نهضت امام خمینی
ناکارآمدی سیاست‌های اقتصادی حکومت پهلوی و سیل مهاجرت از روستاها به شهرها
زهرا رنجبر کرمانی
26 بهمن 1400
کشاورزی ایران در فاصله سال‌های 1332 تا 1357 دستخوش دگرگونی کیفی عظیمی شد که ناشی از اثرات پردامنه (خواسته یا ناخواسته) برنامه اصلاحات ارضی بود. تولید دهقانیِ سهم‌بری که قرن‌ها و شاید هزاره‌ها در ایران مرسوم بود، با برنامه اصلاحات ارضی در طول یک دهه دستخوش دگرگونی سریعی شده، جای خود را به کشاورزی سرمایه‌داری داد که تأثیرش بر زمین‌داری، ساختار طبقاتی روستاها و عملکرد کشاورزی بسیار بارز و عمدتاً منفی بود. در نتیجه جمعیت شهری ایران از 22 درصد در سال 1319 به 31 درصد در سال 1335، 39 درصد در سال 1345 و 47 درصد در سال 1355 افزایش یافت. انبوهی از روستاییان کشاورز به شهرها مهاجرت کرده، جمعیت بخش کشاورزی به سمت بخش‌های خدماتی و صنعتی سرازیر شد. تهران بزرگترین کانون این انفجار عظیم جمعیتی بود که جمعیتش از 5 /2 میلیون نفر در سال 1349 به 5 میلیون نفر در سال 1356 رسیده، به اولین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران تبدیل شد.[1] مهاجرین اما در تهران نیز سامان نیافته، عمدتاً به حاشیه‌نشینی روی آوردند. در همین رابطه در نشریه «تهران مصور» روز 26 بهمن 1341 چنین آمده است:
«15 گود جنوب تهران با 72 هزار و 523 نفر ساکنین آنها همچون وصله ناجور و یا به قول دیگری مانند غده سرطانی بر پیکر تهران چسبیده است که باید روزی این غده سرطانی بریده شود. خبرنگار ما که خود از مناطق جنوب شهر و وضع رقت‌بار زندگی زاغه نشینان دیدن کرده است اطلاع می‌دهد آنچه من از وضع ساکنین این زاغه‌ها دستگیرم شد این است که اکثر آنها اهل تهران نیستند و هر کدام از شهرستان یا دهکده‌ای برای پیدا کردن کار به تهران آمده و چون در این شهر بزرگ خانه و مسکنی برای خود پیدا نکرده‌اند به زاغه‌های جنوب شهر پناه برده‌اند. این ادعا را آماری که از تعداد جمعیت گودها در ده یا 15 سال پیش وجود دارد به خوبی می‌توان درک کرد.»[2]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. فوران، جان، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1392، ص471 – 472.
[2]. تهران مصور، 26 بهمن 1341.
تعداد بازدید: 736
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
