جبهه ملی دوم و بحران موضع‌گیری در قبال پهلوی

با کاهش اندک نظارت‌ها و سخت‌گیری‌ها در سال‌های 1339-1342جبهه ملی که به واسطه کودتای 28 مرداد متلاشی شده بود با عنوان جبهه ملی دوم احیا شد. این جبهه به مدت 3 سال فعال بوده، به اقداماتی چون انتشار روزنامه، سازماندهی اعتصاب در دانشگاه‌ها و دبیرستان‌های مهم، برگزاری کنگره سراسری و راهپیمایی دست زد. با این حال طولی نکشید که جبهه ملی دوم نیز به دلیل سرکوب حکومت و بروز اختلافات داخلی فروپاشید.[1] گزارش ساواک با موضوع «جبهه ملی» به تاریخ 22 بهمن 1341 از وجود...

سخنان حجت‌الاسلام محلاتی در اعتراض به فقدان آزادی

حجت‌الاسلام فضل‌الله محلاتی از بدو نهضت امام خمینی با آن همراه بود. انتقال اعلامیه‌های امام به تهران و چاپ و نشر آنها و ابلاغ  فرامین و رهنمودهای ایشان به وعاظ از جمله فعالیت‌های وی در جریان نهضت بود. محلاتی در تعقیب اهداف نهضت خود نیز به منبر رفته، به افشاگری علیه حکومت می‌پرداخت.[1] گزارش ساواک با موضوع «بیانات آقای محلاتی واعظ در مسجد جامع» به تاریخ 21 بهمن 1342 در همین مورد است: «... آقایان معذرت می‌خواهم که دیر آمدم علتش این است که یک عده...

اصلاحات ارضی، در خدمت ایرانیان یا آمریکا؟

در ابتدای دهه 1960 م. به دلیل ناتوانی حکومت‌های نظامی و دیکتاتورهای مورد حمایت آمریکا - که غالباً با کودتای سازمان سیا بر سر کار آمده بودند - ترس از انقلاب‌های مردمی و ملی و سقوط دولت‌های دست‌نشانده به دست شوروی، بازنگری و تجدیدنظر در سیاست‌های خارجی آمریکا مورد توجه مقامات این کشور قرار گرفت. کندی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و با توجه به شرایط و اوضاع و احوال کشورهای تحت سلطه آمریکا در سخنرانی‌های انتخاباتی و نطق‌های خود در سنا به ارائه راهبردها...

آغاز مرحله دوم اصلاحات ارضی

روزنامه اطلاعات مورخ 19 بهمن 1343 از آغاز مرحله دوم اصلاحات ارضی خبر داده، از قول عبدالعظیم ولیان رئیس سازمان اصلاحات ارضی می‌نویسد: «به دستور تیمسار سپهبد ریاحی، وزیر کشاورزی، روز چهارشنبه به رضائیه [ارومیه] مسافرت خواهم کرد تا در کمیسیونی با حضور رؤسای اصلاحات ارضی و مدیران کل کشاورزی استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاهان برای آغاز اجرای مرحله دوم اصلاحات ارضی و همچنین اتمام باقی‌مانده کار مرحله اول اصلاحات ارضی، تصمیمات لازم اتخاذ...

آغاز اجرای اصلاحات ارضی

برنامه جنجالی اصلاحات ارضی نخست از روستاهای مراغه در شمال غربی آذربایجان آغاز شد.[1] انتخاب این محل به دلیل سوابق آشنایی حسن ارسنجانی - وزیر کشاورزی وقت و مجری اصلاحات ارضی – با این منطقه و مردم آن و نیز حضور مالکانِ مرتجعِ قدرتمند و سرکوبگر در آن ناحیه و مهمتر از همه برانگیختن افکار عمومی کشاورزان علیه مالکان بود. ارسنجانی معتقد بود اگر در مبارزه با مالکان ستمگر مراغه پیروز شود، راه اجرای برنامه اصلاحات ارضی در سایر نقاط هموار خواهد شد.[2] عباس سالور...

اظهارات آیت‌الله دستغیب در حمایت از امام خمینی

ساواک در گزارشی با موضوع «آقای سیدعبدالحسین دستغیب» به تاریخ 17 بهمن 1343 به نمونه‌هایی از اظهارات آیت‌الله دستغیب در حمایت از امام خمینی اشاره کرده، می‌نویسد: «نامبرده فوق در یک ماهه رمضان سال 1343 اظهاراتی بدین شرح بیان داشته است: - خدایا وسیله استخلاص آقای خمینی را هر چه زودتر فراهم کن. خدایا علمای اسلام مخصوصاً آقای خمینی را تأیید بفرما. - خداوندا آقای خمینی را به سلامت بدار و ما را از نعمت امنیت بی‌بهره نگردان. - اولیاء امور باید این...

افزایش محبوبیت امام خمینی به واسطه موضع‌گیری‌های سیاسی

ساواک در گزارشی با موضوع «حوزه علمیه قم» به تاریخ 16 بهمن 1342 می‌نویسد: «محمد قریشی بازرگان اظهار داشته: روزی‌ که آیت‌الله بروجردی فوت کرد برای اداره حوزه علمیه قم فقط ‌آیت‌الله گلپایگانی، شریعتمدای، مرعشی و خوانساری قبول کردند هر یک مبلغی بین 60 تا 90 هزار تومان در ماه بپردازند و ‌...

نقش منبر و مسجد در پیشبرد نهضت امام خمینی

مسجد و منبر از جمله ابزارهای ارتباطات سنتی اسلامی به شمار رفته، در تاریخ تحولات جامعه شیعی ایران و حفظ و انتقال معارف اسلامی بسیار مؤثر بوده‌اند. در دوره پهلوی با ممانعت از فعالیت روزنامه‌های آزاد، احزاب سیاسی، اتحادیه‌های کارگری، سازمان‌های دانشجویی و نطق آزاد، مخالفان حکومت به تنها مرکز ...

واکنش مقامات پهلوی به ترور منصور

رویکرد جمعیت مؤتلفه اسلامی که در سال 1342 از ائتلاف سه هیئت فعال در بازار و به توصیه امام خمینی تشکیل شد، بازخوانی مشی امام در عرصه سیاست توسط شاگردان وی و رساندن اعضا به درجه‌ای از احساس تکلیف و وظیفه شرعی توأم با آگاهی و انگیزه دینی در قبال مسائل سیاسی و اجتماعی ...

حضور بهائیان در رده‌های بالای حکومت

در دوره پهلوی دوم بهائیان نقش مؤثری در تثبیت نظام سلطنتی داشته، بسیاری از نزدیکان شاه و خاندان پهلوی و عده زیادی از کارگزاران و متولیان پست‌های حساس و کلیدی کشور بهایی بودند. بهائیت در تمام دوران پهلوی و در مقاطع حساس به رغم ادعای غیرسیاسی بودن هماهنگ با سیاست‌های مورد نظر ...