نهضت امام خمینی
نگرانی از اتحاد نجف و قم
03 دي 1402
ساواک در گزارشی به تاریخ 3 دی‌ماه 1342 می‌نویسد:
«محترماً معروض می‌دارد آیت‌الله حاج میرزا عبدالله سعید تهرانی[1] معروف به چهلستونی قبلاً برای خروج از کشور تقاضای گذرنامه نموده و اداره کل نهم نظر این اداره کل را در این مورد خواستار شده بود. ولی طبق اطلاع نامبرده قبل از اظهارنظر ساواک به خارج از کشور مسافرت کرده است. آیت‌الله چهلستونی از جمله روحانیونی است که قبلاً تا حدودی با سیاست دولت‌ها سازش می‌کردند ولی در چندماه اخیر که اختلافاتی بین روحانیون افراطی و دولت به وجود آمد، آنها هم یا بر اثر فشار مریدان و یا به علل دیگر اقداماتی به نفع روحانیون و علیه دولت به عمل آوردند. مثلاً آیت‌الله چهلستونی اعلامیه‌هایی در تنقید از روش دولت صادر و تلگراف‌هایی در تأیید نظر روحانیون و برضد سیاست دولت با مقامات روحانی مقیم عراق و یا داخل کشور مبادله و متن آنها را به صورت اعلامیه منتشر کرد. آیت‌الله چهلستونی بعد از وقایع 15 خرداد در پاسخ توضیحی که نماینده ساواک تهران به‌طور غیر محسوس درباره صدور اعلامیه علیه دولت از وی خواسته اظهار داشته: من وارد امور سیاسی نبوده و نیستم، ولی نمی‌توانم به چشم خود ببینم که عده‌ای را دولت قتل عام نموده است، چون از نظر شرع اسلام مسئول هستم این اعلامیه را نوشتم تا مسلمانان دنیا به‌خصوص علماء بدانند که ما دچار چه فاجعه‌ای شده‌ایم ...»
ساواک در ادامه توضیح می‌دهد که «البته استحضار دارند که اعمال و رفتار نامبرده درصورتی که در ایران باشد زیرنظر است و با کنترلی که به عمل می‌آید مشارٌالیه نمی‌تواند اقدام مؤثری به‌عمل آورد، ولی هرگاه به‌کشور عراق مسافرت کند در صورتی که مایل باشد در اماکن مذهبی آن‌جا بهتر می‌تواند به فعالیت‌های خود ادامه دهد و با آن دسته از روحانیون طراز اول مقیم عراق که علیه دولت اقدام می‌کند از قبیل آیت‌الله خویی و سیدعبدالله شیرازی[2] هم‌داستان شود. با توجه به مراتب صدور گذرنامه برای نامبرده ظاهراً صلاح نبود و معلوم نیست باچه ترتیبی موفق به خروج از کشور شده است.»[3]
گفتنی است حوزه علمیه نجف اشرف که حضور دیرینه‌ای در تحولات و رویدادهای سیاسی ایران از عصر قاجار و به‌ویژه نهضت مشروطیت داشت در دوران حکومت پهلوی بنا به دلایلی کمتر از حد انتظار در مسائل ایران وارد شد. با آغاز نهضت روحانیون ایران به رهبری امام خمینی در مهر 1341 این حوزه دگربار فرصت یافت تا در تحولات سیاسی ایران نقش‌آفرینی کرده، در دو رویداد انجمن‌های ایالتی و ولایتی و رفراندوم لوایح شش‌گانه موضع‌گیری‌های مهمی به‌ویژه توسط آیات سیدمحسن حکیم و سیدابوالقاسم خویی صورت گرفت. در مقابلِ انگیزه‌های علما و مراجع تقلید ایران از کنشگری سیاسی که عمدتاً عبارت بودند از مبارزه با استبداد و استعمار، حفظ استقلال و دفاع از کیان اسلام، جلوگیری از نفوذ غیر مسلمانان و گروه‌های منحرف وابسته به اجانب ، به نظر می‌رسد انگیزه علمای نجف بیشتر جلوگیری از اقدامات خلاف شرع و قانون اساسی، پاسخ‌گویی به انتظارات مقلدین و متدینین و اتحاد با روحانیون ایران بود.[4]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. آیت‌الله میرزا عبدالله سعید تهرانی مشهور به چهلستونی (متولد 1254 ش. در تهران) امام جماعت شبستان چهلستون مسجد جامع بازار تهران بود. وی از آغاز نهضت امام خمینی تا سال 1347 در برهه‌هایی با آن همکاری داشت. (پایگاه‌های انقلاب اسلامی، مسجد جامع بازار تهران به روایت اسناد ساواک، ج 1، 1393، مقدمه).
[2]. آیات سیدابوالقاسم خویی و سیدعبدالله شیرازی از مراجع ایرانی مقیم نجف بودند.
[4]. جعفریان، رسول و حمید بصیرت‌منش، "«حوزه نجف و نهضت روحانیون ایران در نیمه دوم سال 1341»، پژوهشنامه متین، بهار 1390، ش 50، ص 35 - 54.
تعداد بازدید: 273
آرشیو نهضت امام خمینی
جدیدترین مطالب
پربازدیدها
