداد بازدید: 1291
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
