06 تير 1401
در 6 تیر 1342 ترجمهای از گزارش تحلیلی روزنامه لوموند چاپ پاریس از حوادث خرداد 1342 ایران به ساواک ارائه شد. گرچه انتظار نمیرود نویسنده درک درستی از زمینههای شکلگیری قیام 15 خرداد و نهضت امام خمینی داشته باشد، اما به حقایقی نیز اشاره کرده است. بخشهایی از این گزارش به قرار زیر است:
«... آنچه که غالبا راجع به علت بلوا[1] گفته میشود اعتراض نسبت به بىعدالتى است. تهران مملو از بیکاران بوده، دهقانان بدون زمین که زمستان در ده به سر برده و تابستان به شهر میآیند به امید آنکه در کورههاى آجرپزى و یا ساختمان و یا حمالى شغلى بدست آورند. بحران دو ساله باعث شده که تجار کوچک و صنعتگران بازار ورشکست نموده و شایعاتى است که در مقامات بالا فساد و ارتشاء متداول گشته. معهذا حکومت سعى میکند به طریق خود کشور را مدرنیزه کند. قریب 5 ماه است که دست به اصلاح کشاورزى که به نظر جدى میآید زده. به عقیده مردم سفیر کبیر آمریکا در تهران باعث این امر شده. در هر صورت طبق اصطلاح ایرانیان در ایران گاهى شاه بر ضد شیوخ اقدام کرده و سعى میکند خود و دوایرش سعى در ایجاد رژیم محکمى بکنند، ولى ژاندارمها اولین دشمن زارعین میباشند، بدتر از ملاکین. به این علت این آزمایشات شکست خورده و فئودالها به شکل حامى زارعین پیدا میشوند و خصوصیت اغتشاشات فئودالى مجدداً ایجاد میشود. یکى از دورههاى سختى رژیم دوره رضاشاه بوده بنظر میآید شاهنشاه نیز میخواهند پس از 20 سال دوباره به آن دوره برگردند... رؤساى فئودال ناراضى هستند... اول ماه ژوئن ماه عزاى شیعیان، توقیف ملا [آیتالله] خمینى به یادبود شهادت امام حسین میباشد[!] امسال التهاب مردم استثنائى بود. بازار بسته شده و همه جا سیاهبندان شده، خاصه محلات جنوب که فقیرترین مردم و همچنین مقیدترین مردم به مراسم مذهبى در این محلات منزل دارند. هزاران نفر در معابر یا بازارها سینه میزدند... سوم ژوئن در مسجد بزرگ قم[2] شهر مقدس ایران ملا [آیتالله] خمینى شدیداً به شاه حمله نموده،... او را با قاتلین سیدالشهداء شبیه کرده... ولى فرداى آن[3] روز ساعت 4 صبح درب منزل [آیتالله] خمینى را زدند... [آیتالله] خمینى را توقیف کردند. مسلم است که هیچ اعلامیه رسمى در اینباره صادر نشده، ولى آنچه که مردم میدانند اینست که ساعت 4 [آیتالله] خمینى توقیف شده و ساعت 30: 6 در تهران و تبریز و شیراز تظاهرات شروع شد. منظور از این تظاهرات چیست؟ مسلماً از این موضوع استفاده برده.... این تظاهرات بستگى به ملاکین و صاحبان اراضى داشته و مسلم است در مواقعى که احتیاج به پول پیدا شده، ملاکین پرداختهاند... حفره بین مردم و دولت عمیق شده و تنها ارتش قادر به استقرار آرامش بوده. ملاهاى بزرگ زندانى شدند، ولى مردم به آنها علاقهمند شدند...»[4]
پینوشتها:
[1]. مطبوعات خارجی برای توصیف قیام 15 خرداد از عباراتی چون «بلوا»، «شورش»، «کودتا»، «کودتای ارتجاع» و «توطئه مرتجعین» استفاده کرده و نشان دادند درکی از شعور سیاسی و شور دینی ملت ایران علیه استبداد و استعمار ندارند. این مطبوعات تمامی آشوبها و خرابکاریهایی که توسط عوامل پهلوی برای بدنام کردن مبارزین صورت گرفته را به ملت ایران نسبت داده، توطئه افراد مذهبی دانستند که از مذهب و باورهای دینی مردم برای تحقق اهداف خود و حمایت از فئودالها استفاده میکردند. این مطبوعات شاه را اصلاحطلب معرفی کرده، قدرت و جسارت وی را در سرکوب مخالفان توسعه ستودند. (رنجبر، سیفالله، «15 خرداد از دیدگاه رسانههای خارجی»، مطالعات تاریخی، بهار 1384. ش 7، ص 178- 197).
[2]. سخنرانی عصر عاشورا
[3]. امام خمینی دو روز بعد از سخنرانی دستگیر شد.
[4]. قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک، ج 3، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1378، ص 348.
تعداد بازدید: 968