خروج نخستین رئیس ساواک از کشور

  ششم بهمن 1340 تیمور بختیار ایران را ترک کرد. او نخستین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) بود. بختیار در رأس این سازمان، قدرت زیادی پیدا کرد و خود را برازنده نخست‌وزیری می‌دید. وی در کابینه علی امینی عهده‌دار سمت معاون نخست‌وزیر و رئیس ساواک بود، ولی از همان ابتدا، به امید رسیدن به قدرت بیشتر، با برنامه‌های سیاسی و اقتصادی امینی مخالفت کرد. چندی بعد از ریاست ساواک برکنار شد و در نهایت هم ناچار شد کشور را ترک کند. ساواک در تشکیلات و حتی منزل شخصی...

اعتراض دولت حکومت پهلوی به دولت شوروی

پنجم بهمن 1340 دولت علی امینی در یادداشتی که به نیکلای پکوف، سفیر شوروی در تهران، تسلیم کرد، این کشور را به دست داشتن در تظاهرات اخیر در تهران متهم و رسماً به دولت شوروی اعتراض کرد. اول بهمن، تظاهراتی در محوطه دانشگاه تهران شکل گرفت و نیروهای نظامی حکومت پهلوی با هزاران تن از دانشجویان مقابله کردند. یک خبرگزاری خارجی هم گزارش داد تیمور بختیار گفته است: «من به دستور شاه، ایران را ترک می‌کنم تا هیچ بهانه‌ای به دکتر امینی داده نشود.» علی امینی، نخست‌وزیر،...

همدردی با دانشگاهیان تهران در داخل و خارج از کشور

  چهارم بهمن 1340 به چهارمین روز برخورد نیروهای نظامی حکومت پهلوی با تظاهرات دانشجویان و دانش‌آموزان در خیابان‌های تهران تبدیل شد. این تظاهرات از روز اول بهمن و پس از حمله نظامیان به دانشگاه تهران آغاز شده است. در همین حال، دانشجویان دانشگاه تبریز به عنوان همدردی با دانشگاهیان تهران، اعتصاب کردند؛ اتحادیه دانشجویان ایرانی مقیم شهر ماینز آلمان پیام‌هایی برای دبیرکل سازمان ملل متحد فرستاد و دولت علی امینی را دولتی دیکتاتور خواند؛ فدراسیون...

تظاهرات و تحصن دانشجویان داشگاه شیراز

  با اطلاع از حوادث اول بهمن دانشگاه تهران، سوم بهمن 1340 درگیری شدیدی میان دانشجویان و مسئولان انتظامی در دانشگاه شیراز رخ داد و حدود پانصد نفر از دانشجویان در دانشگاه متحصن شدند. یک رادیوی خارجی خبر داد که در تظاهرات دانشجویان دانشگاه شیراز دوازده نفر مجروح و سه دانشجو بازداشت شدند. عوامل حکومت پهلوی هم آب و برق مکان تحصن را قطع کردند. خبر تحصن دانشجویان به اطلاع آیت‌الله بهاءالدین محلاتی در شیراز رسید. او به دانشگاه آمد و ضمن یک سخنرانی با...

اعتراض به حکومت پهلوی در مراسم نیمه شعبان

دوم بهمن 1340 حجت‌‌الاسلام سیدتقی درچه‌ای (1317- 1389) در قم دستگیر شد. وی درباره علت این بازداشت، پس از مراسم جشن نیمه شعبان در مسجد اعظم قم گفته است: «در تراکت‌ها، کارهای دولت [حکومت پهلوی] و دستگیری بعضی روحانیان را محکوم کرده و به ملت پیام داده بودیم که احکام قرآن و فرامین اسلام در خطر است و حکومت می‌خواهد بعضی از قوانین اسلام را از قانون اساسی ایران لغو کند. از علما و امام [خمینی(ره)] تجلیل کرده بودیم. دو، سه نفر متن را تهیه کرده بودیم و می‌خواستیم عده...

حمله نظامیان حکومت پهلوی به تظاهرات دانشجویان

  صبح اول بهمن 1340 کلاس‌های دانشگاه تهران تعطیل و تظاهراتی در محوطه دانشگاه شکل گرفت. نیروهای نظامی حکومت پهلوی سه ساعت با هزاران تن از دانشجویان مقابله کردند. موقعی که تظاهرات دانشجویان به علت اثرات گاز اشک‌آور افت پیدا کرده بود، واحدهای چترباز و دانشجویان دانشکده پلیس و ژاندارم‌ها از درها و نرده‌های اطراف وارد دانشگاه شدند. مأمورانی که وارد دانشگاه تهران شدند حتی کارمندان مرد و زن دانشگاه را بی‌نصیب نگذاشته و آنان را هم مصدوم کردند. پس از...

نگرانی دانشجویان درباره تظاهرات اول بهمن

آخرین روز دی 1340 در حالی سپری شد که برخی دانشجویان دانشگاه تهران در فکر تظاهرات روز بعد بودند. اما این نگرانی را هم داشتند که گروه‌هایی قصد دارند تظاهرات اول بهمن را به تظاهراتی به مراتب بیش از یک گردهمایی متعارف اعتراض‌آمیز تبدیل کنند. پیش از این، دانشجویان سال اول دانشسرای عالی اعلامیه‌ای دادند و به علت قطع کمک هزینه تحصیل، کلاس خود را تعطیل کردند و وضع دانشجویان دانشسرای عالی تبریز نیز مشابه دانشجویان تهران اعلام شد. دانشجویان دانشکده علوم شیراز...

بررسی روزانه وضع جراید ایران توسط سفارتخانه‌ها

 مجله تهران مصور که در سال 1340 تاریخ انتشار روزهای جمعه را در شناسنامه داشت، در شماره 29 دی 1340 خبر داد که وابسته‌های مطبوعاتی آمریکا، انگلیس و شوروی و آلمان و بیش از دوازده وابسته مطبوعاتی سفارتخانه‌های کوچک، هر روز وضع جراید ایران را بررسی کرده و گزارش‌های هفتگی را برای وزارت خارجه یا اداره‌های مطبوعات دولت‌های خود تهیه می‌کنند. در این گزارش‌ها، وابستگی نشریه‌ها، افکار نویسندگان، میزان استفاده از اخبار بولتن‌های منتشر شده سفارتخانه‌ها و...

30 ثانیه سکوت به یاد رهبر مبارزات ضد استعماری

  دانشجویان سال اول دانشسرای عالی در تهران که همچنان در اعتراض و اعتصاب به سر می‌بردند، 28 دی 1340 در سالن دانشسرا اجتماع و 30 ثانیه به یاد پاتریس امری لومومبا سکوت کردند. وی رهبر استقلال کنگو (زئیر) از استعمار بلژیک بود و دانشجویان به یاد نخستین سالگرد تیرباران او سکوت کردند. در این جمع خبر داده شد که وضع دانشجویان دانشسرای عالی تبریز نیز مشابه دانشجویان تهران است. زمستان سال 1340 فصل‌ پراتفاق اعتراض‌های دانشجویایی بوده است. 16 دی 1340 دانشجویان سال اول...

الگوبرداری انجمن‌های ایالتی و ولایتی از آمریکا

  یکی از روزنامه‌های 27 دی 1340 نوشت: «گزارش‌های واصله از آمریکا حاکی است که هادی اشتری، وزیر مشاور [در دولت علی امینی] که اینک به دعوت دولت آمریکا مشغول بازدید از آن کشور است، اظهار کرده که وی درباره انجمن‌های ایالتی و ولایتی در آمریکا مطالعات انجام می‌دهد.» اواسط مهرماه 1341 لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در دولت اسدالله علم به تصویب رسید. در این لایحه مفادی گنجانده شده بود که اعتراض امام خمینی(ره) و علما و حمایت مردم از روحانیت را در پی داشت. حکومت...