تظاهرات خود جوش مردم در خرداد 1342

تظاهرات خودجوش مردم در 15 خرداد 1342، به قدري گسترده‌، عميق و توفنده برپا شد كه دستگاههاي اطلاعاتي‌، امنيتي و تبليغاتي رژيم پهلوي را به سردرگمي و تناقض‌گويي واداشت‌. ارتشبد حسين فردوست‌، به عنوان عالي‌ترين مقام اطلاعاتي رژيم‌، در بازگويي خاطرات خود از قيام 15 خرداد، با تأكيد بر غافلگيري و دستپاچگي دستگاههاي اطلاعاتي رژيم‌، از بي‌خبري و بهت‌زدگي امريكاييها و انگليسيها و سرويسهاي جاسوسي آنان خبر داده است‌. بنا به اظهارات فردوست «تا ظهر 15 خرداد، هم محمدرضا و هم امريكاييها و هم ِانگليسيها، تظاهرات را يك طرح براندازي وسيع و سازمان يافته مي‌دانستند و به شدت دستپاچه بودند... سرويسهاي اطلاعاتي امريكا و انگليس نيز مانند ساواك كاملاً غافلگير شدند.»

جنبش دانشجویی و تاثیر از آموزه‌های امام در جریان نهضت پانزده خرداد

جنبش و حركت سياسي در ميان دانشجويان ايران هم پاي تأسيس دانشگاه قدمت دارد. در عصر اختناق رضاخاني اين حركت‌هاي سياسي در خارج از كشور به ويژه فرانسه و آلمان رشد يافته بود. در ميان حركت‌هاي سياسي دانشجويان گرايش‌هاي چپ ماركسيستي كه هم روي كرد ضد رژيمي و هم ستيز با اسلام را به همراه داشت نخستين هسته‌هاي منسجم سياسي را با حمايت‌هاي شوروي تشكيل می‌داد. عزل رضاخان از قدرت و فضاي سياسي حاكم بر جامعه ايران در طي سال‌هاي 1320 تا 1332 كه مجال براي آزادي‌هاي سياسي و فعاليت احزاب را فراهم آورده بود سبب گرديد تا حركت‌هاي سياسي و مذهبي دانشجويان با گرايش‌هاي ملي رونق گيرد.

چند شهری بودن جنبشهای معاصر ایران

یکی از ویژگی‌های جنبشهای سیاسی معاصر ایران که مورد توجه برخی از صاحبنظران مسایل ایران نیز قرار گرفته است؛[1] گسترش آنها بر حوزه وسیعی از قلمرو جغرافیایی کشور و به تعبیر دیگر چند شهری بودن هریک از جنبش‌های متأخر نظیر قیام تنباکو (9 ـ 1308ق)، انقلاب مشروطه (29 ـ 1324ق)، جنبش ملی کردن صنعت نفت (32 ـ 1330ش) و انقلاب اسلامی (57ـ 1356ش) می‌باشد.

دانشگاه تهران و قیام پانزده خرداد

يكي از مقاطعي كه دانشگاه تهران در آن ايفاگر نقش ويژه‌اي شد قيام 15 خرداد 1342 بود. این قیام، یکی از برهه‌های حساس تاریخ ایران است که طبقات مختلفی از مردم در آن شرکت داشتند و دامنه‌ی وسعت آن، تعدادی از شهرهای کشور را در بر گرفت. در این حرکت دانشجويان به تبعيت از امام خمینی پاي در ميدان مبارزه با رژيم شاه گذاشتند. در اين مقاله به بررسي نقش دانشگاه تهران در قيام 15 خرداد پرداخته مي‌شود.

در آن نیمروز سوزان (گفتگو با آیت الله سید عزالدین حسینی زنجانی)

نقل حوادث و رويدادهاي مهم تاريخ معاصر با گويش كساني كه در متن اين وقايع بوده‌اند بسيار مستند و ارزشمند خواهد بود. از آنجا كه بسياري پانزدهم خرداد ماه 1342 را نقطه عطف شروع قيام خونين و اسلامي مردم ايران مي‌دانند در این مصاحبه با يكي از چهره‌هاي حاضر در متن رويداد تاریخی 15 خرداد 1342 ديدار كرده و حوادث 15 خرداد را با رويكردي نو و همراه جزئيات آن از زبان وي می‌شنويم.

دیدگاه رهبر جمهوری اسلامی ایران ، حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای درباره 15 خرداد

در همین مقطع که همه‌ی محاسبات مادّی نشان می‌داد که آینده‌ی بشریت آن است، ناگهان حادثه‌یی اتفاق افتاد. این حادثه، در اول توجه دنیا را خیلی هم به خودش جلب نکرد؛ امّا برخلاف انتظار تفسیرکنندگان و بینندگان، روزبه‌روز حجم و معنا و محیط تسلط و تصرف او وسیعتر شد و ناگهان به یک انفجار در یک نقطه‌ی عالم منتهی گردید. آن‌وقت، صاحبان قدرت جهانی احساس کردند که تا حالا در ارزیابی این پدیده اشتباه می‌کردند. به فکر علاج افتادند،‌ ولی دیگر نتوانستند، آن حادثه چیست؟ حادثه‌ی نهضت روحانیت و نهضت دین در ایران در سال 1341.

زنان در قیام 15 خرداد

اگر به خوبی تاریخ را بررسی کنیم خواهیم دید که زیربنای هر اجتماع زن است و این زن است که میتواند یک اجتماع ایده آل یا عقب مانده بسازد.اما علی رغم نقش موثرآنان در تکوین تمدنها ،هنگامی که برای کشف حقایق صفحات تاریخ را ورق میزنیم با این واقعیت تلخ روبرو میشویم که تاثیر زنان درتاریخ مغفول مانده به گونهای که انگار در جریانهای بزرگ و سرنوشت ساز فاقد هرگونه ونقش و وظیفه ای بوده است.

سیاست خارجی و بحران‌های‌های داخلی حکومت محمدرضا پهلوی

پیوستگی تحولات ایران با رویدادهای جهانی و بازیگران اصلی صحنه بین المللی در تاریخ معاصر ، به حدی گسترده است که بی توجهی و نادیده گرفتن آن شناخت دقیق و درک صحیح از اتفاقات گوناگون سیاسی و اقتصادی و اجتماعی را ناممکن می سازد. از این رو ، آنچه رویدادهای دوران محمدرضا شاه را در ارتباط گسترده و پیچیده تری با نظام بین المللی قرار می دهد ، جنگ سردی است که میان دو جهان کمونیسم و سرمایه داری حاکم شد و کشور ایران نیز در کانون این منازعات بین المللی قرار گرفت. لذا رویدادهایی از جمله بحران تخلیه ایران در پایان جنگ جهانی دوم ، ملی شدن صنعت نفت و متعاقب آن کودتای 28 مرداد 1332 و قیام پانزده خرداد 1342و در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی 1357 را نمی توان جدا از سیاستهای بین المللی و گرایشات سیاست خارجی ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

ماجرای دستگیری حضرت امام و زندانی شدن ایشان در پادگان عشرت‌آباد تهران

عصر عاشوراي 1342 جمعيت گسترده‌اي از عموم مردم در مدرسه فيضيه و اماكن اطراف آن اجتماع كرده بودند. موضوع تشكيل چنين اجتماعي سخنراني امام خميني در آن روز بود كه در بين جمعيت با ذكر صلوات حضور يافتند و بر فراز منبر قرار گرفتند و مهمترين مسائل سياسي، اجتماعي و اوضاع رژيم شاه را به بحث گذاشتند و با ذكر فاجعه‌اي كه در نوروز 42 در مدرسه فيضيه توسط عوامل شاه بوجود آمده بود افشا‌گري نمودند و با ارائه تحليلی از تاريخ صدر اسلام و دستگاه بني‌اميه و خط مشي سياسي آنها در مطابقت با رژيم شاه سخنان انقلابي‌شان را بيان كردند و خطاب به ملت فرمودند

دوران حصر امام خمینی در داودیه و قیطریه

مدت حبس حضرت امام خميني عبارت بود از: 1 ـ روز 15 خرداد از 5 صبح تا پاسي از شب را در بازداشتگاه افسران به‌سر بردند. 2 ـ از همان شب به زندان قصر انتقال داده شده مدت 19 روز در آنجا زنداني بودند. 3 ـ روز 4 تير ماه از زندان قصر به زندان پادگان عشرت‌آباد منتقل و 24 ساعت در يك سلول انفرادي در سمت درِ غربي پادگان بازداشت شدند.